Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Gerragatik eskola urte bat galdu

Sei urtera arte egon zen eskolaurrean. 14 urtera arte irauten zuen orduan eskolak, baina gerragatik ikasturte bat galdu zuenez, 15 urtera arte ibili zen eskolan.

- Zenbat urte eskola aurrian?

- Seirekin uste dot ateratzen giñala. Bai.

- Gero ya haundixen eskolara?

- Gero goixan zerian, hor oin Padre Agirre da baiña behian zeuden parbuluak eta goixan lelengo mailla edo, hamalau urte arte. Gero guk galdu gendun, hamahirutik hamalaura galdu gendun gerriagatik urtebete, kurso bat. Eta gero utzi ziguten guri hamabost urte arte. Urte haura galdu gendulako gu egon giñan hamabost urte arte.

- Eta orduan zuk justo hamabi urte gerria hasi zanian.

- Bai, hamabi urte.

Itziar Ajuria Garate (1924)

San Bartolome kalean jaio zen, baina gaur Santa Ana kalean bizi da. Aita Arratiako Ubide herriko Anbe baserrikoa zuen, eta ama Deban jaio eta umetan Elgoibarrera etorritakoa zen. Eskola publikoetan 15 urtera arte ikasi eta gero, familiako jostundegian egin zuen lan 38 urte izan zituen arte. Gero ?Banco de San Sebastián?en egin zuen lan, letrak kobratzen. Emakume batentzako lan egokia ez zela irudituta, bankuak kaleratu egin zuen. 1962. urtean, Elgoibarko lehen ikastolako lehen andereñoa izan zen; ?Ikastola del Lorito? deitzen zioten hasieran. Ikastolaren hasiera gogorra eta geroko bilakaera azaltzen ditu. 1986. urtera arte egin zuen lan ikastolan. Gotzon Garate euskal idazle eta hizkuntzalari jesulaguna Itziarren lehengusua zen; beroni buruzko hainbat gauza kontatzen ditu.

Toponimia


Toponimoak

Akeierreka [Errekak]

Areitzolaerreka [Errekak]

Ballibar [Industrialdeak]

Ermuaranerreka [Errekak]

Goizargi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Kakatza (desagertua) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Marigorta (Maiorta) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Otsorotxiki [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Talaia [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Usatorrea [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Euskara gaur — 1971

IV. Etxepe Saria — 1990

Ehun galdera, Eibarko AEK — 1992

Martin Txilibitu — 1967

Txalupa

Eskuorria

Lekukotza

elgoibar — Maritxu _Loiola Ugarteburu Elgoibar (1948)
Erdaraz ikas zezan, neskame erdalduna

—Hemen auzuan eta etxian euskeraz eingo zenduen danak, klaro.

—Zuk esango diazu... Nik erderaz ez nekien. Eta orduan ekarri zuten hona kriada bat, nik erderaz ikasteko, gazteleraz ikasteko. Ze eskolan hasi giñenean, izugarrizko arazua izan zen. Nik ez nekien erderaz. Ni bezela inguruko guztiak; inork ez genekien. Orduan, ordu asko pasatzen genituen belauniko, besuak altxatuta. Eta zigor asko gazteleraz ez hitz egiteagatik. E? Garai zaillak zien. Oso zaillak. Guk, gogoratzen naiz, "Cara al sol" nola abesten genuen eta "Viva España" nola abesten genuen. Eta horrek gero kontraesan haundi bat zeukan etxekoekin, aittitta, amama... amama ez hainbeste, baiña aittak-eta: nola leike hori abestu umeei, nola abestuarazi. [...]

Elgoibartarren esanetan


Gurutze Gorriaren aldeko diru-bilketa batean
parte hartu zuten gazteak. Gutxi gorabehera 1920 urtea.

Illea moztu, txiki-txikittan amak egitten zigun etxian. Gero pixka bat nagusitzen giñanian pelukerixara juaten giñan. Agapitorena juaten giñan. Ez dakitt, errial bi edo eskatzen zigun; ez nago oso seguru.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Pelukerixak bazauden, baiña gu ez giñan juaten. Neri amak mozten zidan illia, hilbeheran. Nere anaixeri pelukerixetan mozten ziuen illia. Pelukero bat akordatzen naiz, Agapito. Gaur egun, Osoro zapaterixia daguan onduan zaguan, San Frantzisko kalian.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

Makillajerik ez naban hartzen. Egon, bazaguan, baiña neri arpegixa erretzen zitzatan.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AMAIERA, amaieria: Akaberia eta bukaeria baino erabiliagoa. Bukaera.

BOTA A(HA)LA: Bota a(ha)la jardun (eurixa): Ez gaittuk ertengo, eurixa bota a(ha)la ari jok eta! Ikus Goixan-behian sarrera.

FOTO, fotua: Erretratua gehiagotan. –Bai, bai (...) Ni mehe-mehia, iher-iherra, berde-berdia nitzan ni! Hor daukat fotua, erakutsiko (d)izut gero.

JO TA SUA: ¡Dale que te pego!. Eta hor kriston erromerixia, frontoia bete-bete jente egote(n) zan han dantzan, jo ta sua.

MUTILZA(HA)R, mutilza(ha)rra: Soltero. Chico viejo. Mesprezuzko zentzua izan ohi dute bai mutilzahar-ek eta bai neskazahar-ek. Soltero / -a ere erabiltzen dira, erabilera neutroagoan.

SEKO: (Dormir / caer dormido) profundamente. Seko geldittu dok lotan.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Astuak baiño lan gehixago egiñ: Lan asko (edota astuna) egiten dutenengatik esan ohi da.

Eskasa geratu: Quedar pobre, poca cosa. Beti etorri eitte(n) jat. Eta bixok juten gara, bi lagun, bakarra eskasa gelditzen da.

Heguak ipiñi: Euf. Hil. Oiñ bakandu dittuk asko, e! Pentsa'ik, oiñ larogei urte eukitzeko, bittarte horretan zenbatek heguak ipiñiko zittuan.

Lapur bildurrik gabe egon (geratu): Norbaitek diru guztia gastatu duenean (jokoan edo juergan), etxera «lapur beldurrik gabe» doala esan ohi zaio, poltsikoak hustuak ditu eta.

Saltzeko ez euki: Estimazio onean eduki. Gure alabak eztauka anai txikixa saltzeko!

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Gaixoaldiak
Osakuntza.— El Día, 1933-07-02 | Mirentxu
Kirola - Herri kirolak
Iri indarketa.— El Día, 1932-02-02 | Aixerixa
Kultura - Antzerkia
Antzerki-jaya.— Euzkadi, 1933-05-18 | Ekaitza
Politika - Udala
Zinegotzi berria.— El Día, 1930-06-19 | Aixerixa, Agurtzane
Erlijioa - Jaiak
Deun Andoni.— Euzkadi, 1931-06-18 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala