Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Familiako baten laguntza trenean itzultzeko

Gerraostean Donostiatik Elgoibarrera etorri behar zen batean tren-geltokian familiako bat ikusi zuen (Kleto Rementeria) eta hark lagundu egin zion.

-Haura zeuan faktoria, faktoria edo zeoze estaziuan, ta zeuan Donostian. Nik segiduan ikusi neban. "Se me vió el cielo abierto. 'Ay, ayúdame, ayúdame!' Nik zesto haundi batekin dana. Eta dirua gitxi. Ta "Quiero ir a Elgoibar". "No no te preocupes". (Erdaraz jarraitzen du). Anacleto Rementeria. Roken laguna zan. Nik orduan ez nekixan, parentela ezta batere. Bakarrik hori, Roken laguna zala; ta ikusi nebanian, u!

Pilar Arregi Garate (1918)

Elgoibarren jaio zen eta bertan ikasi zuen. Gerra zibilean, bere gizonarekin batera Kataluniara heldu zen, eta Pirinioak gurutzatuz, Frantziako "Argeles sur Mereko" errefuxiatu eremuan egon ziren. Aste batzuetara, Pabe ondoko herri batera joan ziren lanera. Han jaio zen beren lehenengo alaba. Bigarrenaren zain zegoela, 1940an, Espainiara itzuli ziren. Gizona kartzelan egon zen lehenbizi, eta "Batallón de Trabajadores"en ondoren. Eibarren bizi izan ziren urte batzuetan, baina 1950eko hamarkada hasieran, Mexikora joan ziren bizitzera, eta han bizi zen Pilar. Hizkeran ere nabari zitzaion hori, gaztelaniaz hitz egiteko joera eta azentu berezia zuelako.

Toponimia


Toponimoak

Altzola [baserriak / Altzola]

Arostegitxiki [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Bentaetxe (Benta) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Errosario kalea [Kaleak eta plazak]

Intxusadierreka [Errekak]

Kurutzekoa [baserriak / Azkue (San Roke)]

Mugertza [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Sagarraga [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Upaegitxiki (Upaitxiki) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Zizilion [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Bernabe Mujikaren koadernoa — 1960-09-28

Euskera-Castellano hiztegia — 1976-01

Sala de fiestas Gautxori

Aste Santua - Antzerkia parrokian — 1976

Gabon kantak — 1965-12

Sasiletratu baten ziria — 1973

Lekukotza

elgoibar — Txomin _Mujika Latxa Elgoibar (1952)
Aita euskararen egoerarekin eta etorkizunarekin kezkatuta

—Sarrittan erten da hor Elgoibarko Izarrako anekdotetan eta. Aitta zauan euskerian egoeriakin ta ikusten zan etorkizunakin… bueno! Ta Felix Etxeberriakin `Parapan´ekin berba eitten zaban. Ta aittak esan zion Felixi: “Hi, Felix, nik lehenau topauko juat perretxikua Plaza Txikixan –Plaza Txikixa hori da– Plaza Txikixan perretxikua – nere aitta perretxikozalia zan amorratua– lehenau topauko dot perretxikua Plaza Txikixan Elgoibarren ume batzuk euskeraz eitten baiño”. Eta gero umiak euskeraz eitten. Baiña gure aittak perretxikua topau zaban Plaza Txikixan! Bai. Hor, enbor baten onduan, ta-ta-ta... aiba perretxikua! Ordurako ya euskeria ya hasitta zauan, baiña bai. [...]

Elgoibartarren esanetan


Udal agintarien desfilea, banda militar bat atzetik dutela.
1958 urteko San Bartolome eguna.

Hamazazpi bat urte arte auzuan ibiltzen giñan neskak eta mutillak. Gero erromerixia zaguanian, edozein tokittara. San Pedrora eta juaten giñan, baiña asko ez. Gehixen bat San Lorentzo, Kurutzeta eta Madarixako erromerixetara juaten giñan.

Mariano Elustondo Aizpiri

San Lorentzo auzua oso animaua zan orduan, erromerixa haundixak egitten ziran udako eta neguko domeka guztietan. Frontoian izaten ziran, eta jende asko batzen zan. Gelatxok soiñua jotzen zauan, eta merixendatzen ere jende asko egoten zan. Eta familixakuak giñanez, koiñatari eta amari laguntzen giñon tabernan.

Juliana Irizar Goiburu

Hemen, Elgoibarren, egitxen zan domekero erromerixia; illunabarrian edo, illuntzixan...
Eta Maltzagan ere bai jaiero. Gero, Plazan ere egoten zan, unian-unian, baiña han ez zan jaiero. Musikia eta... egoten zan, eta hantxe, korrua egitxen edo... jendia beti aurrera eta atzera, eta aguazilla zauan bat gogorra, Eugenio zakan izena, eta harek jasotzen zabanian bastoia, jaso ta dio! Laster egitxen zaban korrua! Jende asko egoten zan orduan, kanpotik etorritxakuak ere.

Pedro Joxe Artetxe Egia

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ANDRA-GIZON, andra-gizonak: Senar-emazteak. Oiñ, gu egoten geran sasoian, «tercera edad» egoten dok asko. Andra zaharra, andra-gizonak, zaharrak gehixenak.

DANA DALAKUA: Sea lo que sea. Badakazuz behixak edo dana dalakua, eta derrepente danak kendu bihar.

GALDUAN EMAN: Salerosketa batean, galtzen atera. Zenbat da kontua? Eta hainbeste. Bueno, etxuek galduan emango eurek ere.

KAKA, kaka: Kaka burutik beera egin: Reirse a la cara. Ez gero laga kaka burutik behera eitxen! (= ez laga edozer egiten); Kaka zaharra! Haserrea adierazteko interjekzioa.

NATIBITTATE EGUNA: Abenduaren 25a, Natibitxate eguna, eta «Primero de mayo» bakarrik eitxen ziran jai. Natibittate ase ta bete; San Estebantxo, lehen bezela lantxo (/ lehen eratxo): Natibittate eguna, janariz eta edariz lepo betetzekoa, ondo bidean; hurrengo eguna, ordea, San Esteban eguna, normaltasunera (eta lanera) itzultzekoa zen.

SU KANPAI, su kanpaiak: Sua izaten denean jotzen diren kanpaiak.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Are-makillia baiño okerragua izan: Sororako areak duen makila okerra da. Ikus Akerran adarrak baiño okerragua izan.

Diranak eta ez diranak esan: Sekulakoak esan.

Gu baiño hobeto daguana, eztago gaizki!: Oso ondo daudenek esan ohi dute.

Kate motzian lotu: Askatasun gutxi utzi norbaiti. Kate motzian lotu jok andriak Patxi.

Piparrik ez jakin (entendidu): Ezer ez jakin.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Soldaduzka
Gudaritzara.— Argia, 1933-02-26 | Mirentxu
Kirola - Herri kirolak
Iri indarketa.— El Día, 1933-12-19 | Aixerixa
Kultura - Dantza
Deun Bartoloma jayak.— Euzkadi, 1933-09-05 | Aixerixa
Politika - Ekitaldiak
Zarautz'en.— Euzkadi, 1932-05-15 | Aberri
Erlijioa - Jaiak
Eleizkizuna.— Argia, 1933-08-13 | Mirentxu, Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala