Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Miren euskara irakasle

Ikastola sortu aurretik euskarazko klaseak ematen zituen Mirenek. Senarra kartzelan egon zenean, ?Mecánica? eskolan eman zituen euskara klaseak. Umeei libururik gabe irakasten zien, baina ?Mecánica?ko mutilekin Oñatibiarena erabili zuen.

- Eta zu ikastolan be, edo ikastolak sortzen be ibilli ziñan, ezta? Zu edo gizona edo bixok?

- Bai, gizona, bai. Gizona bai. Nik gero klasiak ere ematen nittuan.

- Ikastolan?

- Ikastolan ez. Ikastolarik ez zauan oindio.

- Euskeria erakusten?

- Bai. Gero haura egon zanian kartzelan, hemen egon nitzan Mecánica-n. Zeoze bihar naban ta, taillarretik ez genduan ezer atara ta, ezer ere ez. Eta hemen egon nitzan ta hemen denpora gitxi in naban, e?

- "Mecánica" ze da taillerren bat edo...?

- Bai, hementxe, eskola hau. "La Mecánica" esaten, Mecánica edo zela esaten diue honi? Automobilismo ta danak ematen dittue. Hemen, hemen, hemendik ikusten da. Hortxe egon nitzan. Abixau zien nahi banaban ordu batzuk eta, bueno, ba, baietz.

- Eta ze klase emoten zeben, euskera klasiak?

- Bai, mutilleri. Bai, mutilleri ematen egon nitzan.

- Hori zenbat urtekin?

- Ezkonduta, ezkondu ta gero zan ta.

- Gizona kartzelan?

- Bai, bai, bai. Ta lehelengo, lehelengo ere egon nitzan txikixauekin. Orduan bai txikixak, orduan txikixa zeuan? orduan ez zauen ez, ezer ere ez, orduan bai ez zauala ezer. Lehelengo ibilli nitzan, honek, illoba hau hemen egon dana, honek txikixak ziala, honek txiki-txikixak ziala. Danak "izeko" esaten zien, honek "izeko" esaten zien, ta ume guztiak nere illobak zian, danak. "Izeko Miren! Izeko Miren!" ta haintxe, kantuak eta, zeoze, ez dakizu? Hemen ez, hemen liburu batzuekin "de Oñatibia", Oñatibia, ibilli nitzan. Ya hemen pixkat zeraua.

- Mecánica horretan?

- Bai.

Miren Vallejo Arriaga (1923)

Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peñalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.

Toponimia


Toponimoak

Akei [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Arandiakoa [baserriak / Altzola]

Balentxi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Elordi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Goikoerrotako zubia [Zubiak]

Juaristiaundi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Makibar [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Otaerrota [baserriak / Urruzuno]

Soroarterreka [Errekak]

Urteaga (Urtia) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Diario Vasco - Gloria, Ongarri elkarteko lehendakari — 1975

Ikastola mugimendua 1960-2010 — 2010

Kristau ikasbidea bertsotan — 1950

Umeen-deia — 1971

Xabiertxo — 1970

Bernabek sortutako materiala euskara praktikatzeko

Lekukotza

elgoibar — Itziar _Ajuria Garate Elgoibar (1924-2023)
Gotzon Garate, euskaltzalea

—Orduan lau anai izan zien horrek jesuita?

—Lau anai, lenengo lau anai, eta batek urten zeban. Loiolara lau anai izan zien horrek. Eta oin hori hil da baiña beste bi gelditzen dia. Bestia, zarrena, ni baiño urtebete gaztiaua ta bestia gaztetxuaua da. Baiña haura gaixotuta egon bihar dau. Nik illobak ditttut Venezuelan nere anaia batenak, ointxe egon dia Gabonetan, eta harek ezagutzen dittu ta. Uste dot eskaxa dauala oso eskaxa. "Ley de vida".

—Beste anekdotan bat Gotzonena?

—Anekdotak? Ez dakit ba. Etorri zian omenaldixa izan zebanian Azkoittitik etorri zian basarri batetik andra-gizonak. Euren sukaldian zela egoten zan; baina beran etxia izan zan basarrixak. Bere maixuak izan ziala, beti esaten zeban berak. [...]

Elgoibartarren esanetan


Joxe Odria eta lagun batzuk, Arraian (Burgos)
ehizean ibili ondoren. 1949 urtea.

Arrantzan ere ibilli izan naiz ni. Aittarekin juaten nitzan errekara barbuak hartzera. Hartu eta gero etxeko fregaderan garbitzen genduzen. Oso goxuak izaten ziran Deba ibaixan hartzen genduzen arraiñak.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Ni arrantzan ez nitzan ibiltzen, baiña nere aittak adibidez ez zakixan igerixan, baiña eskailluak hartzen ibiltzen zan Deba ibaixan. Eskailluak hartzen afizionaua zan nere aitta. Eskirolakin hartzen zittuan. Makilla luze bat zan, eta haren puntan telazko sare bat jartzen zaben, koladoria bezalako bat. Eta batzuetan aittakin jun izan nitzan, baiña bestela nik ez nakan afiziorik arrantzarako, ez arrantzarako, ez ehizerako.

Markos Arregi Iriondo

Mendira askotan juaten giñan, Mendaroko kobazuluetara eta hola juaten giñan kuadrillan. Jeneralian jaiegunetan juaten giñan, batiz bat, uda partian. Eguna pasatzera juaten nitzan lagunekin, pasiaran.

Teodosia Iriondo Garate

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AFA(R)I-ME(R)IXENDA, afa(r)i-me(r)ixendia: Merienda-cena. Gaur soziedadian eingo juagu afari-merixendia, fubola ikusiez.

BEITTU: DU aditza. Mirar. Gaur egun gazteek erabiltzen duten forma baino egokiagoa da, zerbait seinalatuz honako hau esaten dutenean: Ikusi! Hori baino hobe, Beittu!

ESKILLARA, eskillaria: Escalera. Gu aparte, eskillara banatatik.

IKUSMIRA, ikusmiria: Tema para ver, curiosear. Vista. Ikusmiran: curioseando. Mendi horretan dago ikusmiria!

MADARI, madarixa: Pera. Maraixa aldaera ere bai.

PORRU, porrua: Puerro. Porrua sartu: Zirixa sartu-ren zentzu berarekin erabiltzen da, nahiz gutxiago.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Asko jakin ez: ¡No lo sabes bien! Ez dakik asko! —Bixar urtiak. Zorionak! —Bai, bixar. Eztakik asko! Berrogeta hamaika urte. Ja, ja, ja.

Egon hadi lo, eta jango dok mehe: Gauzak egiten azkar ez dabilenak gaizki behar duela adierazteko.

Hanka jokua atara: Korrika batean ihesika joan. Keixak harrapatzen a(r)i zala basarrittarra etorri dok; harek atara jok hanka jokua!

Kokoteraiño egon: Norbaitekin edo zerbaitekin nazkatuta, gogaituta egon.

Potrozorrixa izan: Ziria sartzen ibiltzen dena. Hau dok pertsonia potrozorrixa!

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Bataioak
Euskel izena.— El Día, 1933-12-26 | Aixerixa
Kirola - Mendia
Mendigoizale saritua.— Argia, 1935-04-14 | Ixaka, Aberri
Kultura - Zinema
Abertzaleak.— El Día, 1930-11-06 | Aberri
Politika - Mendigoizaleak
Getaria'ra.— Euzkadi, 1931-10-01 | Atxolin
Erlijioa - Jaiak
Eleizkizunak.— El Día, 1933-06-16 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala