Antzerkia egiten zuten batzokian. Bederatzi urterekin Eibarko batzokiko agertokitik Eulia eta Inurria ipuina irakurri zuela gogoan du. Anjel Mutrikuk eta Antonio Manterolak zuzentzen zituzten antzezlanak. Mutriku eta bere aita gerra denboran hil zituzten, espioiak zirela esanda.
- Batzokixan ze zeukatzuen, dotriņia eta?
- Teatruak-eta eitten genduzen gero batzokixan. Bai.
- Kontxo. Umetan hori?
- Umetan, bastante ume. Nik beratzi urte neukazen, Eibarrera joan nitzan batzokira eszenarixo batera irakurtzera. "Eulia eta Txindurria". Ez naiz aiztutzen nik irakurri naban zer harekin Eibarren. Beratzi urte edo hola eukiko nittuan. "Eulia eta Txindurria" zan liburua, hauraxe irakurri naban eszenarixuan.
- Osea ke irakurtzen bakarrik.
- Irakurri bakarrik.
- Baiņa gero antzerkixak...
- Antzerkixak bai hementxe eitten genduzen, tablau bat ipini batzokixan eta...
- Eta nork zuzenketan zittuan antzerkixok?
- Han ibiltzen zan... Bertako zerak, gero gerra denporan hil zeben gaiņera haura. "Mutriku" esaten giņun, Anjel "Mutriku" esaten giņun hari. Ta Antonio Manterola ta horrek danak batzokixan ibiltzen zian.
- Eta horrek zuzenketan zittuan?
- Bai, horretxekin ibiltzen giņian. Anjel "Mutriku" hil in zeben, ezta, gerra denporan? Haura eta Gastesi.
- [...]
- Orduan Anjel "Mutriku" eta bestia zela esan dozu, Manterola?
- Antonio Manterola. Haura ere [...]. Ni ez naiz gogoratzen, ni ez naiz gogoratzen horrekin, hil zittuena bai baiņa... Hamahiru urte geunkazen eta.
Koinatua: -Nik uste dot aitta-semiak hil zittuela, espixak ziela ta.
Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peņalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.
Aldazgain [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Armuetaberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Belarretaberri [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Erretsundi kalea [Kaleak eta plazak]
Ibarrenea [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Kortaberritxo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Momiolaerreka [Errekak]
Pelisen borda [baserriak / Urruzuno]
Ugarroa [baserriak / Azkue (San Roke)]
Zirarda (Ziarda) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Bueno, ez zatzu akordaitten zuri beste hola anekdotan bat edo… zure teatro, teatro istorixak eta…
—Ni teatrora apuntadora...
—Ondo pasauko zenduen zuek […]
—Beti apuntadora eoten nitzan ni, e?
—Apuntadora? Han zerien sartuta?
—Bai. Artistia gizona zan. Ni, ni txabolan sartuta apuntatzen, txabolan.
—Zure gizona beeuen teatro mundu horretan?
—Gizona?
—Bai. [...]
Sotera Zubiaurre eta bere ama, Sotera Garitaonaindia,
Usetxe baserriko askan. 1929 urtea.
17 urtekin erten naban estraiņekoz nere basarrittik zerbitzera. Olasarte basarrixan izan nitzan. Nere ahizpa hantxe zaguan, baiņa Movillasen fabrikan kolokau zan eta basarrixa laga zaban. Eta lagatzerakuan ni jun nitzan zerbitzera hara, beste bat topau arte. 18 hilabete egin nittuan han. Beste bat topau zabenian Aitz-Bizkar basarrira bueltau nitzan. Gero Eibarren zerbitzen egon nitzan gerra denporan. Orbea alkate zanaren etxian egon nitzan, eta 14 duro hilleko irabazten naban. Aberatsak ziran eta fabrika haundixa zauken, Beistegi Hermanos fabrikaren aldamenian. Oso jai egun gutxi izaten nittuan nik orduan, eta kaleko neskeri esaten niuen nik ere nahi nabala kalian ibilli, baiņa ezin naban. Eibarren egonda, gerria hasi zan, eta Orbeatarrak bildurrez ibilli ziran, alkate karlista zan seņoritua-eta. Aitz Bizkar basarrira bueltau nitzan berriro.
Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea
Sigman emakume askok egitten zaban lan, makiņak probatzen, montajian edo lan txikixak egitten, torlojuak lotu eta askatu, adibidez. Igual, gizonezkuak baiņo azkarraguak izango ziran eskuekin.
Juan Lariz Garate
Lehen nagusixentzat zaguan errespetua askoz handixagua zan gaur baiņo. Aittak esaten bazaban zeozer, egiņ egiņ bihar. Ni ez naiz akordatzen amak sekula jo ninduanik, baiņa aurpegi serixua jartzen baldin bazaban... errespeto handixa zauan.
Juliana Irizar Goiburu
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ANIMA, animia: Zentzu figuratuan, pertsona. Animarik ere etxauan plazan domeka arratsalde haretan.
DANGA!: Onomat. Kolpea. Okerra eitten zabanari, danga harek. Hortik, dangatekua.
GANAU, ganaua: 1. Ganado. Ganaua larrian jabik onduen. 2. (= bitxua, elementua) Ganau ona (edarra) izan: Gana(d)u ona zan haura! Ganau edarra zan!
KAKAŅERO, kakaņerua: Haur. Miedica.
NAZKAGARRI, nazkagarrixa: Adj. Nazka edo higuina ematen duen gauza edo pertsona. Nazkante ere bai.
SUTAN JARRI: DA aditza. Oso haserre jarri.
Artaburua baiņo buru haundixagua euki: Buruhandia denagatik esan ohi da.
Egixa biribilla izan: Benetako egia.
Hamaika holako ikusteko jaixuak gara!: Gauza benetan arraroak, harrigarriak ikusten direnean erabiltzen da.
Kitto: ... eta kitto!: Gauza bati amaiera behin betikoa emateko esaten da. Ari dittuk pixkat ihartzen, eta ihartzen diranian, danak jaurtiko jaittuat, eta kitto!
Potrojorran egon: Lanik egin gabe, gora begira dagoenagatik esaten da, kukuari begira dagoenagatik.
