Arreba eta nobio errepublikanoa aurrera joan ziren. Nobioa hil egin zen gerran. Gero, arreba Bartzelonara joan zen pilotan jokatzera.
-Hemeretzi egun edo etxian eta atzera buelta eitteko arreba zauan, gerratian haura aurrera joan zan, nobixua zerekua Eibarkua zakan eta, npbixua ta bixak aurrera joan zian eta. Nobixua republikanua zan amorratua, eneeee! Hamen ere gu nazionalistak beti. Neu nazionalistia, nik sekula ez dot ukatu. Nik neuk botua oin ere nazionalistei, sekula ez dot paillau. Aurretikan di-da eitten dot, joaten naiz eta bota korreotikan eta amaittu eta kitto. Eta nik zeiñi botatzen dian iñor ez da enteratzen. Korreosetan bakarrikan. [...]
-Arrebian nobixua republikanua...
-A, bai. Haura joan zan aurrera ta. Nobixua enlaze, motuak, e; artistia zan haura ere, mekanikua ona, Eibarren harek estimazio edarra zeukan, senidiak erosi nahi zaben, ipiñi nahi zaben eurak taillarra, baiña harek bere kontura edozenbat diru etaratzen zaban. Motuak, edozein moto zahar erosi ta moto berrixak pinttauta ta berak ipintzen zittuan, berak arreglau dana. Ba nobixua hil. Joan zan zeera ta hamen pelotan ibilitta zauan ikesten, zerian, Elgoibarren Kamiñerokuan eta. Joan eta Bartzelonan pelotan ekin zion. Nobixua palta ta zeoze, hara joanda ez zaukan pasadizo ona ezin zeikien pasau. Ta Barzelonan pelotan ekin zion.
Arana baserrian jaio zen. Sei anai-arrebatatik bigarrena izan zen. Aita etxekoa eta ama auzoko Goikoetxe baserrikoa zen. Arana baserria Elgoibarko mojena izan zen harik eta liberalak karlisten aurkako gerra irabazi eta kendu zieten arte. Baserria salgai jarri eta Pedroren aitonak erosi zuen. Zortzi urtetik 12ra arte auzoko eskolan ibili zen, dotrina baino ez zuten ikasi. 12 urterekin Eibarrera eramaten zuen esnea astoan, bezeroei banatzeko. Soldadutzan Asturiastik Ebrorainoko frontetan borrokatu zuen. Arana baserrian eman du bizitza guztia. Eibarko Gorosta bailarako Altzubarren baserrikoa zen Petra Iriondorekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.
Aizpizkarbekoa [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Aranbeltztxiki (desagertua) [baserriak / Urruzuno]
Azkue (San Roke) [Baserri auzoak]
Ekaitzerreka [Errekak]
Goenaga [baserriak / Azkue (San Roke)]
Juanategiko txabola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Madarizurieta (Mausitxa) [baserriak / Arriaga]
Orubeazpi [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Silua [baserriak / Arriaga]
Urruzunotxiki (Laia) [baserriak / Urruzuno]
—Bueno, ez zatzu akordaitten zuri beste hola anekdotan bat edo… zure teatro, teatro istorixak eta…
—Ni teatrora apuntadora...
—Ondo pasauko zenduen zuek […]
—Beti apuntadora eoten nitzan ni, e?
—Apuntadora? Han zerien sartuta?
—Bai. Artistia gizona zan. Ni, ni txabolan sartuta apuntatzen, txabolan.
—Zure gizona beeuen teatro mundu horretan?
—Gizona?
—Bai. [...]
Baserri auzoetako biztanle guzti-guztiak
auzoko baselizan egiten zen elizkizunera
joaten ziren igandero. Aiastia (San Migel), 1945 urtea.
Elgoibarrera etorri nitzanian igandero juten nitzan mezetara. Baiña gero, ume txikixak nittuanian, jai egunetan ezin nitzan jun mezetara goizeko zortzirak baiño lehenago. Ez nakan pertsona bat umiak zaintzen lagatzeko. Orduan konfesatzera juten nitzan, eta behiñ Don Severianori (oso «seberua» zan apaiz haura) esan nion igandietan ezin nitzala jun mezetara, baiña zapatuetan baietz, ahal nabala. Eta esan zidan zapatukuak ez zabala balixo, ehizera juten ziranentzako bakarrik balixo zabala. Eta hola, Don Severiano apaizarekin izandako esperientzixa pasau eta gero, erlijiuak zentzu haundixa galdu zaban neretzat.
Felisa Bergaretxe Ardanza
Gabonetan txarrixa hiltzen zan. Pozgarrixak izaten ziran egun harek, familixia alkartzen giñan. Poz haundixa egoten zan gurian. Txarrixa hildako jeneruak izaten ziran gurian bazkarixetan.
Sotera Zubiaurre Garitaonaindia
Urkiri basarrixan senide danak juntatzen giñan, ezkondu ziranak ere bai, andra edo gizonekin. Txarrixa hil berri egoten zan, ardi bat ere bai; eta hantxe jan eta edan eginda, su galanta egiñ, gero jokuan egin kartetan-edo, eta gero aspertzen giñanian... tira ba, ohera!.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ANTZEMAN: ZAIO aditza. Notarse. Lau zulo, baiña oin desapareziuta daure bestiak, behia jota edo… Ya nun dauren etxako antzematen.
DEBRAZETE (HELDUTA IBILLI): Besotik helduta. Garai batean herrian horrela ibiltzea erraza ez zenez, kanpora joan behar izaten zuten bikoteek debrazete (helduta) ibiltzera. Hi, debrazete jiezak Joxe eta Mari! Gaur egun ez da ia erabiltzen.
GARIZUMIA BAIÑO LUZIAGUA IZAN: Oso luzea (altua) den pertsonari esan ohi zaio.
KALEUME, kaleumia: Kaletarrei esaten diete, zentzu peioratiboan, baserritarrek.
NEKOSO, nekosua: Neketsua. –Pentsa’ik zenbat lan! –Bai, asko. –Eta horregatik zuan nekosua. / Soiñujolia beti bera lanian: lan nekosua da soiñua, e!
TAKATEKO, takatekua: Onomat. ‘kolpea’. Taka onomatopeiari dagokion izena. Eta bestela bialtzen zixen zapata zikiñekin formauta igual, eta garbitzera, atzera kuartelera bialtze(n) zixen. Eta igual takatekoren bat, gaiñera, matraillekoren bat igual. Takadia. Hausten ez den segida bat. Takada batian egin dittu hamabost tanto Olaizolak.
Ahuntzak, beti mendira: Bakoitzak gustoko duen gauzetara jotzen duela adierazteko. Hori ere badok ba, e! Ahuntzak beti mendira egitten jok.
Beti prisaka, eta beti allegau ezinda: Beti korrika eta presaka dabiltzanei esaten zaie.
Gizur-poltsas izan: Gezurti handia izan. Gizur-poltsas haiz.
Jo eta fuego: Ikus Jo eta sua. Jo ta fuego a(r)i gaittuk oiñ ere lanian, al dan azkarren amaitziarren.
On egiñ: Aprovechar. Sentar bien. Daneri eztio on eitten. Neuri on eitten ditt. En kanbio, emaztiari hainbeste eztio eitten.
