Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Gerra aurreko eskolak Elgoibarren

Monjek euskaraz zein erdaraz egiten zieten berba, baina ikasi erdaraz. Eskola publikoetan dena erdaraz. Garai hartan Elgoibarren zeuden eskolak.

-Zuek monjekin euskeraz eitten zebein ala erderaz?

-Euskeraz orduan monjekin, euskeraz ta erderaz, danera. Zeatik oso euskaldunak zian eta. Ni akordatzen naiz euskeraz eitten genduala baiña eskribidu ta hori erderaz eitten genduan. Eskribidu eta gauza horrek... Hizketia, alkarrizketia erderaz zakixenai erderaz itten ziuen monjak eta euskeraz itten zuenei... eta horrela ibiltzen giñan. Baiña idatzixak, zertziak, danak erderaz.

-Publikuan be igual, edo publikuan dana erderia zan?

-Publikuan dana erderia. Orduan ez euan, hemen eon zan eskola partikular bat eon zan, baiña orduan Elgoibar guztia hor eitten genduan lana, umiena ere bazauan eta emakumiena ere bai, gizonezkuena ere bai, eta eskola publikuak, eta gero ba Marianisten kolejixua; eta hori ta, hor zeuan zentrauta gauza guztia.

-Marianistakin ez ziñan ibili?

-Ez.

Pako Iriondo Lizarralde (1926)

San Roke (Azkue) bailarako Tokieder etxean jaio zen. Aita San Antolin (Altzola) auzoko Garaño baserrikoa (gaur galduta) zen, eta ama, berriz, San Roke (Azkue) auzoko Agirrekoa. 13 urterekin eskola utzi eta 'Arriola y Cía' arotzeriarako makinak egiten zituen lantegian hasi zen mandatari lanetan. Bertan doitzaile titulua atera zuen. Gero, 'Estarta y Ecenarro' (Sigma) lantegian jardun zuen jubilatu arte. Gerra denboran, familia leku ezberdinetan banatuta egon zen. Piedad Madariaga bergararrarekin ezkondu zen, eta alaba bat izan zuten. Mendizale amorratua, Elgoibarko Eup! Mendizale taldeko kide izan zen gaztetan. Eup! taldetik Morkaiko elkartea sortu zuten. Garai hartan sei lagunentzako motxila bat izaten zuten, eta kanporako irteeretara kamioi batean joaten ziren, Guardia Zibilaren salbokonduktoa lortu eta gero. Morkaiko elkarteko eta 'Federación Vasco-Navarra de Alpinismo'-ko presidentea izan zen urte askoan. Euskal mendizaletasunaren historia eta gorabeherak, materialaren bilakaera eta abarri buruz mila azalpen ematen ditu. Mendi kiroletako lehiakortasuna aztertzen du. Bere euskal mendi kutunenak zeintzuk diren azaltzen du.

Toponimia


Toponimoak

Akeiberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Arantzabal [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Ballegoitia [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Ermuaranbide kalea [Kaleak eta plazak]

Goikoetxea [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Juaristitxiki [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Mariaren txabola [baserriak / Urruzuno]

Otsoroandi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Soroetaerreka [Errekak]

Urteagaberri (Urtiaberri) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Txitxilibakio — 1989-03

Bernabe Mujikaren koadernoa — 1960-09-28

Estudios de sintaxis vasca (Luis Villasante) — 1978

Idatzia

Gramática vasca

Eusko ami (Iberotar Ebangelista) — 1958

Lekukotza

elgoibar — Sebas _Larrañaga Uriguen Elgoibar (1956)
Txitxilibakio aldizkaria eta etxez etxe banatzen ziren binetak

—Eta lehen esan dozu Txitxilibakio aldizkarixa. Zer zan?

—Sebas: Elkartzen giñan han, Loriton, eta gure helburua zan –izango zan Elgoibarko Izarrako kultura, euskera… kultura taldia izango zan, ze Kristina ere bazauan, Agustin Gorostiza...– helburua zan herrixan aldizkari bat edo rebista bat azaltzia, baiña euskeraz, ez zauana, herri-maillakua.

—Itziar: Ez zan idazmena bultzatzea ere? Edo...

—S.: E... baiña gehixau... Bueno... ze azken baten idazten zebenak gure lagunak, ezagunak zian, pin-pin-pan. Eta Txitxilibakio jarri genion izena, ba, hemen behartsu bat etortzen zanian, Sakamantekas biharrian, Txitxilibakio. “Txitxilibakio ipiniko diou?” ta Txitxilibakio. Ta horrekin lotuta hasi giñan pixka bat... [...]

Elgoibartarren esanetan


Gure herriko kaleetan izaten ziren musika ekitaldiek
estimazio handia izaten zuten elgoibartarren artean.

Irakurri? Gaztetan astirik ez zaguan irakurtzeko, eta gero ez dot izan afiziorik. Lehen ez zan periodikorik basarrixetan. San Lorentzo auzuan hiru etxetara-edo etorriko zan. Argia jaiero hartzen genduan, Gerria allegau zan arte. Euskeraz egitten zan. San Lorentzora etortzen zan Angel Arriola, hil zan, eta berari erosten giñon.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Periodikua ahal zanian irakurtzen naban. «La Voz de Guipúzcoa», «La Gaceta del Norte», «El Liberal»... horrek zagozela akordatzen naiz

Pedro Joxe Artetxe Egia

Beti gustau jata asko irakurtzia, eta oiñ ere periodikua egunero irakurtzen dot. Harrapatzen genduan guztixa irakurtzen genduan, zatorrena. Periodikua «La Gaceta del Norte», «El Liberal»..., baiña gurera ez zan allegatzen periodikua.

Sotera Zubiaurre Garitaonaindia

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ARMOZU, armozua: Gosaria.

DISKUTI(D)U: DU aditza. Eztabaidatu.

GOGUAN HARTU / EUKI: Gogoratu; kontuan hartu.

KATIA(T)U: DA aditza. Engancharse (fig.). Tallarretik ertendakuan, zapatu-jaixa, ba, basarriko zeoze ein bihar baldin bada, beti katiauta. / Elgoibarrera Amaia ta zailla da etortzia, Donostian ero nahiko debe katiau nun-nun.

OJO!: Ojo euki! Ojo ibilli! Ojo! Abisu edota mehatxu moduan erabilia. Ojo gero, e! Ez hari kontuz ibili!

TRIPAK JATEN EGON: Norbait asko sufritzen egon. Urduri egon, gai bat burutik kendu gabe darabilela.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Akerran adarrak baiño okerragua izan: Pertsona okerrengatik, gaiztoengatik esan ohi da. Ikus Are-makillia baiño okerragua izan.

Burua eztabillenak, hankak ibilli bihar: Bi aukera horiek ditugula adierazteko.

Gorraizia euki: 1. Estar sordo. 2. Ironikoki: ez entzunarena egin.

Kaka burutik behera egiñ: Norbaiti nahi duena egiten utzi. Ez, gero, laga kaka burutik behera eitxen.

Onenak emanda egon: Zerbaiten edo norbaiten garai onenak paseak direnean esaten da.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Jaiotzak
Jaiotzak.— El Día, 1933-05-08 | Aixerixa
Kirola - Pilota
Txapelketa.— Argia, 1935-02-24 | Aixerixa, Ixaka
Kultura - Zinema
Politika - Batzokia
Batzokiko berriak.— Euzkadi, 1935-10-29 | Ixaka
Erlijioa - Kongregazioak
Luistarrak.— Argia, 1935-02-24 | Aixerixa, Ixaka


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala