Mutrikutik Elgoibarrera bueltatu zirenean, herria puskatuta eta oso triste aurkitu zuten. Elgoibarren eliza barruan babesten ziren bonbatatik. Markina aldera ere joaten omen ziren babes bila.
-Eta gero hiru hillabete horrek pasau eta bueltau ziñenian hau zela topau zeben?
-Triste-tristia, dana apurtuta kaiñonazuekin, ene ba. Apurtuta, baiña bueno, pixkaka-pixkaka...
-Eta zuen aittak ze lan eitten eben hemen?
-Forjan.
J. -Gure etxe aurrian ortuak zauden, ta bonbak eta "Eh!, ya se ha caído una bomba" eta begira "tranquilas tranquilas".
-Bai, baiña etxe atzian haundixa jausi zanian laster makurtu giñan.
P: -Elizara juten giñan.
-Gordetzera?
-Elizan kanpantorre parian hor erdixan zakuak, hondarrakin zakuak ipini zittuen, eta haren azpira. Ta segurantzia haundixa. Bai zera, segurantzia. Pentsau.
-Jente asko juntaitten ziñaten?
-Bai por zierto, danak. Bueno, beste batzuk etxe batzuetara. Eta esaten zeben hona kaiñonazuak bota zittuela mendi horretatik, Eibarko mendi horretatik[...] Eta esaten zeben horra Markiñako aldera ezin leikiela aillegau handik, eta Markiña alderutz horra jente asko joaten zan. Hemengo kaleko jentia horrutz.
P: -Markiñako bidera amakin hor zihar juten nitzan.
-Baiña aillegau zian horra ere, e. Ez dakizu ba, klinika horretan Tia Felisa ere bizi zan. Eta, zela dauka izena mendi horrek, hor puntan daon mendi horrek? Gure tio, sozialistia, Plazentziakua, "socialista". "Eta han gure Felisa porru billa dao ortuan". Handik ikusten zeban bere andria ortuan ibiltzen zala.
-Mendi puntatik?
-Hango puntatik. Famosua da. Alperrik, urtiak daukadaz eta alperrik. Da holakotxe mendi bat. Eta han puntatik bota zittuen eta andria ikusten zeban harek handik.
San Ignacio (gaur Trenbide) kaleko 7. zenbakian jaio zen, tren-geltoki ondoan. Tren-geltokiko taberna zuten etxeko beheko solairuan; "Mozkotenekua" izenarekin ezagutu zen taberna. Aita Errosario kaleko "Mozkotenekua" etxekoa zen eta ama Mutrikuko Olatz auzoko Abeletxe baserrikoa. Bi urterekin hasi eta hamalau urtera arte eskola publikoan ikasi zuen. Kontabilitatea ikasteari ekin zion Eibarren, baina gerraren hasierak eten zituen ikasketok. 1941. urtean familia osoa birraitonak izena eman zion etxera joan zen bizitzera, Errosario kaleko "Mozkotenekua" etxera. 50 urtez berak kudeatutako mertzeria-denda izan zuen etxean. Gerra denboran Francoren armadak elgoibartar biren kontrako “juicio sumarísimo”a nola egin zuen eta epaitutako biak non hil zituzten kontatzen du. Antonio Perez de Aguado gasteiztarrarekin ezkondu zen "Mozkotenekua" etxera. Bi seme ditu.
Aiastiaerreka [Errekak]
Apatriz kalea [Kaleak eta plazak]
Aureliaenea [baserriak / Urruzuno]
Deba [Errekak]
Garagartzagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Izkuntza [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Lizundiagoikoa [baserriak / Arriaga]
Olazarragagoikoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Santa Ana kalea [Kaleak eta plazak]
Urreategi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Eta zuk euskerazko eskolak emon zittuanian, aurretik ibilita zeozen euskeria erakusten? Planik edo libururik edo ezer bazeukatzuen edo?
—Ez, ez. Atzoegon nitzan ni, , erañun egon nitzan Donostian eta zabaldu naban kajoi bat eta euskerazko zerak. Esaten naban: nik hau eman naban? Ze liburu ibilli naban? Eta honek danak nik erakutsi nittuan, nik honek danak?
—Zer zien? Orduan euskera baturik eta ez zegoen, ezta?
—Ez, baiña "zu zara" eta "i aiz" eta. Ni hika sekula ez naiz ibili. "Hi haiz" eta, "hura da" eta "gu gara" eta "gu garenok", eta "gu joan giñan" eta. Hori danak neukazen, da-da-danak hantxe liburuan.
—Eta ze liburu jarraiketan zebein, bertako euskeria edo gipuzkuakua edo?
—Ez, hemengua. [...]
Inazio Bereziartuak zuzendutako orkestra.
Irudian honako hauek ere agertzen dira: Juanita Zubizarreta,
Azpiazu, Epelde, Etxaniz anaiak, Cordero, Salaberria eta beste bat.
Musikia asko gustatzen zitzatan. Jaiero juten giñan musikia entzutera plazara. Zinetik zazpirak inguruan ertetzen genduan, eta berehalaxe hasten zan musikia. Elgoibarko Musika Bandiak jotzen zaban, gabeko bederatzirak arte. Giro politta egoten zan jaiero. Dantzan egitten naban, baiña ezkondu ezkero ez asko.
Maria Epelde Arriola
Musikia ikasi naban Inazio Bereziartuarekin, urtebete baiño gehixago. Baiña belarririk pittin-pittin ez nakan, eta gero laga egin naban. Bereziartua desesperau egitten zan. Hiru lagun giñan, Luzia Alkorta, Arcadia Gabilondo eta ni. Ez gendukan belarririk ez batak ez bestiak. Batak gaizki eta bestiak gaizkixago. Eta azkenian laga egin genduan gurekin ezin zabalako. Bere etxian ematen zittuan klasiak, Santa Ana kalian. 10 edo 11 bat urte eukiko nittuan nik orduan. Klase partikularrak ziran. Nola klasera jun bihar giñan bazkalorduan izaten ziran klasiak, ordu bata eta erdixetan. Bost miñutuan juten giñan, leziua eman eta hurrengo egunerako... estudixau beste leziua.
Mª Josefa Unzueta Iriondo
Mutrikun jaixo nitzan, eta txikittatik egunero juten nitzan solfeua ikastera. Ahotsa edukatzen ere ikasten genduan. Nere etxian bazaguan pianua, gure amak pianua jotzen zaban eta gure aittak bandan. Gure anai bat abadia zan, eta oso ondo jotzen zaban organua. Gero kubano egin zan, eta han pianoko eskolak eman zittuan.
Nikasi Andonegi Sustaeta
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
APELLIDO, apellidua: Apellido. Etxezurikuak zi(r)an, esaten ziuenak Etxezurikuak, Lizundia apellidua.
DESAFIXO, desafixua: Desafio.
GAUZA IZAN: Gai izan. Ikus Kapaz izan.
KANTSAU: DA aditza. Cansarse. Baiña, hala ere, ordu mordua dago: hamar ordu. Bai, kantsau, azkenian.
NOBEDADE, nobedadia: Novedad, noticia. Nobedadia eman (egin): DIO (ZAIO) aditza. Zorabiatu.
TEMOSO, temosua: Tematia. Terco. Temosua da, ba, benetan, gure semia! Berak nahi dabana eiñ arte etxok deskantsatzen.
Aittaren batian: Azkar, berehala. Aittaren batian amaittuko dogu lan hau.
Bota ahala jardun (eurixa): Euria gelditu gabe, ugari ari duenean esan ohi da. Eurixa bota ahala ari dok! Baita hau ere: Goixan-behian jardun (eurixa).
Goixari eutsi: Animoak emateko. Eutsi goixari, motell! Pasauko jak eta ratxa txar hau!
Kajatik ekarri: Ume bat umezurztegitik ekarria dela esateko. Kajatik ekarrittako umia dok hori.
Ondo etorri: Ondo konpondu. Andra-gizonak igual ondo etortzen eztiranak ero, pixkat gizona tosko samarra dana ta euren arteko kasuak daukazenak.
