Luisen emaztea oso kantari ona da. Bi urteko biloba ere bikaina dator. Luis tiplea izan zen umetan. Horri esker, bizi guztirako musika-sena izan du. Ezpata-dantzaria eta txistularia izan zen gaztetan. Klarinetea jotzen zuen bandan. Orain organo automatikoa du etxean eta han ibiltzen da jota ke. Gurasoak ez ziren musikazaleak.
-Lehen alabagatik ibili zerate, baiņa abotsagatik, alabaren abots edarragatik, baiņa zure emazte Elisarena ere...
-Bai, oso abots edarra. Eta ez hori bakarrikan, kanturako, lehengo kantuak eta danak, oso, belarri oso ona. Bai-bai, kanturako erraztasuna daka. Ta oin ikusten dou billoba, billoba txikixa bi urtekua. Jo, kantuan da fenomeno bat. Bai-bai, oso..., bi urtekin, e! Dakiz kantutan! Neu ere tiplia izan nitzan, e! Zortzi urtekin tiplia izan nitzan. Zergatik eze organista, Inazio Bereziartua, gure etxian bizi zan, lelengo pisuan, ta ni hirugarrenian; ta horrek berak hartu ninduen ta eruan zidan korura, ta eskerrak berari bizi guztirako geratu jatan neri, esaten dana, sentidu musikala. Eskerrak hareri, zegatik eze hasi jatan musikia gustatzen zortzi urtekin; ta itten gendun tiple ta monagillo, bixetara. Ta gero harrezkero ba beti entzuten eta abar, ezta.
-Ta musikarekin jarraituz, bandako partaide ere izan ziņan.
-Bai. Lelengo, batera, izan nitzan... Klaro, guk gaztetan, badakizu, orduan danak ibiltzen giņan parrokixan inguruan, parrokixan inguruan gauza asko. Eta orduan lelengo izan nitzan ezpata-dantzarixa. Geruao txistularixa. Eta batera inguru, bandan; ikasi ta klarinetia jo naban bandan.
-Badaure zure argazkixak.
-Bai. Eta gaur egunian etxian dakat organo automatikua, osea, ritmo automatikuekin. Ta han ibiltzen naiz jota keia. Baiņa eskerrak tiple izanari ya betiko geratu zitzatan musikarako jarrera hori. Eskerrak hari.
-Zure aitta edo ama kantariak zien edo?
-Ez, ez. Aitta zan basarrittar normal bat. Ta ama ez, ama asko kanpuan eoten zan lanian. Elgoibarko tabernetan ere lan asko ein zaban harek, beti kozinera bezela.
Luis Mari Elgoibarren jaio zen 1931. urtean. Aita, Jose Mari Iriondo, Altzolakoa zen; ama, Maria, zestoarra eta sukaldari bikaina. Zortzi urte zituela, elizako koruan tiple moduan hasi zen eta hortik sortu zitzaion musikarengatik zaletasuna. Herriko bandan klarinetea eta txistua jo zituen eta ezpata-dantzaria ere izan zen. Lehen hezkuntza egin ondoren, 6 urterekin eskola publikoetan hasi zen don Felix maisuarekin. Ondoren, beka bati esker, San Viatore anaiekin ibili zen El Pilar ikastetxean. Bere asmoa ikasten jarraitzea bazen ere, 13 urterekin Arana lantegian hasi zen: "pintxe" lanetan lehenengo eta aprendiz geroago. Bere burua tailerrei lotuta ikusi zuenez, Elgoibarko "Artes y Oficios" eskolan eta "Señorita Ana"ren akademian ikasketekin jarraitu zuen. Bere trebetasuna ikusiz, Sigma lantegiko bulego teknikoan lanpostua eskaini zioten eta bertan egon zen 30 urte egin eta Acmen gerente modura hasi zen arte. Acmen zegoela egin zituen enpresa- zuzendaritza ikasketak. Elkarrizketa garaian erretiratuta zegoen arren, ikasten jarraitzen zuen. Kultura zaletasun handiduna: historia, arte, musika eta zinezalea. Ez dago Elgoibarren berak parte hartzen ez duen kultura ekintzarik.
Amaiur [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Arriaga [Baserri auzoak]
Berazeta [baserriak / Azkue (San Roke)]
Etxeberriako txabola [baserriak / Urruzuno]
Irazabaleta [baserriak / Urruzuno]
Larramendi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Oatxiki [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Sallobente-Ermuaran [Baserri auzoak]
Urazandi [Kaleko auzoak]
Zuhaitzaetxea [baserriak / Altzola]
—Ta gero, horretaz aparte, pues, hori, ikusten genuen zer indarra hartzen ari zen euskera eta ikusterakoan zer indarra hartzen ari zen, eskolak berak beraren planteamentua egin behar izan zuen. Orduan, A eredutik lehenengo pausua izan zen B eredua eskatzia. Horrek suposatzen zuen plantillatikan hainbat plaza perfilatzen zirela euskera... Orduan, horrek suposatzen zuen zeuden irakasleen artean beste toki batera jun beharko zirela. Hori ez da inoren gustokoa, baina, klaro, mahai gainean jarri behar dituzu gauza guztiak. Aurrera jarraitzea nahi badegu, gure aldetikan ere jarri behar degu. Orduan, hasi giņen hortikan. Klaro, geundenon artean ere euskera ez genuen menperatzen. [...]
Baserri auzoetako biztanle guzti-guztiak
auzoko baselizan egiten zen elizkizunera
joaten ziren igandero. Aiastia (San Migel), 1945 urtea.
Elgoibarrera etorri nitzanian igandero juten nitzan mezetara. Baiņa gero, ume txikixak nittuanian, jai egunetan ezin nitzan jun mezetara goizeko zortzirak baiņo lehenago. Ez nakan pertsona bat umiak zaintzen lagatzeko. Orduan konfesatzera juten nitzan, eta behiņ Don Severianori (oso Ŧseberuaŧ zan apaiz haura) esan nion igandietan ezin nitzala jun mezetara, baiņa zapatuetan baietz, ahal nabala. Eta esan zidan zapatukuak ez zabala balixo, ehizera juten ziranentzako bakarrik balixo zabala. Eta hola, Don Severiano apaizarekin izandako esperientzixa pasau eta gero, erlijiuak zentzu haundixa galdu zaban neretzat.
Felisa Bergaretxe Ardanza
Gabonetan txarrixa hiltzen zan. Pozgarrixak izaten ziran egun harek, familixia alkartzen giņan. Poz haundixa egoten zan gurian. Txarrixa hildako jeneruak izaten ziran gurian bazkarixetan.
Sotera Zubiaurre Garitaonaindia
Urkiri basarrixan senide danak juntatzen giņan, ezkondu ziranak ere bai, andra edo gizonekin. Txarrixa hil berri egoten zan, ardi bat ere bai; eta hantxe jan eta edan eginda, su galanta egiņ, gero jokuan egin kartetan-edo, eta gero aspertzen giņanian... tira ba, ohera!.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALDE EGIŅ: DU aditza. Ospa eiņ ere bai, lagunartean. Holaxe, ba, hárek etorri baiņo lehenago alde ein bihar.
BILLAU: 1. DU aditza. Aurkitu. Encontrar. TOPAU ere bai. Gaztelaniazko buscar / encontrar bereizkuntza ez da egiten Elgoibarko euskaran: Billau eta topau gaztelaniazko encontrar-en ordainak dira. Buscar-ena, berriz, (zeozeren / baten baten) billa ibilli. 2. DU aditza. Parecer, encontrar. Real Madrixa eta Bartzelona ta, bai, hamar-hamaika jugadoretikan be(de)ratzi kanpokuak, estranjerua dana ekarritxa. Hori nik eztot ondo billatzen.
EZ, eza: Carencia. X–rik eza: Nik eztot ikusi oindiok basarrixan mejorarik; biderik eza bai, eza(g)utu dot.
JAKIŅIAN EGON: Baita Jakiņan gaiņian egon ere: Eta ordurako jakiņian egoten ziran.
META, metia: Meta. Bedarran meta ostian jarritxa e(g)on giņuazen. Bedar metia. Garo metia.
SAN ISIDRO EGUNA: Maiatzaren 15a. Azkoitiko Madariaga auzoan jaiak egiten ziren egun horretan.
Aittaren batian: Azkar, berehala. Aittaren batian amaittuko dogu lan hau.
Bota ahala jardun (eurixa): Euria gelditu gabe, ugari ari duenean esan ohi da. Eurixa bota ahala ari dok! Baita hau ere: Goixan-behian jardun (eurixa).
Goixari eutsi: Animoak emateko. Eutsi goixari, motell! Pasauko jak eta ratxa txar hau!
Kajatik ekarri: Ume bat umezurztegitik ekarria dela esateko. Kajatik ekarrittako umia dok hori.
Ondo etorri: Ondo konpondu. Andra-gizonak igual ondo etortzen eztiranak ero, pixkat gizona tosko samarra dana ta euren arteko kasuak daukazenak.