Amak Zestoako bainuetxean ikasi zuen sukaldari. Gero leku askotan ibili zen, aberats-etxetan batez ere. Emagin ere egiten zuen, jende asko jaio zen berarekin. Ikasteko erraztasun handia zuen amak.
-Berari entzunda, koziņera ikasiko zaban Zestuako balnearixuan, ta gero gure denporan ya urtero-urtero juten zan Altzolako balnearixora kozinera bezela. Ta orduan etxe partikularretara, aberatsen ere juten zan, hamen Elgoibarren, Plazentzian, Bergaran..., koziņera bezela. Eta gero ezautu gendun ere, ta Elgoibarren asko daude, berekin jaixotakuak, partera bezela ibili zan. Baiņa asko, ume asko jaixo zian berakin, berakin.
-Ta nun ikasttakua zan? Bere familikoren batekin?
-Ez, ez dot uste. Baiņa oso ikasteko zakan erreztasun haundixa gauzak ikasteko, amor propixua galanta. Asko balio zaban emakumia.
Luis Mari Elgoibarren jaio zen 1931. urtean. Aita, Jose Mari Iriondo, Altzolakoa zen; ama, Maria, zestoarra eta sukaldari bikaina. Zortzi urte zituela, elizako koruan tiple moduan hasi zen eta hortik sortu zitzaion musikarengatik zaletasuna. Herriko bandan klarinetea eta txistua jo zituen eta ezpata-dantzaria ere izan zen. Lehen hezkuntza egin ondoren, 6 urterekin eskola publikoetan hasi zen don Felix maisuarekin. Ondoren, beka bati esker, San Viatore anaiekin ibili zen El Pilar ikastetxean. Bere asmoa ikasten jarraitzea bazen ere, 13 urterekin Arana lantegian hasi zen: "pintxe" lanetan lehenengo eta aprendiz geroago. Bere burua tailerrei lotuta ikusi zuenez, Elgoibarko "Artes y Oficios" eskolan eta "Señorita Ana"ren akademian ikasketekin jarraitu zuen. Bere trebetasuna ikusiz, Sigma lantegiko bulego teknikoan lanpostua eskaini zioten eta bertan egon zen 30 urte egin eta Acmen gerente modura hasi zen arte. Acmen zegoela egin zituen enpresa- zuzendaritza ikasketak. Elkarrizketa garaian erretiratuta zegoen arren, ikasten jarraitzen zuen. Kultura zaletasun handiduna: historia, arte, musika eta zinezalea. Ez dago Elgoibarren berak parte hartzen ez duen kultura ekintzarik.
Adozar (Aozar) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Andonenea [baserriak / Urruzuno]
Artekale kalea [Kaleak eta plazak]
Bertutesorobekoaren txabola (Bertosobekoaren txabola) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Eulogio Estarta kalea [Kaleak eta plazak]
Irunagaerrota (Pontxera, desagertua) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Lekunberri [baserriak / Urruzuno]
Olasoazpikoa (Olasope) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
San Joan plaza [Kaleak eta plazak]
Urkaregi [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Eta ze rekuerdo daukazu, zela etorri zien nazionalok edo gorrixok?
—O, bai, bai, gu gorrixak giņen eta eurak zian nazionalak; eta bueno, auskalo, zer ez. Ba arratsaldeko bostak aldian edo seirak aldian edo... Horrek Felixek esango dizuz hobeto baiņa. Gero aitta, aitta zan batzokiko lehendakarixa zan.
—Kontxo...!
—Nere aitta orduan. Bilbora errekadista juten zan. Itxuria hemen lana eskaxtu edo in zanian ni umia nitzala Bilbora errekadista hasi zan. Eta lehendakarixa zan, beti batzokixan sartuta. Gure amak esaten zeban: "Baiņa etxakiņat zer daukan horrek batzokixan, beti han dao". Klaro, Bilbotik etorri, afaldu justu-justu ta batzokira. Eta gero ba eon zan jun edo ez jun bestaldera, Bizkai aldera. [...]
Debako hondartzan hartutako irudia.
Zutik: Miguel Ajubita, Prudencio Etxaniz, (...) eta Estanis Azkue.
Eserita: Sinfoniano Abascal eta Sebastián Unzilla.
Trenian juten giņan hondartzara. Beti egoten zan tren espezial bat ordu bi eta erdixetan, gero, sei eta erdixak zazpirak aldera bueltatzeko. Trenak jendez lepo juten ziran, tren gitxi zagualako jendia juteko. Makiņa harek oso poliki juten ziran. Hondartzan etzan pixka batian, baiņua hartu, eta listo
Eugenio Diego Aranburu
Batzuetan, ez askotan, hala ere, Debako hondartzara juten giņan; takoidun zapatak eta guzti jantzitta. Orduan ez zan, gaur bezela, eguzkixa hartzen. Egixa esanda, kolore zurixa eruaten zan.
Teodosia Iriondo Garate
Bainujantzi gitxi zaguan, eta hondartzan bertan bazaguan kaseta bat baiņu-jantzixak alkilau eta erropak zaintzeko. Hori 1945 urtian bueltan zan. Alkilerra pagau, eta baiņujantzixa bueltautakuan, berriz ere erropak ematen zittuen. Baiņu-jantzixan alkilerra oso merkia zan. Guk, kuadrilla osuak alkilatzen genduan. Oso hanka zabaleko baiņu-jantzixak ziran, oso haundixak, danontzako modukuak izan zeittezen.
Eugenio Diego Aranburu
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
APOPILLO, apopillua: Pupilo. -Apopilluak ere izaten genduzen! Bazkaitxan, apopilluak.
DESASTRE, desastria: Desastre. Eta holaxe ein genduan bueltia. Atzera, Gernikatikan zihar, zela ero hala, pasau, eta hango desastria!
GAZTAIŅA, gaztaiņia: Castaņa.
KAPAZIDADE, kapazidadia: Ahalmena, gaitasuna. Hori da kapazidadia dakana juergan ibiltzeko!
NOBIXO, nobixua: Senargaia. Sei hillebetian egon tzian hamen, eta nobixua topau ere bai.
TIO/-A, tiua/tia: Gaur egun gehiago erabiltzen dira hauek osaba eta izeko baino.
A ze paria, karakola eta baria: Bi pertsona oso antzekoak direla adierazteko esaten da. ŦTal para cualŧ.
Beriakin erten: Berearekin atera.
Gaztiak, eskarmentu gutxi: Gazteari esperientzia falta zaiola adierazteko.
Jangoikuak dakixan lekukua izan: Urrutikoa denari esan ohi zaio. Beste era batzuetara ere bai: Jangoikuak jakingo jok nungua dan hori!
Natibittate, ase ta bete; San Estebantxo, lehen bezela lantxo (/ lehen eratxo): Abenduaren 25a da Natibittate eguna, janariz eta edariz lepo betetzekoa, ondo bidean; hurrengo eguna, ordea, San Esteban eguna, normaltasunera (eta lanera) itzultzekoa zen.
