Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

"Markesaren alaba" (2)

"Markesaren alaba"ren beste bertsio bat. Lehengoa baino osoagoa.

1

Markes baten alaba

interesatua

marinero bategaz

enamoratua,

deskubritu gaberik

beran sekretua,

ampriua zeban

barrena sartua.

2

Egun senalle bat zan

goguan hartzeko,

esan ziola horrek

etxera joateko,

desio dedan hitzak

manifestatzeko,

Ai Antonio zuregaz

nago izateko.

3

Zela esaten didazu

Juanita hitz hori,

tentatzen ai zerala

traza badirudi,

ez zait zure gradurik

tokatutzen neri,

ez ixozu egin burlarik

marineruari.

4

Eruki dezakezu

ongi sinistua

aspaldian nauala

ni zuri gustaua,

ez zaitut nik utziko

desanparatua,

hala egiten dezu

gaur juramentua.

5

Konformatu ziraden

alkarren artian

ezkonduko zirala

hurrengo urtian,

eskolak ikesteko

bien bitartian

beraren herritikan

guztiz apartian.

6

Hola disponiturik

jarri ziran biak

kartaz entenditzeko

alkarren berriak,

formalidadiakin

jartzeko egiak

baiña lo ez ziran egon

ama horren begiak.

7

Ezin egon zan ama

hitz hori sufritzen

berihala hasia zan

kartak detenitzen,

intenzio haundiaz

ezkontza galdutzen,

Juanitak holakorik

ez zeban pentsatzen.

Maria Ormaetxea Iñarra (1916)

Eibarko Iraegi baserrian jaio zen, zazpi anai-arreben artean. Ama bertakoa zuen eta aita Aramaioko Kerizti baserrikoa. Bertso kantaria izan da bizi guztian, aita Julianek irakatsita. Hogeita hamar urte zituela, Elgoibarko Aizpizkarbekoa baserrira ezkondu zen, bertako Casto Agirregomezkortarekin. Hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Aldai [baserriak / Arriaga]

Arluzeaga [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Basarte kalea [Kaleak eta plazak]

Errekartenagusi (Errekarte) [baserriak / Azkue (San Roke)]

Haritzeta [baserriak / Urruzuno]

Kanterape [baserriak / Altzola]

Mintxeta [baserriak / Azkue (San Roke)]

Panparrongoa (Panparron) [baserriak / Azkue (San Roke)]

Txaletberria (Txalet Berria) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Zabaletagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Xalupa

Erdarakadak (Gotzon Garate) — 1988

Txitxilibakio — 1989-03

Euskal kantak — 1960

Txitxilibakio — 1989-03

Txitxilibakio — 1988-12

Lekukotza

elgoibar — Txomin _Mujika Latxa Elgoibar (1952)
Aita euskararen egoerarekin eta etorkizunarekin kezkatuta

—Sarrittan erten da hor Elgoibarko Izarrako anekdotetan eta. Aitta zauan euskerian egoeriakin ta ikusten zan etorkizunakin… bueno! Ta Felix Etxeberriakin `Parapan´ekin berba eitten zaban. Ta aittak esan zion Felixi: “Hi, Felix, nik lehenau topauko juat perretxikua Plaza Txikixan –Plaza Txikixa hori da– Plaza Txikixan perretxikua – nere aitta perretxikozalia zan amorratua– lehenau topauko dot perretxikua Plaza Txikixan Elgoibarren ume batzuk euskeraz eitten baiño”. Eta gero umiak euskeraz eitten. Baiña gure aittak perretxikua topau zaban Plaza Txikixan! Bai. Hor, enbor baten onduan, ta-ta-ta... aiba perretxikua! Ordurako ya euskeria ya hasitta zauan, baiña bai. [...]

Elgoibartarren esanetan


Udal Musika Bandak Foruen plazan eskaintzen zuen
dantzaldia toki egokia izaten zen bikotea aurkitzeko.

Kuadrillan neskak eta mutillak batera ibiltzen giñan. Gaur egun nere emaztia dana eta ni San Lorentzoko erromerixan ezagutu gendun alkar. Berandu hasi giñan gu nobixotan, ni 27 urtekin eta nere neskia 17kin. Lau urtian ibilli eta gero ezkondu giñan. Erromerixak izaten ziran neskak eta mutillak juntatzeko lekurik aproposenak. Neskiari lagundu egin bihar izaten zitzakon, ni bezela bestiak ere bai.

Mariano Elustondo Aizpiri

Lehen parejakin poliki-poliki jun bihar, ez zan oingo moduan alkarri muxuka eta holan. Horretarako lehen ixkutau egin bihar. Muxu bat edo beste harrapatzen bazan... lapurretan igual.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Jaixetan dantzan ibiltzen nitzan gazte denporan. Asko gustazen zitzatan. Eta dantza gaizki egitten zaban mutil bat neregana hurbiltzen bazan, ezetz esaten nion, eta beste batena juten nitzan. Nik ondo egitten zabenekin bakarrik nahi naban dantza egittia. Kamiñerokuan izaten zan dantzia orduan eta oso ondo pasatzen naban.... Nobixo gehixegi izan nittuan nik gazte denporan. Baiña ez nitzan ezkondu. Jeneralian, erromerixetan izaten ziran nobixo kontuak. Gaiñera, karta mordua jasotzen nittuan nik ere.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ARREGLAUTA EGON: Estar bueno para... Arreglauta hago hi egunian zortzi ordu lan egitteko!

DUDA, dudia: Elkarrizketetan, interjekzio modura, askotan erabiltzen da: Dudia? –Zintzuak izango ziñaten, ezta? –Honbre! Dudia?

GORANTZI, gorantzixak: Recuerdos. Normalean pluralean. Eskumiñak hitza ez da erabiltzen.

KEBA!: Interjekzio modura erabilia: Ez horixe-ren kidekoa. –Neskiari lagundu, eta buelta atzera. –Oiñ holakorik eztau eitxen mutil batek! –Keba, keba! / –Oporretara kanpora juten zerate? –Keba!

ON E(G)IÑ: Sentar bien. Daneri eztio on eitten. Neuri on eitten ditt. En kanbio, emastiari ainbeste estio itten. Jaten ari den jendeari esan ohi zaio: On egin! On egin dizuela! ¡Que aproveche!

TUTIK ERE EZ (JAKIN, ENTENDIDU): Ezer ere ez jakin. Horrek tutik ere etxakik euskeraz, bizi guztia hemen eiñ arren. / Umiak euskeraz entenditzen dabe, eta aittak eta amak tutik ere ez.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Baria baiño motelagua izan (... motelago ibilli): Oso motela izan, oso motel ibili.

Ezeren okerrik ez bada...: Zerbait eragotziko duenik gertatzen ez bada. Han izango gaittuk, ezeren okerrik ezpada.

Inpernuko diabrua baiño txarragua (gaiztuagua) izan: Oso gaiztoa izan. Baita Inpernuak ere etxok hartuko!

Makilla saldia eman: Egurtua eman. Makilla saldia eman dio aittak semiari.

Txakurra eta katua bezela ibilli: (Bi lagun) ondo ez konpondu, beti liskarretan ibili.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Soldaduzka
Morrontzara.— Argia, 1934-11-04 | Ixaka, Mirentxu
Kirola - Herri kirolak
Ezpata-dantzariak eta arri jasotzia.— El Día, 1931-08-04 | Aixerixa
Kultura - Dantza
Deun Bartoloma jayak.— Euzkadi, 1933-09-05 | Aixerixa
Politika - Ekitaldiak
Jel aldezko batzar berritzea.— Argia, 1933-03-19 | Mirentxu
Erlijioa - Jaiak
Eleizkizuna.— Argia, 1933-08-13 | Mirentxu, Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala