Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Umeak Elgoibartik Mutrikura bidali zituzten

Frontea Elgoibarren egon zen bitartean, Pepita Mutrikun egon zen. Anaia gaztea eta biak Elgoibartik Mutrikura bakarrik joan ziren. Mutriku baketsu zegoen egun haietan.

-Eta zuk orduan gerra denpora dana pasau zeen Motrikun?

-Hiru hillebete, azkenak. Hemen frentia nola zauan eta kaiñonazuak hasi zianian herrira, orduantxe bueno, ale! Gogoratzen naiz ba, ni hamalau urte, eta nere Antoniok ba hamaika edo. "Aillegatzen zeatenian diar ein, e!" Ze diar ein, telefonoik ez [geunkan] eta. Ze diar eta ze kuento. Baiña aittak esan zian: "Deban artuizue auto zurixa". Ondarruako autuak zurixak zian. Auto zurixa. "Eta geatu Mutrikun eta gero badakizu basarrirako bidia ta ale jun". Nik oin esaten dot, ze trankil.

-Hamalau urtekin.

-Hamalau urtekin eta bestia hamahiru urtekin eta ale! Eta horraittiokan hurrengo domekan etorri zan aitta, aber ondo geunden edo. Telefonorik ez zauan eta, zela abixauko genduan ba?

-Topau zeben etxioi?

-Bai porzierto! Topau genduan, bagenkixan bidia.

-Eta Motrikon ze giro euen? Ez euen gerrarik?

-Han ez zeuan ezer, ezer, ezer ere ez. Ha ez zeuan.

-Militarrik be ez?

-Ez, ez. Baserrin baten Bizkai aldera. Zegattik eze hor zeuan frentia, Markiña eta Elgoibar bittartian Kalamuan. Baiña han ezer ere ez. Enee. Gogoratzen naiz nere aittaitta artua zertzen, eta "Ba esan debe Elgoibarrera bota dittuela batzuk". " Eta?" "Ez dakixe ba ezer ere ta. Han barkua egon dala han parian eta. Barko haura datorrenian ba..., etorriko da hurrenguan ere ta". Itsasua ikusten zan, barko bat etortzen zanian, seguru esaten zaban eta. Ez dakitt ipuiñak zian ala zer zian, baiña.

-Basarri horretatik ikusten zan itsasua?

-Bai, itsasua ikusten zan.

Pepita Unzueta Iriondo (1922)

San Ignacio (gaur Trenbide) kaleko 7. zenbakian jaio zen, tren-geltoki ondoan. Tren-geltokiko taberna zuten etxeko beheko solairuan; "Mozkotenekua" izenarekin ezagutu zen taberna. Aita Errosario kaleko "Mozkotenekua" etxekoa zen eta ama Mutrikuko Olatz auzoko Abeletxe baserrikoa. Bi urterekin hasi eta hamalau urtera arte eskola publikoan ikasi zuen. Kontabilitatea ikasteari ekin zion Eibarren, baina gerraren hasierak eten zituen ikasketok. 1941. urtean familia osoa birraitonak izena eman zion etxera joan zen bizitzera, Errosario kaleko "Mozkotenekua" etxera. 50 urtez berak kudeatutako mertzeria-denda izan zuen etxean. Gerra denboran Francoren armadak elgoibartar biren kontrako “juicio sumarísimo”a nola egin zuen eta epaitutako biak non hil zituzten kontatzen du. Antonio Perez de Aguado gasteiztarrarekin ezkondu zen "Mozkotenekua" etxera. Bi seme ditu.

Toponimia


Toponimoak

Akei [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Arandiakoa [baserriak / Altzola]

Balentxi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Elordi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Goikoerrotako zubia [Zubiak]

Juaristiaundi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Makibar [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Otaerrota [baserriak / Urruzuno]

Soroarterreka [Errekak]

Urteaga (Urtia) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Lurgabe / CDa eta diska — 1969

Ikastola mugimendua 1960-2010 — 2010

Iturriko maitagarria — 1969

Elgoibarko euskal-ikastola

Mintzamena lantzen 1 — 1980

Gabon kantak — 1965-12

Lekukotza

soraluze — Amaia _Iñurrieta Leturiondo Soraluze (1952)
Pilar ikastetxean, lau urteko umeekin

—Gero ni 80. urtian, ya 1980xan, ni hasi nitzan txikixekin, lau urtekuekin. Hor egon nitzan ni denpora mordua egon nintzan lau urteko gelan. Orduan ya hori, bestiak, ya nausixauak eta, beste lan batzuk eta beste gauza batzuk igual eitten zeben. Ez dakizu? Baiña nik lau urtekuekin zan... ba, ez dakit... gauza… berekin berba ein, abestu… ez zan halako... gramatika erakustia eta horrek gauzok.

—Eta zelan izan zan prozesua euskalduntzekua? Ze hasieran euskera asignatura moduan emoten zenduen eta gero ya noiz hasi zan pixkanaka...?

—Ba horixe, horregaittik... nik hor ez daukat base haundirik esateko. Ze, esaten dotsut, zelan egon nintzan ni txikixekin, ya ni neuan pixkat horretan... aparte. [...]

Elgoibartarren esanetan


Juliana Zubizarreta,
senarra eta lehenengo bost seme-alabak
Aldapa baserriaren sarreran. 1942 urtea.

Oingo gaztiak goizago hasten dira eskolan, kalian dabiz danak, lagunak kalian... ta libreago dira. Soltuaguak dabiz. Guk ez gendun San Lorentzotik ertetzen, iñora. Ez zauan oin bezela autorik, ezta bizikletarik... oiñez jun bihar zan danera.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Elgoibarko kalietan bizi giñanok, umetan denpora asko ibiltzen giñan kalian. Besterik ez zauan ta deporte asko egitten gendun. Mendira edo bizikletan ibiltzera juten giñan. Oingo gaztiak nahikua diru manejatzen dabe, baiña guk bat ez. Txakur haundi bi kostatzen zaban ziniak, ta erriala izaten zan pagia... Ia zelan konpontzen giñan gu!

Ramon Maiztegi Iriarte

San Lorentzoko Armaite Behekoa basarrixan hamaika anai-arreba bizi giñan gurasuekin. Ni nitzan hamargarrena... Lehen aitton-amonak ere hantxe bizi izan ziran.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga.

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


A(HA)LEGINDU: DA aditza. Saiatu. Saiatu hitza ez da erabiltzen.

BERBA, berbia: Hitz ere erabiltzen da, baina berba gehiago. Berba suelto asko. / Hamen Elgoibarko, bertan jaixotakua baldin bada, Elgoibarko berbia eingo dau, baiña asko dago kanpoko jentia ere Elgoibarren ezkonduta, sartuta.

ESPALDA, espaldia: Bizkarra gehiagotan.

IÑOIZ: Alguna vez que otra. Ni goizago juaten nitzan esniekin da ferixara. Iñoiz bai, oillaskua zanian da, handik-hemendik saltzera ta.

MAJO!: Ondo, ondotxo. Interjekzio moduan askotan: Majo bizi haiz, gero, e!

POTROZORRI, potrozorrixa: Lgart. Arrunk. Ziria sartzen duena. Zentzu figuratuan erabiltzen da batez ere. Hau dok pertsonia potrozorrixa!

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Akerran adarrak baiño okerragua izan: Pertsona okerrengatik, gaiztoengatik esan ohi da. Ikus Are-makillia baiño okerragua izan.

Burua eztabillenak, hankak ibilli bihar: Bi aukera horiek ditugula adierazteko.

Gorraizia euki: 1. Estar sordo. 2. Ironikoki: ez entzunarena egin.

Kaka burutik behera egiñ: Norbaiti nahi duena egiten utzi. Ez, gero, laga kaka burutik behera eitxen.

Onenak emanda egon: Zerbaiten edo norbaiten garai onenak paseak direnean esaten da.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Ezkontzak
Gora berak.— Euzkadi, 1932-07-12 | Aixerixa
Kirola - Pilota
Gure kirola.— Euzkadi, 1931-12-25 | Aixerixa
Kultura - Antzerkia
Antzerkia.— El Día, 1934-02-10 | Aixerixa
Politika - Udala
Uri batzar berria.— El Día, 1931-05-12 | Euzko langile bat
Erlijioa - Jaiak
Kisto Gure Errege eguna.— Argia, 1935-11-03 | Aixerixa, Ixaka


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala