Azpeitiko plazara joaten ziren oilaskoak eta arrautzak saltzera. Berdurak eta gaztak etxerako izaten ziren, lagun asko baitziren. Elisabethen amona joan ohi zen plazara; behin amonak asto batekin izan zuen gorabehera kontatzen du.
- Gaztaiok eta saltzeko zittueiņok, Azkoittiko plazara, edo...
- Ez, geuk jaten giņzen, asko ber gendun urtin halako famelixa haundixak.
- Saldu apenas itten zebein?
- Asko ez saldu gaztaia.
- Eta etxeko gauzarik plazara eruten ziņuein?
- Bai. Oillaskuk eta arrautzak eta bueno!
- Nungo plazara, Azkoittira?
- Aizpeitira.
- Bai. Aizpeitira juten zan orduan jente dana. Bueno! Akordatzen zat bat, behin, bi-hiru asto eongo zien baiņa norabaittera ezkutauta jango bazeben zeoze biziko bazian. Atara berko zien ta billau ez!
- Astuak?
- Astuak ta ez zeuela astoik eta han ingurun bazebillela bat. Ekarri ta harekin jun zan gure amama difuntia azokara ta bueltan ix-ixa etxera aillegauan traste zahar danak bota ez dioz ba? Zenbat holako!
- Astuak berak?
- Bai, hezi beia izengo zan ta, hoixe! Jaso in bihar apurtu ez zienak eta, bale!
- Ta oillaskuak eta beste zer, berduraik edo frutaik edo eruaten zebein?
- Ez, berduraik eta ez. Oillaskuak eta arrautzak eta. Eske, berduria etxin jaten zan. Azak eta baba beltzak eta sailla einda baiņa hainbeste lagunek...
- Bai bai.
- Urtien pare bat txarri baiņa egunero jan ber izeten da zeoze, e?
Azkoitiko Urrategi auzoko Koategi baserrian jaio zen. Bederatzi anai-arrebatatik hirugarrena izan zen. Aita etxekoa eta ama Aizpurutxoko Aituondo baserrikoa zen. Auzoko baserri batera maistra bat ekarri zuten senide baten bidez eta baserri horretan bi etxetako umeek jaso zituzten eskolak, tartean Elisabeth. Ezkondu aurretik, sukaldean ikastera joan zen Azkoitiko Olaberri tabernara. Bizi guztia eman du baserrian, ardi, ganadu, soroko eta azoka lanetan. Lizundiatxabola baserrira ezkondu zen, etxeko Jose Inazio Juaristirekin. Hiru seme-alaba izan zituzten.
Altzolatorrea (Olaetxea) [baserriak / Altzola]
Arregitorre kalea [Kaleak eta plazak]
Berazaluze [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Ertzil [baserriak / Urruzuno]
Irabaneta [baserriak / Arriaga]
Larrabe [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Oanagusi [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Sallobente [Industrialdeak]
Uparitzagagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Zubizarreta [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
—Ta gero, horretaz aparte, pues, hori, ikusten genuen zer indarra hartzen ari zen euskera eta ikusterakoan zer indarra hartzen ari zen, eskolak berak beraren planteamentua egin behar izan zuen. Orduan, A eredutik lehenengo pausua izan zen B eredua eskatzia. Horrek suposatzen zuen plantillatikan hainbat plaza perfilatzen zirela euskera... Orduan, horrek suposatzen zuen zeuden irakasleen artean beste toki batera jun beharko zirela. Hori ez da inoren gustokoa, baina, klaro, mahai gainean jarri behar dituzu gauza guztiak. Aurrera jarraitzea nahi badegu, gure aldetikan ere jarri behar degu. Orduan, hasi giņen hortikan. Klaro, geundenon artean ere euskera ez genuen menperatzen. [...]
Gelan dagoen Diktadura garaiko ikasle talde baten ohiko irudia.
Eskola publikuetara jun nitzan Aita Agirre plazan. 7 bat urterekin hasiko nitzan ikasten. Lehen parbulotan ere egon nitzan hantxe bertan. Saturnino Ciaran izan zan irakaslia; horrek bai merezi zabala omenaldixa! Eskolia, ipurdixa garbittu umieri... danetarik egitten zaban harek. Gero, Pilar ikastetxia ipiņi zabenian, hara pasau giņan. Orduan duro bat pagau bihar izaten zan. 15 urtera arte egon nitzan Pilarren. Danetarik ikasi gendun hantxe, baiņa dotriņia zan printzipala. Oso ondo erakutsi ziguen dotriņia hantxe.
Ramon Maiztegi Iriarte
Aita Agirreko eskoletan Doņa Basilia, Doņa María, Doņa Adelaida eta Doņa Priscila izan ziran ezagutu nittuan maestra batzuk. Danak kanpokuak ziran, eta erderaz egitten gendun dana. Euskeraz maestriak ere ez zakixan.
MĒ Josefa Unzueta Iriondo
Oporrak izaten ziran agostuan edo, baiņa ez oin modukuak, hiru hillabetekuak eta holakorik, ez. Hillabete bat edo izango zan. Aste Santuan ere egun bat bakarrik. Ez oingo moduan, hamabost egun.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ANTXI(N)TXIKA: Adb. Korrika. Eta antxitxika juten giņan zortzi txerdietako mezetara.
DAR-DAR: Hotzak edo beldurrak eragindako ikararen onomatopeia. Gorputza dar-dar batian nakan.
GANGARDA, gangardia: Lepoaren aurreko partea; nuez de la garganta. Intxaurra ere bai.
KALBOSO, kalbosua: Burusoila.
NEKA-NEKA E(G)IŅ: Oso nekatuta. Neka-neka e(g)inda allegau zuan etxera, egun guztia autuan pasau eta gero.
SUTU: DA aditza. Piztu. Asko berotu (zentzu figuratuan). Sututa ibilli. Fig. Norbait oso berotuta, haserretuta ibili. Etxakok ezer ondo ataratzen, eta sututa dabik Pedro..
Astua atzeruzka baiņo torpiagua (aldrebesagua) izan: Pertsona oso aldrebes edo torpeen gainean esan ohi da.
Ematen ez dabanak, hartzen lanik ez: Alegia, bakoitzak ematen duenaren neurrian hartzen dituela mesedeak eta opariak. Ikus Hartzeko, ereiņ egin bihar da.
Hartzekuekin etorri: Kulpa danak berak, eta, gaiņera, bera etorri jata hartzekuekin!
Kukuan markia tapau: Kukuaren marka ondu: kukuak aldi bakoitzeko kume bat hazten duenez, ume bakarra daukatenei esan ohi zaie horrelako zerbait: Pozik habill euki duan umiakin, baiņa oindiok eztok kukuan markia tapau, e! Ume bat daukanak ere honela esan ohi du: Nik, kukuana (egin juat).
Putsak etara: Neke handia hartu lanen bat egiten.
