Hiru semeen portaera onaren ziurtagiriak eskatu zizkioten aitari; eta, Itziarren iritziz, soldadutzan zegoen seme zaharrenaren ziurtagiriak zekarren "adicto al movimiento" esaldiak salbatu omen zuen aita. Semeetako bat "nacionalista como su padre" omen zen.
-Esan bezela, zarrena soldaduxkan zela zeuan, zertifikatua eskatu zittuen danenak, zegatik gero bestia(k) ba ibilli zan zeozetan Bizkaixan baiña gero hemen hartu zeben eta Batallón de Flandes edo Gasteizera eruan zeben. Eta harena bazeuan zertifikaua bihar bezela. Bestia Imnaolena ez dakit nora jun zan, Valladolizera edo. Eta han lelengotikan esan i ziuen sartu zanian: "nacionalista como su padre" esan ei ziuen, eta hemen egondako maixo batekin eta haretxek laguntza haundixa eiñ ei zion han Valladolizen. Eta gero hirugarrena zaharrenak Burgostik haura ba "adicto al Movimiento" etorri zan zertifikaua. Eta nik uste det haretxek salbau zebala gure aitta. Neuk pentsatzen det haretxek salbau zebala. Seme bat zeukan "adicto al Movimiento". Bestia ez, bigarrenanak bialdu zeben zertifikaua ere "nacionalista como su padre". Eta influentziak, geuk esneduna gendun Azkube baserrikuak, eta esnia ekartzen zeben gure etxera, eta Petra, gure amak esaten ziozen hari... Gizona zeban "sindikato" edo zeoze; bai, zeoze, esto. Eta hango karguduna eta udaletxian eta danian, eta harek itxuria bialdu zeban informia. Eta gure amak esaten zion: "hara, gure mutilla galtzen bada, zeuen kulpaz izango da, e". Beti. Ai, zenbat amenazu. Oin oso, bueno, , seme-alabak eta beittu, oso tratu haundixa daukat. Eta holaxe, nik uste det aitta holaxe salbatu zala.
San Bartolome kalean jaio zen, baina gaur Santa Ana kalean bizi da. Aita Arratiako Ubide herriko Anbe baserrikoa zuen, eta ama Deban jaio eta umetan Elgoibarrera etorritakoa zen. Eskola publikoetan 15 urtera arte ikasi eta gero, familiako jostundegian egin zuen lan 38 urte izan zituen arte. Gero ?Banco de San Sebastián?en egin zuen lan, letrak kobratzen. Emakume batentzako lan egokia ez zela irudituta, bankuak kaleratu egin zuen. 1962. urtean, Elgoibarko lehen ikastolako lehen andereñoa izan zen; ?Ikastola del Lorito? deitzen zioten hasieran. Ikastolaren hasiera gogorra eta geroko bilakaera azaltzen ditu. 1986. urtera arte egin zuen lan ikastolan. Gotzon Garate euskal idazle eta hizkuntzalari jesulaguna Itziarren lehengusua zen; beroni buruzko hainbat gauza kontatzen ditu.
Adozarberri (Aozarberri) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Antonio Arrillaga kalea [Kaleak eta plazak]
Arteondo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Bertutesoroberri (Bertosoberri) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Ferrerias kalea [Kaleak eta plazak]
Irunagasoro (Irunaso) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Lerun [Industrialdeak]
Olasoberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
San Lorentzo etxea [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Urkaregikurutzea [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Eta gero hor, Gabonetan...
—A! Klaro, hori... 12 bat urte eukiko nittun. Badaukat argazki bat oso politta, gaiñera. Eta, orduan, Marisol Gurrutxagak –nere lehengusiña– eta Itziar Garciak –nere lehengusiña– egiten zuten zortziko bi talde eta ikasten zian hiru dantza: `Artzai buru txuri bi´ kantuan, `Ingurutxua´ eta `Txalo-dantza´ egiten zan, edo `Makil-txiki dantza´. Nik uste dot txaluekin egiten gendula. Edo makillekin, ez dakit seguru. Hiru hoiek. Eta egiten zian ensaiuak elizako sakristiaren atzekaldeko lokal batetan, santuak gordetzen zian armarixuan lokal haretan. Egiten zian... ensaiatzen zian, ba, ez dakit, hillebete edo bi hillebetian. Kriston lana egiten zuten, ze bueno... Nik uste dot ziala zortziko... [...]
Lehenengo Jaunartzearen eguna
oso berezia izaten zen gure aiton-amonentzat.
Nere komunixua sentzillo samarra izan zan. Zuriz jantzitta jun nintzan, habittua jantzi gabe, hori gerokua da eta. Parrokixan egin naban. Guztira, hirurogei bat neska-mutill izango giñan. Egun haretan etxian bazkari berezixa egin genduan. Beti zaguan zeozer etxian jateko, eta konejo bat edo jan genduan.
Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea
Nere komunixuan mariñel jantzitta jun nitzan. Akordatzen naiz kordoi zurixa eruan biharrian gorrixa eruan nabala, azulari ondo etortzen zitzakolako. Eta nik neure artian: «Esango die zeozer!». Nere aitta naukan goguan, sozialistia zan eta. Eta, hara, baten batek esan zidan «Aizu, zelan ipiñi dozu kolore gorrixa? Eta nik erantzun nion azularekin ondo geratzen zala. Baiña horrek amorrua eman zidan. 11 edo 12 urterekin egin naban komunixua. Alde batian mutillak gauden, eta bestian, neskak. Baiña ez genduan ospatu.
José Gurrutxaga Ondartza
Ondo akordatzen naiz nere komunixuarekin. Elgoibarren egin naban, kalian. Hamaika urterekin egin naban. Igual 200 neska-mutill izango giñan, herri guztikuak. Goguan dakat nola jun giñan: traje berri-berrixa jantzitta. Eta egun haretan Elgoibarren konfirmaziua tokau zan. Eta obispua etorri zan. Eta berak eman zigun komunixua guri. Eta ondiokan ere esaten die Elgoibarren: Joxe, akordatzen haiz nola eman zixan obispuak? Nola ez naiz akordauko, ba! Obispuak ematia beti izan da harro egoteko motibua.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
BADAEZPADA: Por si acaso. Badaezpada, bokadillua janda etorri naiz, eztot uste afarixa egongo danik eta.
ENTZUERIA IZAN / EDUKI: DU Aditza. Entzutea, zerbait entzuna izatea. Gerria jatuan, ba, gerria zatorren, eta taillarrera sartu nitzan… Txitxarruan entzueria eukiko dozu? / Eta, gaiñera, orduan, kalian basarrixa zuan: Pepeiñ. Entzueria eukiko dok?
HASARRE EGIÑ: Errieta egin.
KUKO, kukua: Cuco. Kukuan markia tapau: Kukuaren marka ondu: kukuak aldi bakoitzeko kume bat hazten duenez, ume bakarra daukatenei esan ohi zaie horrelako zerbait: Pozik habill euki duan umiakin, baiña oindiok eztok kukuan markia tapau, e! Ume bat daukanak ere esan ohi du: Nik kukuana egin jonat. Kukuak jo (norbaiti): zorte ona eduki. Kukuak oker jo (norbaiti): zorte txarra eduki.
PARTE, partia: Parte onekua ez izan: ezezko perpausetan normalean. –Aspaldixan medikutan jabik hori: astian-astian juten dok medikuana. –Egixa dok. Eztok, ez, parte onekua horrek dakana. Parte txarrekua: Parte txarreko jendia dok hori: ez ingurau badaezpada hárengana.
TXORTA, txortia: Sorta. Eta porruak zakazen eztakit zenbat, hola txorta baten.
Amama ipiñi: Oso erraz. Dana amama ipiñi dizue gaurko partiduan.
Burutik jota egon: Zoratuta egon. Burutik jota dago hori: negu gorrixan sandaliekin!
Gosia berdindu: Asetuta geratu. Hamaiketakuakin, berdindu juagu gosia!
Kale gorrixan geratu: Langabezian geratu, enfatikoa. Tallarra itxi juek, eta kale gorrixan geratu nok.
Pagotxa izan: Ser un chollo. Hori dok pagotxa, hori!
