Urte berean lau pertsona hil ziren Parapan baserrian. Euretako bat Azkoititik ihesi etorritako emakume bat. Azkoitiko parrokoak esan zion aitari ez zuela hiletarik izango, aurrez ez bazuen ordaintzen.
-Eta horrek, parroko berri horrek, don Ramon Ormaetxea zala uste dot, on horrek, errakaua bialdu zigun goizetik ez bagenduan entierrua pagatzen atsaldian ez zigula eingo entierrurikan. Hori, eta guk ez gaukan haren entierrua zetan pagau. Lau urtian euki genduan etxian eta ondiokan ere guri hori eskatu ziun, eta harrezkero eliziakin nao, e, bueno. Gorrotua geruao eta gehixao.
-Higuingarri portau zan, ezta?
-Elizia bai. Harrezkero geruao ta okerrago. Eta gero ikusitta Francoren ondoren ze pasau dian..
-Hori ["impuesto credo"] hori sekula entzun barik neukan. Ze..., inpuesto baten modura edo?
-Kuota bat zan.
-Etxe bakoitzak pagau bihar ebena?
-Katoliko guztiak pagau bihar zebela. Eta gurian ba erdixa pagatzeko konforme zauden aitta, ta parrokuak ez zion ametitzen amari, eta hori zan diskusiua.
-Eta gero denunziau eta kuarteletik kobrau?
-Kuartelera, kuartelera. Orduan autobusa zauan Azkoittitik Elgoibarrera, eta autobusian etorri zian aitta ta ama, semia hilda. Semian gorputzan zain eta kuartelera. Eta gero, hori pasauta gero, entierrua eginda gero, deittu zion kuartelera berriz ere; eta esaten zeben aittak graduazio haundiko guardia zibil batek esaten ziuela, galdetu ziuela aber ze pasau zan, eta esplikau ziuela eta esan ziuela: "Tontuak izan zeate hori pagau dozuelako, hori periodikuan anunziatzeko modukua zan ze in dizuen zueri; ez dao hortarako eskubiderik eta". Baiņa einda, ordurako einda zeuan gauzia.
-Jo..., elizia.
-Bai, nik harrezkero sinpatixa gitxi eliziari. Nik ez dot euki, sekula ez naiz izan elizara... Eta aittak esaten zigun: "Kontuz horrekin. Elizia marasmia bezela da, marasmia, eulixa katiatzen bada geruao ta batuao eitten jok eta hortik ez daok eskapatorixaik eta; kontuz ibili!".
-Baekixen orduan zuen aittak, e.
Sallobente-Ermuaran auzoko Parapan baserrian jaio zen. Aita zuen bertakoa eta ama, berriz, Azkoitiko Madariaga auzoko "Luarixe" (Luberiaga) baserrikoa. Zortzi anai-arreba ziren, bera laugarrena. Zortzi urterekin hasi zen eskolan, baina hamaikarekin utzi egin behar izan zuen etxeko lanak egiteko. Hamalau urterekin peoi lanari ekin zion Eibarren; gero Orbea bizikleta lantegian eta Elgoibarko Sigman ere jardun zuen. Elgoibarko Jarbe lantegian doitzaile lanbidea ikasi zuen. Bertan bederatzi urtez jardun ondoren, lantegiko beste hamasei langilerekin Danobat makina-erreminta lantegi berria sortu zuten, geroago kooperatiba bihurtuko zena. Euskarazko klaseak hartu eta eman ere egin zituen, harik eta beste lagun batzuekin Elgoibarko Ikastola sortu zuten arte. Urtebete geroago, Elgoibarko Izarra euskara elkartea sortu zuten. Lolita Canales elgoibartarrarekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.
Altzola [baserriak / Altzola]
Arostegitxiki [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Bentaetxe (Benta) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Errosario kalea [Kaleak eta plazak]
Intxusadierreka [Errekak]
Kurutzekoa [baserriak / Azkue (San Roke)]
Mugertza [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Sagarraga [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Upaegitxiki (Upaitxiki) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Zizilion [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
—Odeoian –Odeoia teatrua zan, zinia, ta– hor ere eitten zian noizbehinka, akordatzen naiz, konkursua eitten zan, euskerazko konkursua. Ni egonda nao han konkursuan. Ta han zeuan tribunala. Ba zeintzuk? Ba esan dizutena, `Plaentxi´, Felix Etxeberria, Pako Juaristi… ba enfin, pixkat, hor. Ta segun ze adin zakazun… 14 urtekuak ba galdera batzuk, 10ekuak beste hori… tal, tal, ta bestia. Ni akordatzen naiz aittak buruz erakutsi... "Hizkuntzak jakin arren zazpi edo zortzi, euskerak merezi du... " bueno, ez dakit. Bertso batzuk ikasi naban buruz eta han bota naban eta premixua eman zien.
—Eta euskerian lehiaketia zan?
—Bai, euskerian lehiaketia. [...]
Gelan dagoen Diktadura garaiko ikasle talde baten ohiko irudia.
Eskola publikuetara jun nitzan Aita Agirre plazan. 7 bat urterekin hasiko nitzan ikasten. Lehen parbulotan ere egon nitzan hantxe bertan. Saturnino Ciaran izan zan irakaslia; horrek bai merezi zabala omenaldixa! Eskolia, ipurdixa garbittu umieri... danetarik egitten zaban harek. Gero, Pilar ikastetxia ipiņi zabenian, hara pasau giņan. Orduan duro bat pagau bihar izaten zan. 15 urtera arte egon nitzan Pilarren. Danetarik ikasi gendun hantxe, baiņa dotriņia zan printzipala. Oso ondo erakutsi ziguen dotriņia hantxe.
Ramon Maiztegi Iriarte
Aita Agirreko eskoletan Doņa Basilia, Doņa María, Doņa Adelaida eta Doņa Priscila izan ziran ezagutu nittuan maestra batzuk. Danak kanpokuak ziran, eta erderaz egitten gendun dana. Euskeraz maestriak ere ez zakixan.
MĒ Josefa Unzueta Iriondo
Oporrak izaten ziran agostuan edo, baiņa ez oin modukuak, hiru hillabetekuak eta holakorik, ez. Hillabete bat edo izango zan. Aste Santuan ere egun bat bakarrik. Ez oingo moduan, hamabost egun.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ANTZERA: Parecido. Berdintsu.
DEMANDA, demandia: Sesioa, eztabaida. Horrek demandan dabixaz oiņ ere.
GARO, garua: Helecho. Oindiok bazkaldu eta garua batu gaiņera ein bihar dogu. Ikus AMABIRJIŅA GAROTARAKO sarrera.
KAMIŅO, kamiņua: Carretera. Bai, kalabazak ere bai. Iez ere mordo galanta egon zan kamiņotik bistan-bistan.
NESKA, neskia: Neska txikixak (prostitutak): Neska txikixetara juatia gustatzen jako. Neskatan egin: ligar con chicas.
TAKIAN (-POTIAN): Noiznahi. Bilbora ta, Donostiara ta, takian-potian juan biharra izaten zaban. Mutill fiņa bera. Takian-takian ere bai: Takian-takian, kolpe eitxen jauan keixa ontzixari.
Artaburua baiņo buru haundixagua euki: Buruhandia denagatik esan ohi da.
Egixa biribilla izan: Benetako egia.
Hamaika holako ikusteko jaixuak gara!: Gauza benetan arraroak, harrigarriak ikusten direnean erabiltzen da.
Kitto: ... eta kitto!: Gauza bati amaiera behin betikoa emateko esaten da. Ari dittuk pixkat ihartzen, eta ihartzen diranian, danak jaurtiko jaittuat, eta kitto!
Potrojorran egon: Lanik egin gabe, gora begira dagoenagatik esaten da, kukuari begira dagoenagatik.
