Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Guardia zibilen kuartelera

Elgoibarrera heldu eta,kuartelera presentatu aurretik, karlista batengana jo zuen eta harekin batera joan zen guardia zibilengana. Tratu ona eman zioten. Luzaroan presentatu izan behar zuen kuartelera.

-Ta etorri nintzan ta etxera ta. "Bueno, ahora tengo que ir donde..." Nik neukan lagun bat hemen, foballian-eta ibiltzen giñan kuadrillako kanpeonatuetan eta haren denporan eta. Esan nion, guardiazibillera jun baiño lehenao, honen aittakin, karlistak zian, honen aittakin egon bihar nitzan, Rafael Etxanizen aitta. Dendia zauken. Jun nitzan eta "hombre, José y tal!". Bueno. "Pues mira, esto y esto y esto". "Tú tranquilo, vamos a ir ahora al cuartel los dos". Joan giñan kuartelera; klaro, harekin zela jun nitzan ba beste tratu bat. Ez, ez, komandante itten zabana, ez zan komandantia baiña itten zabana... Nerekin behintzat. "Bueno, vamos a ver, vamos a tomar informes donde has estao, cómo y tal. Tú tranquilo, no te preocupes de nada que no te pasará nada. Son cosas que hay que tomarte cuentas. Y además tienes que presentarte aquí cada ocho días. Pero tú tranquilo. Nada más". Ta halaxe ba, gero presentau. Ta denporalian egon nitzan; ta gaiñera ezin urten herritik, e!

Jose Gurrutxaga Ondartza (1921)

Elgoibarko Ormetxe etxean jaio zen. Gurasoak elgoibartarrak ziren, eta bi seme-alaba izan zituzten. Eskola publikoetan lau urtez eta beste lau marianistekin ikasi zuen. Eibarko ?Irasuegui y Maruri? inprimategian lanean hasi eta berehala gerra etorri zen. Aita ?Batallón Prieto?rekin joan zen Lekeitiora, eta Jose berarekin joan zen. Bilbon zeudela, amarekin elkartu eta Frantziara egin zuten ihes biek. Hiru urte etxetik kanpo pasatuta, Frantzian eta Katalunian zehar, A Coruñako Padron hiriko kontzentrazio esparrutik itzuli zen etxera. Eibarko tresneria banaketa-biltegi bateko bulegotik jubilatu zen. Kirolari amorratua izan da beti. Korrikalari beterano txapelketa askotan hartu du parte Euskal Herrian, Espainian eta Europan zehar. Makina bat errekor hautsi eta domina lortu ditu bere korrikalari ibileran. Juana San Martin elgoibartar ile-apaintzailearekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Aiastiberri (Aiztibekoa) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Apatrizbekoa [baserriak / Arriaga]

Aurretxea [baserriak / Altzola]

Deba kalea [Kaleak eta plazak]

Garate [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Jauregi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Lizundiatxabola [baserriak / Arriaga]

Olazarreta (desagertua) [baserriak / Urruzuno]

Santa Klara [Kaleko auzoak]

Urreatxabola [baserriak / Arriaga]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Euskara gaur — 1971

Irakasle titulua — 1980

Bernabe Mujikaren koadernoa — 1960-09-28

Eskutitza — 1970

Bidegileak (Gotzon Garate) — 2009

Mikelen baserria

Lekukotza

elgoibar — Pello _Arrieta Soraiz Elgoibar (1950)
Euskara irakasle institutuan

Gero handik etorri eta institutoan hasi nintzan. Eta institutotik deitu ninduten euskera emateko. Baiña oindik ez zan ofiziala eta nik dakaten lehenengo kontratua da hirurogeta... ez dakit, hamazazpian edo, “profesor de segunda lengua vernácula” edo holako zera bat jarrita, baiña “euskera” ez zan agertzen. Kontua da ikastolako gurasoak... edo lehenengo promozioa ikastolatik institutora joateko zorian zeudela eta institutoa 76an inauguratu zan. Eta lehenengo zuzendaria Tomas Uribetxeberria Eibarren eta hau zan Eibarko institutoko filiala edo auxiliarra edo. Eta hemen jarri zuten Enrike Larrañaga Elkorobarrutia– apaiz izandakoa, orduan apaiza zan, eta– horko zuzendari. [...]

Elgoibartarren esanetan


Aiastia (San Migel) auzoan hartutako irudia,
1935 urtean.

Dutxarik ez zaguan etxian: atarixan egoten zan aska haundi bat eta hantxe ibiltzen giñan danak sartuta... eta horixe zan gure dutxia. Ura bazaguan etxian ere, baiña hara juaten giñan. Hotza egitxen zabanian, ez giñan han sartzen. Neguan, koziñan berotzen gendun ura, eta harekin arreglatzen giñan.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Dutxarik orduan ez zaguan, baiña nik kontauko dizut nere lehenengo dutxia nun hartu naban. Uda baten nere amaren ahizpa bat Argentinatik etorri zan hona. Lehen izaten zan... erropia garbitzeko egosi egitxen zan eta egosteko lixibia erabiltzen zeben. Eta gure etxian zaguan harrizko zulo bat eta han ipintzen zan gaiñian barrika txiki bat erropaz beteta, sare baten barruan, eta hari ura, erramua, sutako hautsa... bota eta erropia han egosi eta gero, errekan edo askan aklaratzen zan. Gero egoten zan leun, leun, leuna erropia. Eta nik nere lehenengo dutxia zulo haretan hartu naban. Eta tiak baldiakin ura bota eta holaxe hartu naban. Zapatu gabetan, aste osua lanian egon eta gero, mutill kuadrillia errekan baiñatzen giñan garbitzeko.

Markos Arregi Iriondo

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AZERTAU: DU aditza. Asmatu. Acertar. Bai, horrek gauza asko esate jok eta (…) azertau eitte jok horrek ere.

ENTIERRO, entierrua: Entierro, funeral. Entierruetako kotxe danak plazara sartze(n) (d)ittue, eta umiak jolaserako lekurik ez.

HARTU-EMAN, hartu-emanak: Harremanak. Pluralean normalean.

KRISTAU, kristaua: Zentzu figuratuan, pertsona. (...) Baiña horrek bixok alkar dabizenian, eztago kristaurik entenitzekorik.

PAREZER, parezerra: Iritzia. Ez gehiegi erabilia.

TXOROPITO, txoropitua: Pertsona kaskarina, buruarina.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Beriak beranak izan, eta bestianak erdibana euki: Berea partekatu ez, baina besteena partekatu nahi izaten dutenei esaten zaie.

Gatz gutxiko pertsonia: Soso / -a. Horrek etxakak gatzik txistiak kontatzeko.

Jakiñian egon (jakiña(re)n gaiñian egon): A sabiendas. Ordurako jakiñian egoten ziran.

Narrutik ordaindu: Garesti ordaindu. Narrutik ordaindu (pagau) biharko dok atrebentzixa hori!

Txorixa baiño ariñagua izan: Oso ariña izan.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Nekazaritza
Eusko Nekatzari Bazkuna'kueri deia.— El Día, 1933-10-28 | Aixerixa
Kirola - Pilota
Pelota Txapelketa.— El Día, 1933-12-30 | Aixerixa
Kultura - Dantza
Dantzaketak Euzkadi, 1934-09-01 | Aixerixa
Politika - Hauteskundeak
Euzko-araudia.— Euzkadi, 1933-11-11 | Aixerixa
Erlijioa - Kongregazioak
Luistarrak.— Argia, 1935-09-22 | Aixerixa, Mirentxu


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala