Jaioteguna. San Lorentzoko "unibertsitatean" ikasi zituen lehenengo letrak. Gero kalean don Felixekin eta don Marinorekin ibili zen. Irakasle ona ei zen don Marino.
- Otsillan hamaluan jaixo nitzan ni, barixaku baten. Goizeko ordubi laurden gitxiauetan.
- Orain dela?
- Larogeta hamaika urte. Gero lelengo letrak ikasi nittuan San Lorentzoko ganbaran, "unibersidadia" esaten zion zerak, Pako Berdunek. "Gu unibersidade baten estudixautakuak gaittuk". Ta han ibili giñan, nik sei urte nakala ibili nitzan han. A-e-i-o-u hantxe ikasi neban. Horixe ikasi neban, unibersidadeko estudixuak.
- Ta gero handik...
- Handik ba etxera etorri nitzan Satur maistrianera. Zure amakin eta.
- Eta han zela ikasten zenduen letrak? Nik entzunda daukat nere ama zanagandik R ikasteko, "suak ze itten deu? erre!", eta hola izaten zala.
- Ja-ja... Bai, holako... Gero segiduan pasau nitzan don Felixeana. Gero don Felixekin ibili nitzan, harekin sartu nitzanian baiño txarrao. Urtebete in ta txarrao. Eta don Marinonera pasau nitzan; ya in nitzanian zazpi-beratzi urte. Ta han zeozer.
- Orduan horrek zian garai hartako eskola nazionalak?
- Bai. Horretxek bixak zaozen maixu, don Felix eta gero beste aldian don Marino kojua. Haura ona zan. Haura etorritta zauan hona kastigon bategaittik.
"Yulen" Elgoibarren jaio zen 1921ean. Aita eta ama ere elgoibartarrak ziren. Aita, Telesforo, don Antonio Arrillaga medikuaren txoferra zen eta ama, Josepa, Sallobente auzoko Musillo baserrikoa. Herri-eskolan ikasi zuen don Marino eta don Erasmo maisuekin. Lanbide-heziketan berriz Bernardo Ezenarro izan zuen marrazketa artistiko zein linealeko irakasle. 15 urterekin hasi zen lanean, Elgoibarko forjetan lehenengo eta Jose Leon Ziaran, Jarbe eta Danobaten beranduago. Eibarko Hortensia San Martinekin ezkondu zen 1951n eta bi seme izan zituzten. Bi zaletasun izan eta landu ditu: mendia eta marrazketa. Marrazketarako bereziki txikitatik erakutsi zuen berezko dohaina eta trebezia.
Akei [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Arandiakoa [baserriak / Altzola]
Balentxi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Elordi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Goikoerrotako zubia [Zubiak]
Juaristiaundi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Makibar [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Otaerrota [baserriak / Urruzuno]
Soroarterreka [Errekak]
Urteaga (Urtia) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Odeoian –Odeoia teatrua zan, zinia, ta– hor ere eitten zian noizbehinka, akordatzen naiz, konkursua eitten zan, euskerazko konkursua. Ni egonda nao han konkursuan. Ta han zeuan tribunala. Ba zeintzuk? Ba esan dizutena, `Plaentxi´, Felix Etxeberria, Pako Juaristi… ba enfin, pixkat, hor. Ta segun ze adin zakazun… 14 urtekuak ba galdera batzuk, 10ekuak beste hori… tal, tal, ta bestia. Ni akordatzen naiz aittak buruz erakutsi... "Hizkuntzak jakin arren zazpi edo zortzi, euskerak merezi du... " bueno, ez dakit. Bertso batzuk ikasi naban buruz eta han bota naban eta premixua eman zien.
—Eta euskerian lehiaketia zan?
—Bai, euskerian lehiaketia. [...]
Gure herriko kaleetan izaten ziren musika ekitaldiek
estimazio handia izaten zuten elgoibartarren artean.
Irakurri? Gaztetan astirik ez zaguan irakurtzeko, eta gero ez dot izan afiziorik. Lehen ez zan periodikorik basarrixetan. San Lorentzo auzuan hiru etxetara-edo etorriko zan. Argia jaiero hartzen genduan, Gerria allegau zan arte. Euskeraz egitten zan. San Lorentzora etortzen zan Angel Arriola, hil zan, eta berari erosten giñon.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Periodikua ahal zanian irakurtzen naban. «La Voz de Guipúzcoa», «La Gaceta del Norte», «El Liberal»... horrek zagozela akordatzen naiz
Pedro Joxe Artetxe Egia
Beti gustau jata asko irakurtzia, eta oiñ ere periodikua egunero irakurtzen dot. Harrapatzen genduan guztixa irakurtzen genduan, zatorrena. Periodikua «La Gaceta del Norte», «El Liberal»..., baiña gurera ez zan allegatzen periodikua.
Sotera Zubiaurre Garitaonaindia
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ANABASA, anabasia: Nahastea. Caos, lío. Hango anabasia!
DAMUTU: ZAIO aditza. Arrepentirse. Hamen dakazue oiñ oportunidadia nahi badozue pixkat kotizatzeko, oin bota ein bihar da, baiña gero etxatzue damutuko, esan zigun jefe (de) pertsonalak.
GALANT, galanta: Handia. Bai, kalabazak ere bai. Iez ere mordo galanta egon zan kamiñotik bistan-bistan. Baita izenondoen graduatzaile moduan ere: Gure aitta granuja galanta zuan, mendisail horrek pasauta neskatara Elosura juteko.
KAFITESNE, kafitesnia: Kafesnea. Gero, gabian jango zauan diperentia ero, baiña eguardixan behintzat, ezer ipintzen ez ibiltziarren, kafitesne katillukaria, eta ala! Eta lana egiñ! Zera, gizonak baiño gogorrago!
NARRU, narrua: Larrua. Narrutik ordaindu: Oso garesti ordaindu. Narrutik ordainduko dok atrebentzixa hori! Narrua jo: Hacer el amor. Ikus Txortan egiñ sarrera.
SOMAU: DU aditza. Somatu. Sentir. Eta Urkaregittikan aurrera, Markiñara sartzen zaudezenian ere, tak, somauko (d)ozu diferente. Diferente zera…hizkeria.
Aidian irabazi (partidua): Partidua oso erraz irabazi denean esan ohi da. Aidian irabazi jauat pelota-partidua anaixari.
Blai egiñ: Guztiz busti.
Goixan-behian jardun (eurixa): Euria gogotik jardun. Ikus Bota ahala jardun.
Juiziua galdu: Ikus Burua galdu.
Ondo eta azkar, usuak hegan: Gauzak, ondo egitekotan, patxadaz egin behar direla adierazteko.
