Erromeria handia egiten zen jaiero Kurutzetan, Elgoibartik bost km-ra, Azkarate ondoan. Pezeta bi ordaindu behar zen soinujoleari ordaintzeko. Batzen zena soinujolearentzat zen; gero tabernariak afaria ordaintzen zion, eta ardo botila ere bai soinua jotzen ziharduen bitartean. Basokada ardoak zerbitzatzen ziren orduan.
- Gazte denporan edo mutil denporan edo erromerixak egoten zien hamen Elgoibarren?
- Kurutzetara juten giñan.
- Nora?
- Kurutzetara.
- Nun dao hori?
- Kurutzeta? Ba, Axkoittiko karreteria hartu ta ?a cinco kilómetros? hamendik.
- Elgoibar barruen dao edo, edo Azkoittin dao?
- Ez, Elgoibar, Elgoibar. Axkoittixa Azkaratetik haruz dao. Elgoibar.
- Kurutzeta?
- Kurutzeta. Hara juten giñan erromerixara.
- Baiña hori zer da? auzo bat, eliza bat edo...
- Ezer ez. Taberna bat.
- Taberna bat.
- Taberna bat. Kamiñu hegalian taberna bat. Ta gero zeukan plazatxo bat, hola ataixan, plaza ta kamiñu, ta trafikorik ixa bat'e ez zauan ta jendia dantzan ta kriston erromerixak eitten zian.
- Ta hori zer zan, jaieroko gauzia? Edo...
- Jaikua, jaikua. Jaixan bakarrikan. Ta orduan pezeta bi kobratzen zan dantzia.
- Dantzia.
- Bai.
- Baiña neskak ez zeben pagau bihar, ezta?
- Ez, neskak ez. Gizonezkuak pezeta bi pagatzen zaban dantzia ta iluntzi guztia libre, pare bat, hiru bat ordu dantzarako.
- Ze ibiltzen ziñain papeltxua ifinitta? Edo...
- Bai, bai, bai. Papeltxua hamen sartzen zan, pezeta bi kobrau mutilleri ta hamen sartu papeltxua ta, ba, jakitzeko zeiñi kobrau dozun. Bestela, han igual dantzan eingo zeben hogeta hamar edo berrogei mutillek eta ipintzen ez bozu zeoze, ba, ez dakizu.
- Eta diru hori ze izaten zan soiñujoliantzako?
- Soiñujoilliantzako. Bai. Soiñojoillientzako izeten zan hori. Gure aittak´e joten zaban han soiñua, ta beste hamengo gizon batek...
- A! Zuen aitta be faten zan hara?
- Baitta, juten zan gure aitta ere. Bai, hamengo batek, Kataolatza esaten ziuen hamen bizi zan batek joten zaban. Harek zakan fijo haura hartuta. Batzen zabana berantzako ta gero tabernarixak afari bat ematen zion. Ta soiñu joteko denporan botilla bat ardao.
- A koño!
- Hori zakan, haren sueldua hori zan.
- Ura ez, ardao botillia...
- Ura ez, ura ez, ardao botillia. Ta ardao botillia, soiñu joteko denporan ardao botillia. Hiru bat ordu itten zittuan. Ta ardao botillia ta gero handik jaikitzen zanian, jun gora ta afari bat ematen zion etxekoandriak hari. Ta batutako dirua harentzako, soiñojoilliantzako.
- Tabernarixak be...
- Tabernarixak jendia ta mobimentua. Ta han orduan txikitua ez zan eraten, basokadia etaratzen zan. ?Etaraizu baso bat ardao?. Koskadun baso haundi horrek. ?Etaraizu baso bat?. Da! Ta hiru-lau lagunek handik itten zeben tragua. Oin bakoitzak bere txikitua eraten da, baiña orduan ez! Han ez zeuan txikitorik artietan.
- Orduen, baso ardaua atara eta bertatik bi-hiru-lau lagunek?
- Bai, bai. Bi-hiru lagun badaude, danak trago bana handittikan. Oin ez, oin txikitu...
- Basua garbiketan lan gitxiago.
- A bueno. Baiña txikitua garbixaua da. Hiru lagunek, hiru lagunek leku batetik baiño, baiña orduan hala zan. Han etara, ?Etara basokada bat!? Ta jende asko egoten zan.
Azkue (San Roke) auzoko Santsongoa baserrian jaio zen. Ama zuen bertakoa eta aita, berriz, Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrikoa. Bost urte zituela, familia osoa jaitsi zen kalera bizitzera, Kamiñorokoa etxera. Zortzi urterekin hasi eta 15 urtera arte Plaza Txikiko eskolan ikasi zuen. Aitak Alkortaren tailerrean egiten zuen lan, eta amak espartinak josten zituen etxean. Florenek 'Juaristi Hermanos' makina-erreminta txikien tailerrean ikasi zuen tornulari lanbidea. Gero, Danobat kooperatibara joan zen lanera, eta bertan jubilatu zen. Sallobente-Ermuaran bailarako Marigorta ("Maiorta") baserriko Teodora Elustondorekin ezkondu eta bi seme-alaba izan zituzten.
Aizpitarte [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Aranbeltzberri [baserriak / Urruzuno]
Azkarateberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Egigurentxikiko txabola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Gelatxo [Errekak]
Juan Mugertza kalea [Kaleak eta plazak]
Maalako plaza [Kaleak eta plazak]
Ortuzar [baserriak / Azkue (San Roke)]
Sigma [Kaleko auzoak]
Urruzunoetxetxo [baserriak / Urruzuno]
Urtero halaxe. Astero klasiak eman. Pasatzen dana, klaro, ez gendun mugarik jartzen. Ta, orduan, jente asko apuntatzen zan ta askotan bertso-eskola baiño gehiago guarderia bihurtzen zan. Esan nahi dot umiak danak... eta danakain bertso-mundua... Ta ze eitten gendun? Ba kantuak ikasi. Zeranak, Bilintxek kantatu zittuenak, “Triste bizi naiz eta hilko banintz hobe” eta bestea eta… edo Txirritak kantatutako besteak eta… holan, bertsoak ikasi eta ikasi. Gero, gaiñera, Dorronsorok urte horretan talde bat alkartu giñan komeni zalako bertsoak ataratzia bere musika eta guzti, herriko tradizioan zeuden bertsoak, memorian zeudenak, eta baita ere Antonio Zabalak Hauspoan bildutako hoiek eta. [...]
Idotorbeko (San Pedro) auzotarrek, urtero,
prozesioa egiten dute santuaren ohoretan.
Prozesio hau San Pedro egunean ospatzen da.
Prozesiuak luziak izaten ziran, jende guztixak bueltia ematen zaban herrixan. Eta gero, Korpus egunian ere egitten zan. Egun haretan iñoiz jun izan gera mendira mieluak ekartzera. Bota egin bihar ziran kalian.
Unzueta Iriondo ahizpak
Komunixua parrokixan egin naban. Orduan danak egitten zaben. Zortziretan egitten zan komunixua. Larogei bat neska-mutill alkartu giñan komunixua egitteko. Bazkari berezi bat egin genduan egun haretan. Gaur egun baiño estimauagua zan egun haura. Oillo bat hiltzen bazan ere, pozik.
Mariano Elustondo Aizpiri
Jaunartzia mojen ospittalian egin genduan, eta ostian, armozua, txokolatia, haura izan zan estraordinarixua guretzat. Bestela, etxian ez zan ezer berezirik egitten. Nahikua zan amak soiñekua eta bestelakuak preparatziarekin. Lehen ez ziran egitten oingo banketiak. Bazkarixa korriente. Guk, lau mutillek ta lau neskak egin genduan, hamaika urterekin.
Sotera Zubiaurre Garitaonaindia
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ANTZERAKO, antzerakua: Berdintsua. Antzerako parezido: Esamoldea. Ni alperra nok, baiña heu ere ... antzerako parezido!
DEMASA: Oso handia. Demasa dago gure semia, e! Ehun kilotik gora izengo dok. Demasekua ere bai. Demasekua(k) hartu, gertatu, esan ... (ikus egundokua / sekulakua / makalekua / kristona): Handiak hartu, gertatu, esan...
GASTAU: DA aditza. Pasatu. Bukatu. Behiñ hogeta bost urte ezkero, zeoze egoten da beti, pentsamentua ero, nobixia ero, bestia ero. Baiña haura zoro-, gazte-denpora haura gastauta. Haura pasauta. / Bueno, oiñ erromerixak gastau ziran baiña. Gu zahartu ein gera, eta gero gastau ere ein dira.
KANBIXAU: DA aditza. Aldatu. Oiñ elitzake garirik batere helduko. Nola helduko litzake, ba? Ezta pentsau ere. Holaxe kanbixau da gauzia.
NESKAKOSKOR, neskakoskorra: Muchachita. Eta han neskakoskor eta mutillkoskor kuadrillia egoten zuan, eta harekin pelotan.
TAMAIÑA, tamaiñia: Tamaiñan: Neurri egokian. Lana, tamaiñan eittia gustatzen jata neri.
Ahuntzak, beti mendira: Bakoitzak gustoko duen gauzetara jotzen duela adierazteko. Hori ere badok ba, e! Ahuntzak beti mendira egitten jok.
Beti prisaka, eta beti allegau ezinda: Beti korrika eta presaka dabiltzanei esaten zaie.
Gizur-poltsas izan: Gezurti handia izan. Gizur-poltsas haiz.
Jo eta fuego: Ikus Jo eta sua. Jo ta fuego a(r)i gaittuk oiñ ere lanian, al dan azkarren amaitziarren.
On egiñ: Aprovechar. Sentar bien. Daneri eztio on eitten. Neuri on eitten ditt. En kanbio, emaztiari hainbeste eztio eitten.
