Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Galarragak jarritako fabrikara lanera Mexikora

Galarraga zen josteko makinen fabrika jarri zuena Mexikon eta senarra bertara joan zen lanera. Hilabete egin zuten Mexikora bidaian.

-Fabrikia zer zan, Galarragan fabrikia?

-Badakizu Galarraga ziala ala?

-Ez dakit ba. Izan leike Alfak...

-Alfako makinak los Galarraga hicieron. Estaban cosiendo a máquina. Qué haremos? Y que le dijo: A, mira, vamos a hacer máquinas de coser. Y luego les dieron una patada Charlot. Gerria urten zebanian. Bai, harek ein zeban.

-Ta Mejikon ein zeben?

-Mejikon in zeban, ta gizona joan in zan. Juan ein giñan. Barkuan hillebete.

-Juteko.

-No iría otra vez... Y fui por culpa mía. Nik esan neban, ni abioian? Mira ahora qué de viajes. Yo un avión? Estáis locos todos. Yo no...

Pilar Arregi Garate (1918)

Elgoibarren jaio zen eta bertan ikasi zuen. Gerra zibilean, bere gizonarekin batera Kataluniara heldu zen, eta Pirinioak gurutzatuz, Frantziako "Argeles sur Mereko" errefuxiatu eremuan egon ziren. Aste batzuetara, Pabe ondoko herri batera joan ziren lanera. Han jaio zen beren lehenengo alaba. Bigarrenaren zain zegoela, 1940an, Espainiara itzuli ziren. Gizona kartzelan egon zen lehenbizi, eta "Batallón de Trabajadores"en ondoren. Eibarren bizi izan ziren urte batzuetan, baina 1950eko hamarkada hasieran, Mexikora joan ziren bizitzera, eta han bizi zen Pilar. Hizkeran ere nabari zitzaion hori, gaztelaniaz hitz egiteko joera eta azentu berezia zuelako.

Toponimia


Toponimoak

Aiastitxiki (Aiztitxiki) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Apatrizerreka [Errekak]

Austakon [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Donostia kalea [Kaleak eta plazak]

Garroren borda [baserriak / Urruzuno]

Jausoro plaza [Kaleak eta plazak]

Lizundiazpikoa [baserriak / Arriaga]

Oleta [Industrialdeak]

Santa Klara kalea [Kaleak eta plazak]

Urruzuno [Baserri auzoak]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Erdarakadak (Gotzon Garate) — 1988

Txalupa — 1978-12

Lurgabe / CDa eta diska — 1969

Idatzia

Xalupa

Txalupa

Lekukotza

berriatua — Angel _Ugarteburu Meabebasterretxea Berriatua (Bizkaia) (1942)
Elgoibarko bertso eskolaren sorrera

Izarran sartu nintzen ni, gogoratzen naiz, ordurako Andres-eta ere bazeuden. Eta hor `Etxegiña´ Santa Ageda eskean ibiltten zen bat zegoen, Sebas Larrañagaren aitttitta, `Etxegiña´, eta harek ba egitten zittun bere… Santa Ageda eskian kalez kaleko kantaldiak eta abar. Eta omenaldia egin bihar zitzaiola eta omenaldi zererako Antton Aranburuk esan zidan: “HI, idatzi zak artikulo bat periodikuan honen omenaldia dala eta zelan berak asmatuak diran salbia eta abar”, kantatzn dana: "Jangoikua... larala...." salbe hori, hemen hiletetan kantatzen da salbe hori. Eta urte hartan bertan, 80an, egin gendun omenaldi bat `Etxegiña´ren erretiroa zala eta, bazihoalako. [...]

Elgoibartarren esanetan


Joxe Odria eta lagun batzuk, Arraian (Burgos)
ehizean ibili ondoren. 1949 urtea.

Arrantzan ere ibilli izan naiz ni. Aittarekin juaten nitzan errekara barbuak hartzera. Hartu eta gero etxeko fregaderan garbitzen genduzen. Oso goxuak izaten ziran Deba ibaixan hartzen genduzen arraiñak.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Ni arrantzan ez nitzan ibiltzen, baiña nere aittak adibidez ez zakixan igerixan, baiña eskailluak hartzen ibiltzen zan Deba ibaixan. Eskailluak hartzen afizionaua zan nere aitta. Eskirolakin hartzen zittuan. Makilla luze bat zan, eta haren puntan telazko sare bat jartzen zaben, koladoria bezalako bat. Eta batzuetan aittakin jun izan nitzan, baiña bestela nik ez nakan afiziorik arrantzarako, ez arrantzarako, ez ehizerako.

Markos Arregi Iriondo

Mendira askotan juaten giñan, Mendaroko kobazuluetara eta hola juaten giñan kuadrillan. Jeneralian jaiegunetan juaten giñan, batiz bat, uda partian. Eguna pasatzera juaten nitzan lagunekin, pasiaran.

Teodosia Iriondo Garate

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


BASA, basia: Lokatza. LOKATZA, lokatzia ere erabiltzen da. Bidiak, berriz, oin bezela egongo balira, ondo. Hor basia galanta, besterikan ez…

ERREZ, erreza: Erretz-ekin alternantzian. Fácil. Erretze(r)a daude ohittuta horrek, eta zailtasunen bat dauanian, eztabe jakitten zer eiñ.

HONBRE!: Interjekzio moduan erabilia, aurretik esan dena baieztatzeko, eta baita norbait agurtzeko ere: –Hemen ere bilddurra pasauko zenduen? –Honbre! / Honbre! Aspaldiko!

LASTER: Adb. Pronto. Aurki ere bai.

PETRAL, petrala: Adj. Pertsona gogaikarria, zitala. Insolente.

URRIN: Adb. Urruti. Oso adinekoek erabilia.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Artaburua baiño buru haundixagua euki: Buruhandia denagatik esan ohi da.

Egixa biribilla izan: Benetako egia.

Hamaika holako ikusteko jaixuak gara!: Gauza benetan arraroak, harrigarriak ikusten direnean erabiltzen da.

Kitto: ... eta kitto!: Gauza bati amaiera behin betikoa emateko esaten da. Ari dittuk pixkat ihartzen, eta ihartzen diranian, danak jaurtiko jaittuat, eta kitto!

Potrojorran egon: Lanik egin gabe, gora begira dagoenagatik esaten da, kukuari begira dagoenagatik.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Ezkontzak
Ezkontza.— Euzkadi, 1932-11-06 | Aixerixa
Kirola - Futbola
Ostikolariak.— Argia, 1935-05-05 | Aixerixa, Ixaka, Mirentxu
Kultura - Dantza
Ezpatadantzariak.— Euzkadi, 1932-12-04 | Aixerixa
Politika - Udala
Uri batzar berria.— El Día, 1931-05-12 | Euzko langile bat
Erlijioa - Jaiak
Austerre Eguna.— Argia, 1935-03-03 | Mirentxu, Ixaka


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala