Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Hamabost urterekin nobioa

Abarketak utzi eta tailerrean hasi zen lanean. 15 urte eta hiru hilabete zituela, 18 urteko mutil batek maitasuna agertu zion. Berehala soldadu joan zen zazpi urterako.

-Orduan gerra denporan eskolia jare eta abarketak josten aittakin?

-Bai. Eta gero taillarrera joan nitzan.

-Zenbat urtekin?

-Taillarrera ba hamalau-hamabost. Zeatik nobixua neukan, hamabost urtekin neukan nobixua ta.

-Hamabost urtekin nobixua?

-Hamabost urte ta hiru hillebete. El tres de mayo deklarau zitzatan nere.., eta neukazen hamabost urte, hillebete hiru egun gitxiao.

-Eta berak, nobixuak?

-Nobixuak ba hemezortzi, hemeretzi eitteko. Gerrara joan zan gero ta. Soldau joan zan eta. Hemezortzi urtekin eruan zittuen harek. Soldau.

Miren Vallejo Arriaga (1923)

Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peñalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.

Toponimia


Toponimoak

Aldazgain [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Armuetaberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Belarretaberri [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Erretsundi kalea [Kaleak eta plazak]

Ibarrenea [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Kortaberritxo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Momiolaerreka [Errekak]

Pelisen borda [baserriak / Urruzuno]

Ugarroa [baserriak / Azkue (San Roke)]

Zirarda (Ziarda) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Lurgabe / CDa eta diska — 1969

Txitxilibakio — 1987-12

6 argazki — 1968/1969

Eskuorria

Ikasturteari bukaera emateko irteera — 1963-07-14

Alajaineta (Hasier Etxeberria) — 1989

Lekukotza

elgoibar — Txomin _Mujika Latxa Elgoibar (1952)
Aita euskararen egoerarekin eta etorkizunarekin kezkatuta

—Sarrittan erten da hor Elgoibarko Izarrako anekdotetan eta. Aitta zauan euskerian egoeriakin ta ikusten zan etorkizunakin… bueno! Ta Felix Etxeberriakin `Parapan´ekin berba eitten zaban. Ta aittak esan zion Felixi: “Hi, Felix, nik lehenau topauko juat perretxikua Plaza Txikixan –Plaza Txikixa hori da– Plaza Txikixan perretxikua – nere aitta perretxikozalia zan amorratua– lehenau topauko dot perretxikua Plaza Txikixan Elgoibarren ume batzuk euskeraz eitten baiño”. Eta gero umiak euskeraz eitten. Baiña gure aittak perretxikua topau zaban Plaza Txikixan! Bai. Hor, enbor baten onduan, ta-ta-ta... aiba perretxikua! Ordurako ya euskeria ya hasitta zauan, baiña bai. [...]

Elgoibartarren esanetan


Ikasle talde bat, irakaslearen ondoan.

Altzolako eskoletan egonda eskursioren bat ere egin gendun. Ni gogoratzen naiz, eta istorixa politta daukat gaiñera. Maistriak esan zigun Getarixara jun bihar genduala Elkano ikustera. Etxera etorri, esan naban, eta amak esan zidan ez naukala juterik, erroparik ez naukalako. Orduan amamak zakazen seme-alabak Argentinan, eta harek noizian behiñ pakete bat bidaltzen zeben barkuan erropaz beteta, eta erropa horrek guk ibiltzen genduzen. Eta amamak erropia ekarri, probau eta haretxek jantzitta jun nintzan ni Elkano ikustera. Oso pozik gogoratzen det nik egun hori. Ni ez nitzan gauza askotan fijau baiña hara jutiakin nahikua zan, eta Elkanoren estatua nola ikusi naban oso ondo gogoratzen naiz.

Markos Arregi Iriondo

Eskoletan zigorrak izaten ziran. El Pilarreko eskolan esaten ziguen igual 40 aldiz idazteko egindako faltia: «no debo faltar a clase», «tengo que estar en silencio en clase»... baiña ez ziguen jotzen.
Horretarako zaguan Don Erasmo, bera bai zala «campeón de campeones»! Harek bai jotzen zittuala ikasliak! Ni ez nitzan ibilli harekin, baiña entzuten zan. Entzunda dakat baten bati esan ziola egitteko 10 aldiz, lurrian etzanda, kurutze bat mingaiñakin.

Ramon Maiztegi Iriarte

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AIÑA: Konparazio perpausak egiteko: Gizonak aiña irabazte(n) jonat. / Gabon háretan aiña turroi sekula eztogu jan! / Neuk pasau doten aiña eztiot iñori opa.

BEROTU, berotua: Berotua eman: Dar una paliza.

ESTRAIÑEKOZ: Aurrenengo aldiz. 20 urtekiñ ikusi najuan itxasua estraiñekoz.

IRITZIRA (JARDUN): Gauza bat zehazki hala dela jakin gabe jardutea. Al tuntún, a ojo, a voleo. Ez (eg)ixok kasorik eiñ, iritzira dihardu eta.

MAKULU, makulua: Muleta.

PUF!: Baita buf ere. Aspergurak edota nekeak eragindako interjekzioa.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Astarrak umia egitterako (zeozer egiñ): Bai, astarrak umia eitterako amaittuko juek etxe berri hori. Gauza bat asko luzatuko dela edo gertatuko ez dela adierazteko. Ikus Txitiak txixa egitterako.

Egundokua (hartu, gertatu, esan...): Baita demasekua / makalekua / sekulakua / kristona / jesukristona hartu ere. Handia hartu (gertatu, esan...).

Hankak luzatu: Euf. Hil. Oin aprobetxau, hankak luzatu eta gero alperrik da-ta. Baita hauek ere: Heguak ipiñi eta Arnasia gastau.

Kolorerik ez egon: Diferentzia handia egon bi gauzaren edo bi lagunen artean. Etxagok kolorerikan! Etxagok kolorerikan: lengo Gallastegi tta, askoz hobiak zittuazen.

Pott egiñ: Nekatu.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Jaiak
Deun Laurentzi Baxatxonu'an.— Euzkadi, 1933-08-22 | Aixerixa
Kirola - Pilota
Pelota txapelketa.— Argia, 1934-03-04 | Aixerixa, Mirentxu
Kultura - Musika
Tanbolinteruak.— Euzkadi, 1932-08-31 | Aixerixa
Politika - Mendigoizaleak
[...]'kundea.— El Día, 1933-03-07 | Aberri
Erlijioa - Ekitaldiak


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala