Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Eibarko sozialista guztiak euskaldunak ziren

Eibarko orduko sozialista guztiak euskaldunak omen ziren. Gerra garaian, familiak aurrera joateko plangintza egina zuen, baina amona gaixotu eta denak bertan geratu ziren.

-Eibartarrak gorrixak baiña euskaldunak dia ba asko eibartarra-eibartarra. Danak. Sozialistak... Bueno, gure tio ez dakit nik zekixan, e. Salbadorek bai baiña aittak, tio Balentiñek jakin be ez zaban... Ni ez naiz gogoratzen tiok zekixan. Salbadoren eta aittak, gure aittan-eta anaixa zan baina, harekin ez naiz gogoratzen euskeraz eitten zaban edo ez. Semiak bai, baiña. Tio Balentiñek bai?

-Bueno, gerrara aillegau ga. Ze rekuerdo daukatzu gerrakuak?

-Ba!, gerrakuak, e...

-Etxian egon ziñan denpora dana?

-Bai, geunkan, ya topauta geunkan gu etxia joateko, Sestaokuekin eta. Anaixa tio Jazintokin eta, aurrera joateko. Baiña amama genkan gaixorik. Aman ama oso gaixorik zauan. Ta laga ein genduan joatiakin, ta geldittu giñan hemen.

-Danok geratu ziñain?

-Danok.

-Eta aittak gerrara fan biharrik izan eban?

-Ez. Aitta hemen egon zan baiña...

Miren Vallejo Arriaga (1923)

Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peñalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.

Toponimia


Toponimoak

Amezti (Amesti) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Arriaga [Industrialdeak]

Berdezkunde [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Etxeberrigoen [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Iriarte [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Lautxaboletako txabola [baserriak / Urruzuno]

Olaondoerreka [Errekak]

San Antolin kalea [Kaleak eta plazak]

Urazandi [Industrialdeak]

Zuhazti [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Txinpartak — 1981-06

Etxegiña bertso-paper lehiaketa — 1990 (1981/1990)

Txitxilibakio — 1987-12

Txalupa

Gazte asanblada eta gaztetxea (3 kartel)

Ikastola mugimendua 1960-2010 — 2010

Lekukotza

elgoibar — Miren _Vallejo Arriaga Elgoibar (1923-2020)
Miren euskara irakasle

—Eta zu ikastolan be, edo ikastolak sortzen be ibilli ziñan, ezta? Zu edo gizona edo bixok…

—Bai, gizona, bai. Gizona bai. Nik gero klasiak ere ematen nittuan.

—Ikastolan?

—Ikastolan ez. Ikastolarik ez zauan oindio.

—Euskeria erakusten?

—Bai. Gero haura egon zanian kartzelan, hemen egon nitzan Mecánica-n. Zeoze bihar naban ta, taillarretik ez genduan ezer atara ta, ezer ere ez. Eta hemen egon nitzan ta hemen denpora gitxi in naban, e? [...]

Elgoibartarren esanetan


Gure herriko kaleetan izaten ziren musika ekitaldiek
estimazio handia izaten zuten elgoibartarren artean.

Irakurri? Gaztetan astirik ez zaguan irakurtzeko, eta gero ez dot izan afiziorik. Lehen ez zan periodikorik basarrixetan. San Lorentzo auzuan hiru etxetara-edo etorriko zan. Argia jaiero hartzen genduan, Gerria allegau zan arte. Euskeraz egitten zan. San Lorentzora etortzen zan Angel Arriola, hil zan, eta berari erosten giñon.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Periodikua ahal zanian irakurtzen naban. «La Voz de Guipúzcoa», «La Gaceta del Norte», «El Liberal»... horrek zagozela akordatzen naiz

Pedro Joxe Artetxe Egia

Beti gustau jata asko irakurtzia, eta oiñ ere periodikua egunero irakurtzen dot. Harrapatzen genduan guztixa irakurtzen genduan, zatorrena. Periodikua «La Gaceta del Norte», «El Liberal»..., baiña gurera ez zan allegatzen periodikua.

Sotera Zubiaurre Garitaonaindia

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ATA(R)I, ata(r)ixa: Ataria. Entrada, portal. Eta danak sasoeratu diranian, neska eta mutill, ba, danak kotxia. Pentsa’ik ata(r)i aldian zelako tokixa biherko dan.

EGUNIAN-EGUNIAN: Egunero. Berdin, astian-astian, hillian-hillian, eta abar.

HAIZETU: DA aditza. Harrotu. Umia, zure lagunak hamen daudela ta, ez haizetu, gero, e!

KOMUNIO, komuniua: Comunión. Gero, elizara jun, eta komuniua hartzen zaban.

OSO, osua: Osua ez izan: Pertsona normala ez izan.

TXIKITO, txikitua: Baso laurden ardo. Txikitua jo: txikitua edan. Txikito bat jo biha(r) juagu hamen, Txarridunanian.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Berakatza baiño fiñagua izan: Oso pertsona finengatik esan ohi da.

Ganau ona (edarra) izan: Ser buena pieza. Gana(d)u ona zan haura! / Ganau edarra zan! / Ganau edarra dagok gure umia!

Izardixa da(r)ixola: Izerditan blai. Etorri etxera eskolatik, bazkaldu eta aintxitxika frontoira, izardixa daixola eskolara. Aitxa eta ama beti errietan, beti holaxe.

Nahaste-borraste: Nahaspila.

Txitiak beste jan: Oso gutxi jan.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Heriotzak
Izpar beltza.— El Día, 1931-12-08 | Aixerixa
Kirola - Futbola
Ostikolariak.— Argia, 1935-09-22 | Aixerixa, Mirentxu
Kultura - Zinema
Abertzaleak.— El Día, 1930-11-06 | Aberri
Politika - Batzokia
Batzarra.— Argia, 1935-02-03 | Aberri, Mirentxu, Ixaka
Erlijioa - Kongregazioak
Nere aizpatxo maitiei.— El Día, 1931-02-04 | Maitxo


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala