Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Leku Ederren makina berezia

Gaur egun Leku Eder den tokian kokatu zuten Genevatik ekarritako makina berezia

-Nun jarri zenduen lelengo aldiz makina hori?

-Nun? Hamen Barrutianeko ortuak, Azpirineko ortuak, Azpirineko gaur eguneko etxe atzekaldian. Hor ortuak zauden, Azpirinekua, Barrutianekua... Ta lehenau-lehenau hor zauan etxe bat inda, honek igeltseruak, zela zan haura, oin Durangora joan zian harek. Bueno ba, haura aprobetxau, hutsik zauan eta hantxe bertan bai.

-Makina berezi hori, zuk esan dozun moduan, kokatuta Plaza Txikixan eta Leku-Ederren.

-Bai-bai, hori-hori. Leku-Ederren, gaur egunian Leku-Eder dan hori. Hortxe-hortxe euki gendum, bai, hortxe euki gendun.

Luis Mari Iriondo Garate (1931)

Luis Mari Elgoibarren jaio zen 1931. urtean. Aita, Jose Mari Iriondo, Altzolakoa zen; ama, Maria, zestoarra eta sukaldari bikaina. Zortzi urte zituela, elizako koruan tiple moduan hasi zen eta hortik sortu zitzaion musikarengatik zaletasuna. Herriko bandan klarinetea eta txistua jo zituen eta ezpata-dantzaria ere izan zen. Lehen hezkuntza egin ondoren, 6 urterekin eskola publikoetan hasi zen don Felix maisuarekin. Ondoren, beka bati esker, San Viatore anaiekin ibili zen El Pilar ikastetxean. Bere asmoa ikasten jarraitzea bazen ere, 13 urterekin Arana lantegian hasi zen: "pintxe" lanetan lehenengo eta aprendiz geroago. Bere burua tailerrei lotuta ikusi zuenez, Elgoibarko "Artes y Oficios" eskolan eta "Señorita Ana"ren akademian ikasketekin jarraitu zuen. Bere trebetasuna ikusiz, Sigma lantegiko bulego teknikoan lanpostua eskaini zioten eta bertan egon zen 30 urte egin eta Acmen gerente modura hasi zen arte. Acmen zegoela egin zituen enpresa- zuzendaritza ikasketak. Elkarrizketa garaian erretiratuta zegoen arren, ikasten jarraitzen zuen. Kultura zaletasun handiduna: historia, arte, musika eta zinezalea. Ez dago Elgoibarren berak parte hartzen ez duen kultura ekintzarik.

Toponimia


Toponimoak

Agirre (Agarre) [baserriak / Azkue (San Roke)]

Antsolabazterra [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Artesoro (Artaso) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Bidaurre [baserriak / Azkue (San Roke)]

Gabriel Kurutzelaegi kalea [Kaleak eta plazak]

Irunagatxiki [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Lerun [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Olasope (Sigma) [Industrialdeak]

San Pedro [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Urkidi (Urki) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Ehun galdera, Eibarko AEK — 1992

Euskal abestiak — 1961

Txalupa - Elgoibarko Ikastolako aldizkaria — 1979

Txitxilibakio — 1986

Elgoibarko euskal-ikastola

Ikastola hiztegia

Lekukotza

berriatua — Angel _Ugarteburu Meabebasterretxea Berriatua (Bizkaia) (1942)
Francoren heriotza eta Ikastolen goradakada

—Baiņo Elgoibar bera ere nahiko berezia baita. Ze hor immigrazioaren ondoren, 1950etik 60ra euskera galdu egin zuen jente askok herrian. Euskera etxian ez zan… iritsi zan momentu bat ez zala transmititzen. Hori frankismuaren eragiņa izan zan.

—Zu hona etorri ziņanian ze giro topau zendun hemen?

—Hona ya... Bai, 75ian ya...

—Ya hobia zeuan.

—Klaro, ya ni etorri nintzenian, Franco hil zen urte bera zen ni hona etorri nintzenian, eta mobimentu... bai, gogorra zegoen. Esan nahi dut, bateko heriotzak, ETA zala, atentauak zirela, kartzelak zirela, manifak zirela… mobimentu bixi-bixia zegoen, bere alderdi on eta txarrakin.

—Baiņa ordurako euskerian egoeria hobetxua zan. [...]

Elgoibartarren esanetan


Garate baserriko Rosa Maria, Maria Angeles
eta Maria Luisa Mugerza ahizpak, Iņaxio Alonso eta
Joxe Mari Mugerza, Foruen plazan, ganadu feria batean lortutako sariekin.

Beti gustau izan jata trikitixa, eta hamasei urterekin hasi nitzan erromerixetara juaten panderuakin... Lehenengoz, Kurutzeta basarrixan jo naban Katalotzakin. Ordutik, Elgoibar eta inguruetako erromerixa askotan ibilli naiz, baiņa panderua jotziagaittik ez naban ezer kobratzen. Soiņujoliak, berriz, bai. Leku batzuk aittatziarren, Madarixa, Sallobente, Loiola edo Arrate bezelako erromerixetan ibilli izan naiz panderuakin. Entzundakuakin ikasi dot dakitxen apurra, eta batere entsaiau gabe juaten nitzan jotzera Katalotzakin. Alkar oso ondo ezagutzen gendun, eta ez zauan entsaiau beharrik... Oingo erromerixak diferentiak dira. Lehen bi edo hiru ordutan egoten zan soiņujolia eta illuntzen hasten zanian, jaixa amaittu egitten zan. Oin, berriz, illuntzen danian hasten dira erromerixak.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

San Isidro egunian Madarixan egoten zan erromerixia. Hiru eguneko jaixak izaten ziran. Orduan, Azkoittixan eta Azpeittixan ez zeben lagatzen agarraua dantzatzen; abadiak ez zaben lagatzen. Eta errespetatzen ez bazaben, egoten ziran Guardia Zibillak, parejia, eta ikusten bazaben agarraua dantzatzen soiņua geldittu egitten zeben. Azkoittixan Ģel dulce meneoģ esaten zaben emakumiak heldutakuari. Horregaittik Azkoittiarrak eta San Lorentzoko erromerixara etortzen ziran, agarrauan dantza eitteko. Akabo bestela!.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Kamiņerokuan egitxen ziran erromeriiak famosuak ziran. Uda aldian egitxen ziran. Hasieran herriko jendia juaten zan, baiņa gero Guardia Zibill asko sartzen hasi ziran. Eta nola euskeraz egitxen zan dana, Guardia Zibillak beti gaiņian. Lotsagarrixa zan. Nerekin sekula ez dira sartu, baiņa....

Ramon Maiztegi Iriarte

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AMISTADE, amistadia: Adiskidantza. Amistad. Baiņa kalera juten gara asko. Kalera jun ezkero…, amistadia eitten da. / Gizon sinpatikua dok (…) Kriston amista(d)ia jaukagu harekiņ.

BURUMOTZ, burumotza: Adj. Rapado, pelado.

GAIXO TXARRA: Eufemismoa: minbizia. Gaixo txarrarekin hil da.

JOTA: Interjekzio moduan asko erabilia: ez du esanahi jakinik. Kanpaiak haste(n) zianian, jota danak refujixora.

NAHIKUA: Zenb. Nahikoa. Nahikua gizur esan dok gaur, eta egon hari ixilik!

SITS, sitsa: Pipia. Sitsak janda dago mahai hori.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Ahopian berba egiņ: Isilka berba egin.

Bete ezindako zakua euki: Asebetetzen zaila denari esan ohi zaio, bai janariaren aldetik, bai konformidadearen aldetik.

Gibelaundixa izan: Ikus Gibel haundixak euki.

Jesukristonak esan: Demasak esan. Jun dok neskia, eta Jesukristonak esan jittuk. Kristonak esan ere bai.

Oiņezkorik nahi ez, eta zaldizkorik etorri ez: Ikus On billa, on billa, bonbilla! Ojo (euki)!: Kontuz ibili.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Bataioak
Euzkel izena.— Euzkadi, 1931-07-07 | Aixerixa
Kirola - Herri kirolak
Iri indarketa.— El Día, 1932-02-02 | Aixerixa
Kultura - Dantza
Ezpatadantzariak.— Euzkadi, 1935-05-31 | Aixerixa
Politika - Ekitaldiak
Idazleok, ¡eup! 30'ean da gure eguna [...] El Día, 1933-07-06 | Aixerixa, Ixaka
Erlijioa - Jaiak
Eleizkizunak.— El Día, 1933-06-16 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala