Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

"Santiago Pardo, para servirle a usted y a dios", morroiak

Bi morroi ere izan zituzten momentu batean. Bat Santander aldekoa zen, erdalduna, grazia handikoa. "Cómo te llamas?". "Santiago Pardo, para servirle a usted y a dios" erantzun zien.

-Morroiak bat baiño gehixao euki genduzen. Sasoi baten bi ere bai. Bi batera. Udazkenian mendiko garo ebatera ta... Bat euskalduna zan, eta bestia kastillanua.

-Euskalduna nungua?

-Hamengotxia zan, hamengotxia. Etorri zan pare bat hillebeterako edo, lan asko zauan denporan. Kastillanua zan baiña salaua. Lelengo etorri zanian, esan nion: "Cómo te llamas?". "Santiago Pardo, para servirle a usted y a dios"

-Ja-ja...

-Para servirle a ustedes y a dios".

-Zenbat urte eukan?

-Gaztia. Hogeta asko ez zaban eukiko harek. Kastillanua, etorri zan eskinka, aber bihar genduan kriaurik. Bueno ba, bihar genduala ta aber, pasau giñan eta aber preguntatzen ba zela izena zitzakon ta...

Josefina Ulazia Etxeberria (1930)

Azkue bailarako San Roke baserrian jaio zen. Lau anai-arreba izan ziren. Ama etxekoa eta aita Azkoitiko Santa Kruz auzoko Zumeta baserritik etorritakoa zen. Maalako mojen eskolan ikasi eta gero, Mendaroko mojetan brodatzen ikasi zuen. Josten ordea, Elgoibarren ikasi zuen. 1948. urtean etxea erre zitzaien; etxegilea zen Josefinaren aitak berreraiki zuen baserria. Etxera ezkondu zen Josefina Jose Mari Zabaleta azkoitiarrarekin. Hiru seme-alaba dituzte.

Toponimia


Toponimoak

Aldabe [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Ariztizabal [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Barrenaerrota [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Errekarteberri [baserriak / Azkue (San Roke)]

Haizetxe [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Kamiñerokoa [baserriak / Azkue (San Roke)]

Metalkoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Palazio [baserriak / Arriaga]

Trenbide kalea [Kaleak eta plazak]

Zabaletabekoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Urruzuno — 1999

Erriaren meza — 1966

Atxo gaxoa — 1969

Txitxilibakio — 1988-12

Asto Narru — 1969

Gramática vasca

Lekukotza

elgoibar — Andoni _Segundo Armero Elgoibar (1957)
Pedro Muguruza eskola publikoa euskaldundu zenekoa

—Esan doguna, zuek hasi ziñaten ya guraso bezela D eredua lortu nahian eta zer gertatu zan... hasi ziran irakasle euskaldunak etortzen eta hango irakasliekin zer gertatu zan? Euskaldundu ziran edo...?

—Ba ez. Alde batetikan ya nagusiak ziran. Eta, gaiñera, ba, bueno, lortu zuten –puntuazio nahiko altua zuten eta– lehiaketa.... Zelan esaten da? Leku-aldatze lehiaketan lortu zuten bere probintzietan edo beste lekutan… hau da, bueltatu zian jatorriko... jatorrizko herrietara.

—Orduan, eskolia berritu in zan guztiz, ez?

—Guztiz, guztiz, guztiz. Elgoibartar batzuk ere ya sartu zian eta, enfin, hasi zan… Prozesua, ba, pentsau, ba, 6-8 urte zian EGBn gehi 2 eskolaurrian, ba, 10 urteko prozesua izan zen. [...]

Elgoibartarren esanetan


Garate baserriko Rosa Maria, Maria Angeles
eta Maria Luisa Mugerza ahizpak, Iñaxio Alonso eta
Joxe Mari Mugerza, Foruen plazan, ganadu feria batean lortutako sariekin.

Beti gustau izan jata trikitixa, eta hamasei urterekin hasi nitzan erromerixetara juaten panderuakin... Lehenengoz, Kurutzeta basarrixan jo naban Katalotzakin. Ordutik, Elgoibar eta inguruetako erromerixa askotan ibilli naiz, baiña panderua jotziagaittik ez naban ezer kobratzen. Soiñujoliak, berriz, bai. Leku batzuk aittatziarren, Madarixa, Sallobente, Loiola edo Arrate bezelako erromerixetan ibilli izan naiz panderuakin. Entzundakuakin ikasi dot dakitxen apurra, eta batere entsaiau gabe juaten nitzan jotzera Katalotzakin. Alkar oso ondo ezagutzen gendun, eta ez zauan entsaiau beharrik... Oingo erromerixak diferentiak dira. Lehen bi edo hiru ordutan egoten zan soiñujolia eta illuntzen hasten zanian, jaixa amaittu egitten zan. Oin, berriz, illuntzen danian hasten dira erromerixak.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

San Isidro egunian Madarixan egoten zan erromerixia. Hiru eguneko jaixak izaten ziran. Orduan, Azkoittixan eta Azpeittixan ez zeben lagatzen agarraua dantzatzen; abadiak ez zaben lagatzen. Eta errespetatzen ez bazaben, egoten ziran Guardia Zibillak, parejia, eta ikusten bazaben agarraua dantzatzen soiñua geldittu egitten zeben. Azkoittixan «el dulce meneo» esaten zaben emakumiak heldutakuari. Horregaittik Azkoittiarrak eta San Lorentzoko erromerixara etortzen ziran, agarrauan dantza eitteko. Akabo bestela!.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Kamiñerokuan egitxen ziran erromeriiak famosuak ziran. Uda aldian egitxen ziran. Hasieran herriko jendia juaten zan, baiña gero Guardia Zibill asko sartzen hasi ziran. Eta nola euskeraz egitxen zan dana, Guardia Zibillak beti gaiñian. Lotsagarrixa zan. Nerekin sekula ez dira sartu, baiña....

Ramon Maiztegi Iriarte

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AUTOMOBILL, automobilla: Coche. Ibili zan arrankau nahixan automobilla, baiña nik kendu nion pieza bat iñok erabilli ez zeixan, pieza bat, ... haura gabe ezin tzeinkien juan garai haretako automobillak eta.

ENOR, enorra: Verruga. Garitxua ere bai.

HARTARA: Lokailua (=era horretara); –Hor, nere tonterixak jakinda berdin dala, e! –Baiña ondo daggo jakitzia. Ikasi eingo dogu hartara, ezta?

KOZINA, kozinia: Sukaldea. Baitta almazenetikan kozinara, azukria, bakillaua ta.

PARAJE, parajia: Paraje. San Pedrokua baiño paraje ederragorik topatzia eztok gero erretza, e!

TXORIMALO, txorimalua: 1. Espantapájaros. 2. Fig. Tonto / -a, necio / -a. Ene! Makiña bat txorimalo-useiñ hartu jok grabadoriak!

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Begittan hartu: Amorrua hartu.

Firin-faran ibilli: Batera eta bestera ibiliz probetxuzko ezer onik egiten ez duenari esan ohi zaio. Ibili asko, eta gutxi egin. Ezer eztok egiñ gaur, firin-faran ibilli haiz egun guztian. / —Banixe kalera. —Bai, ibilli oiñ ere firin-faran!

Ipurdixari buelta eman orduko ...: Berehala. Ipurdixari bueltia eman orduko ahazten jataz gauzak. Gauzak berehala ahazten zaizkiola esateko.

Modu onian (erosi, saldu): Merke eta egoera onean. Eta holakotxe kotxe bat konsegidu zaban honek Freirek, kotxe berrixa. Eta modu onian.

Txakurrari ere ez opa: Inori opa ez diogun gauza desatsegin bat adierazteko.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Irakaskuntza
Autu.— Argia, 1935-03-17 | Aixerixa, Mirentxu
Kirola - Futbola
Ostikolariak.— Euzkadi, 1935-10-27 | Aixerixa
Kultura - Dantza
Poxpoliñak.— El Día, 1933-02-19 | Ixaka
Politika - Batzokia
Jel alderdia.— El Día, 1932-11-18 | Ixaka
Erlijioa - Kongregazioak
Luistarrak.— Euzkadi, 1931-02-11 | Atxolin


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala