Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Ahizpa, raketista; Elgoibarko raketistak

Juanaren ahizpa, Maria, raketista izan zen. 15-16 urte zituela Bartzelonara joan zen pilotan egitera. Gero, Madrilen, Kanarietan eta Mexikon ere ibili zen. Maria mexikar batekin ezkondu zen, eta ia 50 urte egin zituen Mexikon. Elgoibarko beste raketista batzuk aipatzen ditu: Angela Juaristi, Felisa Muguruza, Juanita Arrillaga eta Maria Arrillaga.

- Zuri txokau zizatzun nik ahizpa raketistia naukala esatiakin, ezta?

- Bai, neri e san zostazun baiña honeri ez. Ze euki zeben harek ahizpia raketistia.

- Nik euki neban, bai.

- Ta esan ostazun munduan zihar ta ibili zala.

- Bai, bai. Asko. Hamabost-hamasei urtekin atera zan Barzelonara, gero jokatu zeban zerien, Madriden ere jokatu zeban, ta gero Kanariasera juan zan ta azkenengo, Kanariastikan kontratau zittuen, Mejikora juan zan. Baiña orduan pelotari asko zauan! Elgoibarren ere bazauden Angela Juaristi, Felisa Muguruza, Juanita Arrillaga, Maria Arrillaga, guria Maria Txurruka.

- Ta horreik danak itten auen raketiakin?

- Danak, danak. Eibarren pelotari asko zauan.

- Baiña raketistak orduan.

- Raketistak.

- Eta zure ahizpiori Mejikoraiño juan zan.

- Bai.

- Ta han zenbat denpora in eben?

- Ba, han egin zituan berrogeta hamar urte ixa.

- A, ezkondu ta dana bertan?

- Ezkondu berandu in zan baiña, berandu ezkondu zan. Ezkondu zan.

- Mejikar batekin?

- Bai.

- Kontxo!

- Italianuen semia zan,

Juana Txurruka Osoro (1928)

Sallobente-Ermuaran auzoko Orraindi baserrian jaio zen. Aita etxekoa eta ama auzo bereko Aozar baserrikoa zen. Aita bi bider ezkondu, eta Juana bigarren ezkontzatik jaio zen. Bederatzi anai-arreba izan ziren. Auzoko eskolan ikasi zuen seitik 12 urte arte. Maria, Juanaren ahizpa, raketista profesionala izan zen. Mexikora joan zen jokatzera, eta bertan ezkondu zen. Juana asko bidaiatutako emakumea da. Gelasoro (Gelatxo) baserrira ezkondu zen, Bizkaiko Munitibarretik etorritakoa zen Pedro Bollarrekin. Lau seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Akeiberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Arantzabal [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Ballegoitia [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Ermuaranbide kalea [Kaleak eta plazak]

Goikoetxea [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Juaristitxiki [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Mariaren txabola [baserriak / Urruzuno]

Otsoroandi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Soroetaerreka [Errekak]

Urteagaberri (Urtiaberri) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Marxen ondoko errebisionismoa (Gotzon Garate) — 1974

Diario Vasco - Gloria, Ongarri elkarteko lehendakari — 1975

Martin Txilibitu — 1967

Bernabe Mujikaren koadernoa — 1960-09-28

Euskal kantak — 1960

Txalupa — 1976-12

Lekukotza

elgoibar — Pello _Arrieta Soraiz Elgoibar (1950)
Etxe euskalduna erdaldundu eta berriz euskaldundu

—Euskeraz eingo zenduen.

—Bueno, euskerarena aipatuko dot ondoren, baiña, bueno, txikitan eta bizitzako lehenengo urteetan euskera zan nagusi gure etxian. Gure etxian euskeraz hitz egiten zan. Baiña arrebak… kalia zihero erdalduna zen, eskola erdalduna zen, eliza erdalduna zen, kuadrillak erdaldunak zian. Eta, orduan, poliki-poliki erdal mundu hori, erdal hizkuntza hori gure etxian ere sartzen hasi zan. Eta gurasoak ahalegina egin arren ez gendun lortzen erabat etxia euskaldun izatia, nahiz eta saritu edo zigortu. Baiña... Azkenian kalia zan ufala, uholde haundi bat bezela, eta eraman gintuzten aurretik danok. Ezta? Dena den, nik usten dot mantendu gendula neurri batian euskera. [...]

Elgoibartarren esanetan


Sallobente-Ermuaran auzoko Mokoroa baserriaren
atarian ateratako irudia, 1925 urte inguruan.
Ezkerretik eskuinera: Migel Arozena, Josefa Etxaniz,
Libereta Aranbarri eta Juan Egia.

Tergalezko soiñeko batzuk ibiltzen genduzen. Jaiko erropak hobiak izaten ziran. Basarrixan erropa bat ibiltzen gendun lanerako eta gero, kalerako, kanbixauta. Elgoibarren kalian erosten gendun erropia. Engrazianeko dendan, akordatzen naiz. Gaur Madalenan daguan botikaren onduan zaguan. Oiñetakuak, abarkak ibiltzen genduzen. Orduan erropa danak antzerakuak izaten zian.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

Gazte denporan bata batekin eta alpargatekin ateratzen giñan kalera eta domeketan beste erropa batekin. Igandeko erropak berrixenak eta polittenak izaten ziran. Erropak eta dana lan egitxen naban ugezaben dendan erosten gendun orduan.

Teodosia Iriondo Garate

Zapatak gitxitan usatzen ziran, ixa beti abarketak eruaten genitxun. Horrek ensegida apurtzen ziran, bihatzetan zulatu egitxen ziran. Eta gero berrixak bihar.

Mariano Elustondo Aizpiri

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AMORRAU ERAIÑ: DIO aditza. Amorrarazi. Aditzaren partizipioa eta eragin erabiltzen da aditzaren forma faktitiboak osatzeko.

BURUTIK BEHERAKO, burutik beherakua: Meningitis. Burutik beherakuakin hil zuan haura.

GAIXO, gaixua: Adj. Koitta(d)ua-ren kidea. Gaixuak makiña bat sufrittu bihar izen du bizitza hontan.

JUIZIO, juiziua: Juiziua galdu: Burua galdu.

NAHITTANAHIEZ: Adb. Nahitaez, derrigorrez. A la fuerza. Derrior ere erabiltzen da. Bixarko amaittu bihar dot lan hau, nahittanahiez.

SO(R)O, so(r)ua: Campo de cultivo.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Bastante egiñ: Nahikoa egin. Bai, bai. Astia bastante ein dau, astia. Eta eskerrak horri. Oiñ ein daban eurixa ere, ba mesederakua da patatiantzako ta.

Ezetzian egon: Ezetz uste izan. —Eduardo etorriko dok gurekin oporretara. —Ni ezetzian nago, ba!

Ipurdixa berotu: Jo, jipoia eman.

Markia izan: ¡Mira que ...!, ¡Buena es esa! Markia hori dok, markia! Guk mendixan ihesi. Eta gero diar eiñ hamendikan, eta etorri etxera. Hau dok markia, hau!

Txakurrak ere ezagutu (baten bat): Oso ezaguna izan. Eztago Elgoibarren haura ezagutzen eztaban txakurrik!

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Joan-etorrian
«Talo» emen.— Argia, 1935-02-10 | Aberri
Kirola - Pilota
Pelota-txapeltza.— Argia, 1935-05-05 | Aixerixa, Ixaka, Mirentxu
Kultura - Zinema
Abertzaleak.— El Día, 1930-11-06 | Aberri
Politika - Ekitaldiak
Zornotza'ra.— Euzkadi, 1931-09-27 | Aixerixa
Erlijioa - Ekitaldiak
Urte-betetzia.— Euzkadi, 1936-01-05 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala