Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Guardia zibilen kuartelera

Elgoibarrera heldu eta,kuartelera presentatu aurretik, karlista batengana jo zuen eta harekin batera joan zen guardia zibilengana. Tratu ona eman zioten. Luzaroan presentatu izan behar zuen kuartelera.

-Ta etorri nintzan ta etxera ta. "Bueno, ahora tengo que ir donde..." Nik neukan lagun bat hemen, foballian-eta ibiltzen giñan kuadrillako kanpeonatuetan eta haren denporan eta. Esan nion, guardiazibillera jun baiño lehenao, honen aittakin, karlistak zian, honen aittakin egon bihar nitzan, Rafael Etxanizen aitta. Dendia zauken. Jun nitzan eta "hombre, José y tal!". Bueno. "Pues mira, esto y esto y esto". "Tú tranquilo, vamos a ir ahora al cuartel los dos". Joan giñan kuartelera; klaro, harekin zela jun nitzan ba beste tratu bat. Ez, ez, komandante itten zabana, ez zan komandantia baiña itten zabana... Nerekin behintzat. "Bueno, vamos a ver, vamos a tomar informes donde has estao, cómo y tal. Tú tranquilo, no te preocupes de nada que no te pasará nada. Son cosas que hay que tomarte cuentas. Y además tienes que presentarte aquí cada ocho días. Pero tú tranquilo. Nada más". Ta halaxe ba, gero presentau. Ta denporalian egon nitzan; ta gaiñera ezin urten herritik, e!

Jose Gurrutxaga Ondartza (1921)

Elgoibarko Ormetxe etxean jaio zen. Gurasoak elgoibartarrak ziren, eta bi seme-alaba izan zituzten. Eskola publikoetan lau urtez eta beste lau marianistekin ikasi zuen. Eibarko ?Irasuegui y Maruri? inprimategian lanean hasi eta berehala gerra etorri zen. Aita ?Batallón Prieto?rekin joan zen Lekeitiora, eta Jose berarekin joan zen. Bilbon zeudela, amarekin elkartu eta Frantziara egin zuten ihes biek. Hiru urte etxetik kanpo pasatuta, Frantzian eta Katalunian zehar, A Coruñako Padron hiriko kontzentrazio esparrutik itzuli zen etxera. Eibarko tresneria banaketa-biltegi bateko bulegotik jubilatu zen. Kirolari amorratua izan da beti. Korrikalari beterano txapelketa askotan hartu du parte Euskal Herrian, Espainian eta Europan zehar. Makina bat errekor hautsi eta domina lortu ditu bere korrikalari ibileran. Juana San Martin elgoibartar ile-apaintzailearekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Aldamar [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Armaregieta (Armaitxa) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Basartesoroeta (Basueta) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Errekartetxiki [baserriak / Azkue (San Roke)]

Herrigain [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Karkizao [baserriak / Arriaga]

Mintxetaerreka [Errekak]

Parapan [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Txankakoako zubia [Zubiak]

Zaturio [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Ikastola mugimendua 1960-2010 — 2010

Ikastola hiztegia

Sasiletratu baten ziria — 1973

Asto Narru — 1969

Gramática vasca

Erdarakadak (Gotzon Garate) — 1988

Lekukotza

elgoibar — Miren _Vallejo Arriaga Elgoibar (1923-2020)
Euskara irakasteko Oñatibiaren liburua

—Eta zuk euskerazko eskolak emon zittuanian, aurretik ibilita zeozen euskeria erakusten? Planik edo libururik edo ezer bazeukatzuen edo?

—Ez, ez. Atzoegon nitzan ni, , erañun egon nitzan Donostian eta zabaldu naban kajoi bat eta euskerazko zerak. Esaten naban: nik hau eman naban? Ze liburu ibilli naban? Eta honek danak nik erakutsi nittuan, nik honek danak?

—Zer zien? Orduan euskera baturik eta ez zegoen, ezta?

—Ez, baiña "zu zara" eta "i aiz" eta. Ni hika sekula ez naiz ibili. "Hi haiz" eta, "hura da" eta "gu gara" eta "gu garenok", eta "gu joan giñan" eta. Hori danak neukazen, da-da-danak hantxe liburuan.

—Eta ze liburu jarraiketan zebein, bertako euskeria edo gipuzkuakua edo?

—Ez, hemengua. [...]

Elgoibartarren esanetan


Lehenengo Jaunartzearen eguna
oso berezia izaten zen gure aiton-amonentzat.

Nere komunixua sentzillo samarra izan zan. Zuriz jantzitta jun nintzan, habittua jantzi gabe, hori gerokua da eta. Parrokixan egin naban. Guztira, hirurogei bat neska-mutill izango giñan. Egun haretan etxian bazkari berezixa egin genduan. Beti zaguan zeozer etxian jateko, eta konejo bat edo jan genduan.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Nere komunixuan mariñel jantzitta jun nitzan. Akordatzen naiz kordoi zurixa eruan biharrian gorrixa eruan nabala, azulari ondo etortzen zitzakolako. Eta nik neure artian: «Esango die zeozer!». Nere aitta naukan goguan, sozialistia zan eta. Eta, hara, baten batek esan zidan «Aizu, zelan ipiñi dozu kolore gorrixa? Eta nik erantzun nion azularekin ondo geratzen zala. Baiña horrek amorrua eman zidan. 11 edo 12 urterekin egin naban komunixua. Alde batian mutillak gauden, eta bestian, neskak. Baiña ez genduan ospatu.

José Gurrutxaga Ondartza

Ondo akordatzen naiz nere komunixuarekin. Elgoibarren egin naban, kalian. Hamaika urterekin egin naban. Igual 200 neska-mutill izango giñan, herri guztikuak. Goguan dakat nola jun giñan: traje berri-berrixa jantzitta. Eta egun haretan Elgoibarren konfirmaziua tokau zan. Eta obispua etorri zan. Eta berak eman zigun komunixua guri. Eta ondiokan ere esaten die Elgoibarren: Joxe, akordatzen haiz nola eman zixan obispuak? Nola ez naiz akordauko, ba! Obispuak ematia beti izan da harro egoteko motibua.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


APOPILLO, apopillua: Pupilo. -Apopilluak ere izaten genduzen! Bazkaitxan, apopilluak.

DESASTRE, desastria: Desastre. Eta holaxe ein genduan bueltia. Atzera, Gernikatikan zihar, zela ero hala, pasau, eta hango desastria!

GAZTAIÑA, gaztaiñia: Castaña.

KAPAZIDADE, kapazidadia: Ahalmena, gaitasuna. Hori da kapazidadia dakana juergan ibiltzeko!

NOBIXO, nobixua: Senargaia. Sei hillebetian egon tzian hamen, eta nobixua topau ere bai.

TIO/-A, tiua/tia: Gaur egun gehiago erabiltzen dira hauek osaba eta izeko baino.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Asto zurixa allegau: Logurea iritsi. Allau al da asto zurixa, umia? Ikus Txomin(txo) etorri.

Eguzkixa nora, zapixak hara: Komeni denaren arabera jokatu.

Hari batekuak izan: Oso antzekoak izan. Mikel eta Patxi hari batekuak dittuk bixak.

Kukuak jo (norbaiti): Zorte ona izan.

Praketan sartu eziñik ibilli: Estar ufano, orgulloso.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Ekitaldiak
[...].— El Día, 1931-03-20 | Aixerixa
Kirola - Lasterketak
Kirolak.— Euzkadi, 1935-10-12 | Aixerixa
Kultura - Literatura
Idazleak.— El Día, 1933-06-01 | Ixaka
Politika - Mendigoizaleak
Elorrio'ra.— Euzkadi, 1931-05-27 | Atxolin
Erlijioa - Jaiak
Eleizkizuna.— Argia, 1933-08-13 | Mirentxu, Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala