ELGOIBARKO EUSKARA

 

2.4. POSTPOSIZIOAK

 

Azpisail honetan Elgoibarren erabiltzen diren postposizio nagusiak eta haien erabilera argitzen duten adibide batzuk jaso ditut. Alfabetikoki ordenatuta daude, osagai beregainaren, bereiz idazten den formaren (ALBO, ALDE, GAIN, OSTE, PARE...), arabera. Kasu bakoitzean zehazten da osagai beregain horrek behar duen kasu-marka eta aurretik doan sintagmak behar duena, postposizioen erabilera deskribatzeko lehendabiziko eta ezinbesteko pausua.

 

-EN ALBUAN

—Gure albuan bizi dok Inazia.

—Kuartelian egoten dira armak ipinitta euren albuan.

 

-EN ALDAMENIAN

—Gure aldamenian bizi zuan Prantzisko.

—Egin zeben oin soziedadia dan lekuan beste etxe txiki bat ere, haren aldamenian.

 

-EN ALDE

—Olaizolan alde egingo juat apostu domekako finalian.

 

-Ø ALDIAN

—Eta etortzen zuan aitta, illuntzi aldian etortzen zuan.

—Sorgiñak Azkoitti aldian da ertetzen zittuan gaiñera asko.

 

-EN ALDIAN

—Zuen aldian, bestemoduzko patxadia dauka Mikelek.

—Kalian erretzago bizi dok, buenooo…, basarrixan aldian.

 

-Ø ALDERA

—Etxe aldera inguratzen hasi biharko dogu, ezta?

—Bilbo aldera edo egin genduan.

 

-EN ANTZERA

—Gurasuen antzera ibiltzen dok semia ere: nolako egurra, halako ezpala.

 

-EN ANTZIAN

—Gaixo antzian dago aspaldixan.

—Libre antzian topau dot, eta laguntzeko eskatu diot.

 

-TIK APARTE

—Hortik aparte, etxakat ezer esatekorik.

—Ardi txabolia etxetik aparte dauke.

 

-Ø ARTE

—Lau t'erdiak arte egongo naiz eskolan.

 

-RA ARTE

—Ordura arte danak konforme ziran; gero etorri ziran hasarriak.

 

-Ø ARTIAN

—Ganau artian ibiltzen dok beti ume hori.

Aditzekin ere bai:

—Zu etorri artian, gu hamen egongo gera.

 

-EN ARTIAN

—Zuen artian ez dago laguntasunik.

 

-EN ARTIAN (ARTIETAN)

—Nere artian niharduan berbetan.

 

-Ø ARTETIK

—Sasi artetik dator zaratia.

 

-Ø AURRIAN

—Arrandegixa estankuan aurrian dago.

 

-EN AURRIAN

—Ferixia kuartel aurrian egitten zuan Basurton.

 

-Z AURRERA

—Atzekoz aurrera jantzi dot jertsia.

 

-Ø AZPIXAN

—Zubi azpixan bizi izateko eztau asko bihar horrek.

 

-RIK BE (PE)

—Diruri(k) pe ez dago ezer gaur egunian.

 

-Ø BARRU

—Bi urte barru jungo gaittuk Ameriketara.

 

-TIK BEHERA

—Ni akordatzen nok zela egoten giñan, han etxetik behera, Urruzunoko mina-zuluan.

 

-EN BIHARRIAN

—Danan biharrian nago ointxe.

Aditzekin ere bai:

—Gaixotu biharrian ibilli da.

—Gauzak ganoraz egin biharrian, beti aldrebes.

 

-EN BILLA

—Zeren billa zabizte ba, hainbeste afanekin?

 

-Z BESTALDE

—Mendixaz bestalde bizi dok gure lagun hori.

 

-EN BITTARTEZ

—Gero, kasualidadez, etorri lagun baten bittartez etxera, eta jun gara Donostiara ama zana eta bixok.

 

-Ø BITTARTIAN

—Sasi bittartian ixkutau zuan.

Aditzekin ere bai:

—Haura etorri bittartian, bazkaldu egingo dogu.

 

-EN BIZKAR

—Patxiren bizkar egiñ debe barre.

 

-TIK BUELTA

—Txankako zubixan sartu kalera, eta hortik buelta juan dittuk.

—San Migeldikan, Urkaregittikan bueltan, hor gaiñian geratu zittuazen.

 

-EN BUELTAN

—Han jarri mahaixan bueltan, ekarri txanpana mahaira, eta bueltan edanez danok hantxe egoten gaittuk.

 

-RI ESKER(AK)

—Jaungoikuari eskerrak, amaittu dok partidua.

 

-Ø ESKE, ESKIAN

—Beti diru eske dabil ume hori.

 

-EN ESKU

—Hire esku lagatzen jonat umian arduria.

 

-RIK EZA

—Eskasa dok, ba, dirurik eza.

 

-RIK EZIAN

—Besterik ezian, ura edango dogu.

Aditz partizipioekin ere bai:

—Ondo egiñ ezian, ez egik egiñ.

 

-EN FALTAN

—Baten faltan, bi alaba ekarri dittu batera.

 

-EN GAIÑIAN

Asko erabilia «gaia» adierazteko:

Fubolan gaiñian jardun jonagu.

 

-AN GORA

—Bajiezak txirrindularixak, aldapan gora.

 

-TIK GORA

—Larogeittik gora eukiko dittu Antoniok, urtiak.

 

-Z GORA

—Hankaz gora jausi dok andria, labaiñ eginda.

 

-Ø INGURU

—Hamar urte inguru eman zittuan Ameriketan, artzai.

 

-Ø INGURUAN

—Etxe inguruan ibiltzen dittuk oilluak beti.

 

-Z KANPO

—Lekuz kanpo egoten naiz elizan.

—Sasoiz kanpo habill, perretxikotan egin nahi badok.

 

-TIK KANPO(RA)

—Bi urte inguru eman dittu herrittik kanpo.

 

-EN KASA

—Nere kasa hasiko naiz lanian.

—Patatia lurretik bere kasa urtetzen dalakuan daude gaztiak.

 

-EN KONTRA

—Ta gero, ba hamen (gerran) ibilli ziran, ba anaixak alkarren kontra.

 

-EN KONTURA

—Bere kontura jarri da lanian.

—Barrez dihardue lagunan kontura.

—«Autonomos», seguridade soziala da hori ere, baiña hori da, mediku ta, abade ta, dendarixak eta, norbere kontura diharduenentzat segurotxo bat da hori.

 

-EN LEPOTIK

—Horren lepotik egingo juagu parre.

 

-EN MENDIAN

—Beti iñon mendian egon bi'ozu.

 

-Ø MODUAN

—Gu ez gaude oin gazte batzuk moduan ibiltzeko ere.

 

-EN MODUAN

—Eta gure moduan zauden, hamen Zumagarragako jentia; eta Elgoibarkuak ere bai...

 

-KO MODUAN

—Orduan etxauan taillarrik eta ere, etxauan oingo moduan.

—Askotan eskolara ez giñuazen jun ere egitten. Gaurko moduan? Buenooo!h

 

-Ø ONDUAN

—Makixak esaten jauen gerra onduan, ba hola, orduan taka-taka egitten jauen askori gerria amaittu zanian.

—Hamen estazio onduan, oiñ etxiak egindako leku hortan.

 

-EN ONDUAN

—Amakin juten giñuazen, ba, bost lagun edo. Koxkorrak danak, ttiki-ttaka, ttiki-ttaka, txarrikumak aman onduan bezelaxe juten giñuazen.

 

-Ø OSTIAN

—Ondo egiñaren pagua, ate ostian palua.

—Meza ostian da, igual, juntau ezkero zera ta, (mus) partida bat ra-ra bota ta...

Aditzekin (partizipioekin) ere bai:

—Ezkondu ostian izan zuan atarramentua...

 

-EN OSTIAN

—Urnobittako puntian ostian ere bai beste egun baten egonda gauaz, ixkutauta.

 

-EN PARE

—Zoruan pare jarri zan albistia eman nionian.

 

-EN PARETIK

—Ni juten nitzanian, Mendaroko estazio pare ingurutikan, ospittala oin daguan paretikan gora, gorago.

 

-EN PARIAN

—Eta basarrixan ere, nun daukan etxiak paretarik lodixena, haren parian. Dinbi eta danba, dinbi eta danba, bonbak!

 

-EN PARTEZ

—Aman partez, gorantziak.

 

-EN TRUKE

—Hutsan truke eztixat ezer emango.

 

-EN ZAI

—Zeiñen zai zaude ba?

 

-AN ZIHAR

—Mobimentua, mobimentua bai, eta etxiak ere bai, etxiak ere hamen Itturrin zerian da, hamen zihar eta, dana honek edifikatzeko.

 

-TIK ZIHAR

—Hortik zihar dabiz.

—Eta gero, handikan Markiñatikan zihar, hona etorri giñan.

Mendebalderago, Eibarren bertan, erabiltzen diren postposizio batzuk ez dira erabiltzen elgoibartarron ahotan: adibidez, ez da LEZ (LEGEZ) erabiltzen; ez eta LAKO eta BARIK ere.

Ez dira erabiltzen, horiez gain, gaur egungo euskara batuan hedatuak diren beste hauek ere, belaunaldiz belaunaldiko tradizioan behintzat: -EN AURKA, -EN ARABERA, -RI BURUZ, -AN BARRENA, -TIK AT, -Z LANDA, besteak beste.