Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Bonba eta bala galduak

Kalamua mendiko aterpetxera garraiatzen zituzten militarren gauzak. Arriskutsua omen zen, baina ez zuten inor zauritu. Elgetatik Arratera botatzen zituzten bonba galdu batzuk jausi ziren Idotorbe (San Pedro) auzoan. Normala omen zen balak lurrean sartzen entzutea, soroan lanean zihardutela.

-Orduan egin zittuen karreterogintza lanok eta heridutako barik.

-Heridu barik, inor ez zan entzun heridu zanikan. Eurek ere billurretan egoten zien. Han lautxua, hola lau-unatxo bat dao Kalamuan eta hantxe refujiua zeuan eta han refujio aldera eruan bihar hori eruaten zaben karigiori burdixakin. Ta hantxe lautxuan, bestaldeko mendixa gorrixena bistan eta ondo tokau, ez zakuen balazoik iñork hartzeik. Heridu iñor ez.

-Nahikua suerte.

-Bai, nahikua suerte, ez zan entzun behintzat.

-Eta frentia joan zanian?

-Joan zanian hamen hoixe, dana zulua ta. Gero hor Elgeta mendittik edo ez dakit nundikan Arrateko eliziai jaurti ziuazen kaiñonazuak eta han ez zaben joten ondo elizia eta bittartetik hona etortzen zien eta edozein tokittatik hemen; bum!

-Galdutako bonbak?

-Bai. Balazuak'e bai, balak ere. Balak ere etorten zien. Zzzu! Igual souan lanian eta zzust! eta albuan.

-Ez zan bromia izango, e.

-Ez hoixe, billur earra eukitzen giñuan. Usau azkenerako; halaxe zzust lurrian albuan balia ta. Jo bihar dabenik pentsau ere ez. Bai. Tristia zan haura.

Josefa Gabilondo Agirregomezkorta (1920)

Idotorbe (San Pedro) auzoko Egigurentxiki ("Eguentxiki") baserrian jaio zen. Bost anai-arrebatatik laugarrena izan zen. Aita etxekoa eta ama auzoko Aubia (Aubixa) baserrikoa zen. Bederatzitik 13 urtera arte auzoko eskolan ikasi zuen. Gero, kalera joan zen josten ikastera. Gerran anaia bat eta aita galdu zituen, eta honen ondorioz ama ere hil egin zitzaion. Baserrian bizi izan da beti. Urtetan, egunero joaten zen kalera esnea saltzera. Armueta baserrira ezkondu zen etxeko Antonio Arrizabalagarekin.

Toponimia


Toponimoak

Agirretxiki (Agarre-Txiki) [baserriak / Azkue (San Roke)]

Antxusietabekoa [baserriak / Urruzuno]

Artetxe kalea [Kaleak eta plazak]

Bolatokiko parkea [Kaleak eta plazak]

Galburusoro [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Itzaingoa [baserriak / Altzola]

Leruntxiki [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Olazabal [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

San Pedroko zubia [Zubiak]

Urkiola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Ikastola mugimendua 1960-2010 — 2010

Diario Vasco - Gloria, Ongarri elkarteko lehendakari — 1975

Alajaineta (Hasier Etxeberria) — 1989

Gramática vasca

Ikastola hiztegia

IV. Etxepe Saria — 1990

Lekukotza

elgoibar — Andoni _Segundo Armero Elgoibar (1957)
Pedro Muguruza eskola publikoa euskaldundu zenekoa

—Esan doguna, zuek hasi ziñaten ya guraso bezela D eredua lortu nahian eta zer gertatu zan... hasi ziran irakasle euskaldunak etortzen eta hango irakasliekin zer gertatu zan? Euskaldundu ziran edo...?

—Ba ez. Alde batetikan ya nagusiak ziran. Eta, gaiñera, ba, bueno, lortu zuten –puntuazio nahiko altua zuten eta– lehiaketa.... Zelan esaten da? Leku-aldatze lehiaketan lortu zuten bere probintzietan edo beste lekutan… hau da, bueltatu zian jatorriko... jatorrizko herrietara.

—Orduan, eskolia berritu in zan guztiz, ez?

—Guztiz, guztiz, guztiz. Elgoibartar batzuk ere ya sartu zian eta, enfin, hasi zan… Prozesua, ba, pentsau, ba, 6-8 urte zian EGBn gehi 2 eskolaurrian, ba, 10 urteko prozesua izan zen. [...]

Elgoibartarren esanetan


Jende ugari, herriko jaietan, Elgoibarko frontoian
pilota partidu bat ikusten. 40ko hamarkada.

Pelotak erosittakuak izaten genittuan. «Joxe Piku» esaten gendun denda bat zauan. Harek eukitzen zaban, eta pelota bakoitzak bederatzi txakur t’erdi kostatzen zaban, «95 céntimos» erderaz esaten dana. Pelotak eta gauza asko zittuan harek. Eta hantxe pelota bat erosteko dirua eukitzen genduanian, ba... Narruzko pelotak ziran. Bestela, etxian egindakuak. San Bartolome kalian zauan. «Todo a 0,95» zan denda hori.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Neri gehixen gustatzen zitzatana idi-probak izaten ziran. Orduan jende asko batzen zaban idi-probak. Elgoibarren zaguan proba-tokixa Soarten, San Migeleko bidian. San Pedroko kruziaren parian zauan. Hau zan itxixa. Eta Plaza Txikian zauan beste irikixa.

Markos Arregi Iriondo

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ASTO, astua: Burro. Asto zurixa allegau: Logurea etorri, haurren hizkeran. Zer? Aho zabalka? Allegau al da asto zurixa, umia? / Ikus Txomin(txo) etorri sarreran.

EGUENA: Osteguna. Eguenetan azokia izeten dok Elgoibarren.

HAINBESTIAN!: Adb. Pasable, no mal del todo. Elkarrizketetan, galdera bati erantzuna emateko. –Zer moduz zabizte, ba? –Bueno, hainbestian!

KOKOTE, kokotia: Cogote. Kokota ere bai batzuetan. Kokoteraiño egon: nazkatuta egon.

OSABA, osabia: Tío. Gaur egun tio gehiago erabiltzen da adineko hiztunen artean; gauza bera izeko eta tia-rekin.

TXATXARA, txatxaria: Despreocupación. Hori dok txatxaria, hori!

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Are-makillia baiño okerragua izan: Sororako areak duen makila okerra da. Ikus Akerran adarrak baiño okerragua izan.

Diranak eta ez diranak esan: Sekulakoak esan.

Gu baiño hobeto daguana, eztago gaizki!: Oso ondo daudenek esan ohi dute.

Kate motzian lotu: Askatasun gutxi utzi norbaiti. Kate motzian lotu jok andriak Patxi.

Piparrik ez jakin (entendidu): Ezer ez jakin.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Bataioak
Euskel izena.— El Día, 1933-12-26 | Aixerixa
Kirola - Mendia
Ibillaldi bat.— El Día, 1930-11-26 | Ixaka
Kultura - Zinema
Euzkadi.— El Día, 1934-01-13 | Aixerixa
Politika - Hauteskundeak
Auteskundiak.— Euzkadi, 1931-03-18 | Aixerixa
Erlijioa - Jaiak
Kandelatxo eguna jai oizan len [...] El Día, 1933-02-05 | Ixaka


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala