Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Aita ubidearra

Aita ubidearra zuen, Bizkaia eta Arabako mugaren marra gainean zegoen Anbe baserrian jaioa. Ama Deban jaio eta berehala ekarri omen zuten Elgoibarrera.

-Aitta, esan dizun bezela, Ubidekua, Ubidea, Bizkaixa. A, oso gauza bitxia, beran baserria, kale-basarrixa, muga Araba ta Bizkaixako muga etxe erdixak [eitten] zaban, ta berak esaten zaban Bizkai aldeko..., jaio zala Bizkai aldian. Ekarri zaban hori, ze periodiko izango zan orduan; gure beste etxe hartan egon zan periodikuak ekarrittako... Anbe zeu(n)kan basarrixak izena, eta ekarri zeban oso bitxia zala etxian erdixan zijoala muga, Araba ta Bizkai.

-Etxe horretan jaio zan zure aitta?

-Bai. Eta etxe hartan Bizkai partian jaio zala, berak esaten zaban.

-Bera bizkaittarra orduan.

-Bizkaittarra, bera bizkaittarra.

-Zela zeukan izena etxiak?

-Anbe. Anbe basarria. Muga eitten zaban.

-Eta ama?

-Ama jaio Deban baiña hiru hillabetekin hona etorri zala. Ekarri [...], klaro. Orduantxe etorri ziala honaxe. Baiña jaio Deban.

Itziar Ajuria Garate (1924)

San Bartolome kalean jaio zen, baina gaur Santa Ana kalean bizi da. Aita Arratiako Ubide herriko Anbe baserrikoa zuen, eta ama Deban jaio eta umetan Elgoibarrera etorritakoa zen. Eskola publikoetan 15 urtera arte ikasi eta gero, familiako jostundegian egin zuen lan 38 urte izan zituen arte. Gero ?Banco de San Sebastián?en egin zuen lan, letrak kobratzen. Emakume batentzako lan egokia ez zela irudituta, bankuak kaleratu egin zuen. 1962. urtean, Elgoibarko lehen ikastolako lehen andereñoa izan zen; ?Ikastola del Lorito? deitzen zioten hasieran. Ikastolaren hasiera gogorra eta geroko bilakaera azaltzen ditu. 1986. urtera arte egin zuen lan ikastolan. Gotzon Garate euskal idazle eta hizkuntzalari jesulaguna Itziarren lehengusua zen; beroni buruzko hainbat gauza kontatzen ditu.

Toponimia


Toponimoak

Abatetxe [baserriak / Urruzuno]

Amuskategietxetxo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Arriaga kalea [Kaleak eta plazak]

Bernardo Ezenarro kalea [Kaleak eta plazak]

Etxeberrizabal [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Irunaga (Irunagabe) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Legarrerreka [Errekak]

Olaso kalea [Kaleak eta plazak]

San Frantzisko kalea [Kaleak eta plazak]

Urazandi parkea [Kaleak eta plazak]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Jaialdia - Ongarri — 1959

Sasiletratu baten ziria — 1973

Txitxilibakio — 1989-03

Txitxilibakio — 1989-03

Ipuin ezberdinak eta erregalokoak (Hasier Etxeberria) — 1984

Bidegileak (Gotzon Garate) — 2009

Lekukotza

elgoibar — Maritxu _Loiola Ugarteburu Elgoibar (1948)
Konturatzerako, erdaraz

—Baiña gero, pentsaizu, ya erromerixan hasi, 15-16 urte, eta konturatu barik hasi giñen geure artean ere gazteleraz hitz egiten. Konturatu barik.

—Auzokuak?

—Auzokuak. Hori sartu ziguten eta… Zer esango dizut? Giroa ere halakoa zen. Esan dizudana, bertso-saio bat egiteko, baimena eskatu behar zen. Hainbat gauza egiteko, baimena eskatu behar zen. Orduan, bazirudien gazteleraz hitz egite horrek maila altuago bat ematen zizula. Hala da. Hala da. Gero, ba, zer esango dizut? Ikastolak eta guzti hori hasi zanian, ba, ze esanikan ez, ya... geu giñan, euskaldunak. Geu giñan geurera berriz bueltatuta. [...]

Elgoibartarren esanetan


Musika Bandaren zuzendaria, Julio Pérez Cortés,
kalejira baten buru. 1943 urteko Inauteriak.

Errosarixokuak eta San Bartolome kalekuak kontrarixuak ziran. Behiñ, Errosarixoko jaixetan neskazahar bi San Bartolome kale aldera juan ziran kotxian, eta «atentaua» euki zeben. Ez dakitt zer ipiñi ziuen, baiña zeozerekin zaratia atera zeben, eta bat oso nerbiosa jarri zan. Solterak ziran, baiña alegriak. Eta, Aizpirinetikan edo, atera ziuen kopa haundi bat lasaitzeko Plaza erdixan, anisa edo, eta trago baten edan zeben. Itxuria, gustatzen zitzakuen ederki-eta. Gu San Frantzisko kalekuak giñan, eta San Bartolome eta Errosarixo kaleko jaixetara juaten giñan. Zezena ere egoten zan, eta jai politxak izaten ziran Errosarixo kalekuak. San Frantzisko kaleko jaixetan ez zaguan ezer, danbolina-edo pasatzen zan, eta listo.

Teodosia Iriondo Garate

Errosarixo kaleko jaixetako onena zezena izaten zan. Jende asko ibiltzen zan Errosarixo kaleko jaixetan. Baiña guk ez gendun nahi zezenik, zergaittikan lehen atiak zabalik egoten ziran. Eta bi bider etorri zan gure etxera, lehenengo pisuraiño zezena. Eta gero buelta eman, eta pareta guztiak kakaztuta, eta garbitzen ibilli bihar.

Mª Josefa Unzueta Iriondo

Elgoibarko Karnabalak asko gustatzen zitzatazen. Gogoratzen naiz urte baten koko jantzi nitzala ni, alemanak bezala. Oso jai sinpatikuak ziran Karnabalak.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ABANTAU: DA aditza. Abiatu. Illunduta abantau giñan hortikan, Aulestitikan Bilbora, Gernikatikan pasauaz. / Kotxian baldin banijua, tak! Abantau orduko emango diot nik radixuari.

BE(D)ARRONDO, bedarrondua: Bedarra ondu, bai. Bedarrondua esate jakok. Belarrondua ere bai.

ERUAN: DU aditza. Llevar. Ikus ERUN sarrera.

HOTS, hotsa: Zarata. Hitz elkartuetan sarritan: X + hotsa. Haura zan hanka hotsa! / Aguazilla ikusi zabenian, haura zuan perra hotsa atara zabena! / Haura zan egur hotsa atara zabana!

LEPAOKER, lepaokerra: Lepoa okerra duenari esan ohi zaio.

PITO, pitua: Lgart. Pitorik ez jakin / entendi(d)u / gustau / inporta...: Ezer ere ez jakin, ulertu... Gerora konturatu nitzuan etzakixela pitorikan ere!

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Are-makillia baiño okerragua izan: Sororako areak duen makila okerra da. Ikus Akerran adarrak baiño okerragua izan.

Diranak eta ez diranak esan: Sekulakoak esan.

Gu baiño hobeto daguana, eztago gaizki!: Oso ondo daudenek esan ohi dute.

Kate motzian lotu: Askatasun gutxi utzi norbaiti. Kate motzian lotu jok andriak Patxi.

Piparrik ez jakin (entendidu): Ezer ez jakin.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Lana
Langile-erakusketa-ikastoleak.— Euzkadi, 1932-10-08 | Aixerixa
Kirola - Pilota
Joko bat.— Euzkadi, 1933-01-08 | Aixerixa
Kultura - Dantza
Poxpoliñak.— El Día, 1933-02-19 | Ixaka
Politika - Mendigoizaleak
Mendigoxale jatorrak.— Euzkadi, 1932-07-01 | Atxolin
Erlijioa - Ekitaldiak
Jaupa bat.— Euzkadi, 1932-04-02 | Atxolin


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala