Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

"Coronel Franco"ren bertsoak

"Coronel Franco"ren bertsoak.

Coronel Franco ere egin dute

kartzelara sartzen hasi,

barru horretan ez omen zeban

toki ederra ikusi,

leiho batetik salto eginda

Prantzira jun zan igesi.

Orain Espaņan jan da pasean

nahi dan bezala da bizi.

Arioplano eder bat dauka

noranahi azkar juteko,

nahi dabenian Prantziara ta

igual Portugalerako,

raia (?) badaka mekanikua

makiņa-i arreglatzeko,

horrek bai badakala habilidadia

burua defenditzeko.

Maria Ormaetxea Iņarra (1916)

Eibarko Iraegi baserrian jaio zen, zazpi anai-arreben artean. Ama bertakoa zuen eta aita Aramaioko Kerizti baserrikoa. Bertso kantaria izan da bizi guztian, aita Julianek irakatsita. Hogeita hamar urte zituela, Elgoibarko Aizpizkarbekoa baserrira ezkondu zen, bertako Casto Agirregomezkortarekin. Hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Altzolako zubia [Zubiak]

Arrateko ama [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Beoainerreka [Errekak]

Errotatxobekoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Ipintza [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Landa [baserriak / Urruzuno]

Nafarmendi (Lapramendi) [baserriak / Azkue (San Roke)]

Sakoneta (Lauko) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Uparitzagaberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Zubimendi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Hitzaldia euskaraz - Ongarri — 1972

Diario Vasco - Gloria, Ongarri elkarteko lehendakari — 1975

Txinpartak — 1981-06

Egunkariko mozketak

Lehortean (Gotzon Garate) — 1980

Jaietako programak — 1953/1970

Lekukotza

elgoibar — Maritxu _Loiola Ugarteburu Elgoibar (1948)
Euskara irakasle eta itzultzaile udaletxean

—Gero, ya handik, bueno, itzultzaile ikastarua egin eta gero, hasi ziņan udaletxian edo...?

—Bai, hori da. Ni... Kalean bi munizipalek esan zidaten: “Zuk erakutsiko zenizkiguke guri euskeraz?” eta “Bueno, ba, bai, nahi baduzue, bai” eta bata zan gallegua eta bestia andaluza. Eurak ez zeukaten heziketa ezta gazteleraz ere, e? Oso zaila zan, ortografiako faltak eta abar, ezta? Baina, bueno, hor egon nintzan eurekin pare bat urtian edo. Eta gero... hoiek hasi ziren eta gero udaletxean esan zidaten aber zergatikan ez nintzan hasi langileekin, funtzionarioekin, ezta? Eta hasi nitzan funtzionarioekin. Eta jendea interes haundiarekin eta dana, eta baita ere batzuk titulua ere –EGA ere– atera zuten. [...]

Elgoibartarren esanetan


Debako hondartzan hartutako irudia.
Zutik: Miguel Ajubita, Prudencio Etxaniz, (...) eta Estanis Azkue.
Eserita: Sinfoniano Abascal eta Sebastián Unzilla.

Trenian juten giņan hondartzara. Beti egoten zan tren espezial bat ordu bi eta erdixetan, gero, sei eta erdixak zazpirak aldera bueltatzeko. Trenak jendez lepo juten ziran, tren gitxi zagualako jendia juteko. Makiņa harek oso poliki juten ziran. Hondartzan etzan pixka batian, baiņua hartu, eta listo

Eugenio Diego Aranburu

Batzuetan, ez askotan, hala ere, Debako hondartzara juten giņan; takoidun zapatak eta guzti jantzitta. Orduan ez zan, gaur bezela, eguzkixa hartzen. Egixa esanda, kolore zurixa eruaten zan.

Teodosia Iriondo Garate

Bainujantzi gitxi zaguan, eta hondartzan bertan bazaguan kaseta bat baiņu-jantzixak alkilau eta erropak zaintzeko. Hori 1945 urtian bueltan zan. Alkilerra pagau, eta baiņujantzixa bueltautakuan, berriz ere erropak ematen zittuen. Baiņu-jantzixan alkilerra oso merkia zan. Guk, kuadrilla osuak alkilatzen genduan. Oso hanka zabaleko baiņu-jantzixak ziran, oso haundixak, danontzako modukuak izan zeittezen.

Eugenio Diego Aranburu

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ARTAZI, artazixak: Tijeras. Guraizak ere bai; gazteen artean gehiago erabilia, azken hau. Eta guk hemen esaten dogun moduan, artazixak edo guraizak.

EDADETU: DA aditza. Entrar en aņos.

GOZATU, gozatua: Gozatua hartu: Gustora geratu. Guk hartu juagu gozatua mendi bueltia eginda!

KILO, kilua: x kilo izan: Norbaiten pisua adierazteko; pisatu aditza baino arruntagoa: Pixu haundixa zakan, ehun da hogei kilo zan, hil tzanian.

ONDOREN IBILLI (BATEN BATEN): Eta, ikusi nindduen mutil batekiņ, eibartarra, ibiltze(n) zan nere ondoren, eta (...)

TXAKUR-EZTUL, txakur-eztula: Tosferina. Kukurruku-eztula ere bai.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Asto zurixa allegau: Logurea iritsi. Allau al da asto zurixa, umia? Ikus Txomin(txo) etorri.

Eguzkixa nora, zapixak hara: Komeni denaren arabera jokatu.

Hari batekuak izan: Oso antzekoak izan. Mikel eta Patxi hari batekuak dittuk bixak.

Kukuak jo (norbaiti): Zorte ona izan.

Praketan sartu eziņik ibilli: Estar ufano, orgulloso.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Gaixoaldiak
Eleizkizunak.— El Día, 1933-05-17 | Aixerixa
Kirola - Pilota
Pelota txapelketa.— Argia, 1934-03-11 | Aixerixa
Kultura - Zinema
Politika - Mendigoizaleak
Batzorde berria.— El Día, 1933-04-01 | Aixerixa
Erlijioa - Ekitaldiak
Belguntzak.— Euzkadi, 1935-03-23 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala