San Antolingo ermita bota egin zuten autobidea egiteko. Etxebizitza batzuen etxabean dago orain santua.
-San Antolin, oso edarra zan han ermitta aldia San Antolin.
-Autopistiakin kendu egin eben?
-Bai.
-Eta ez zeben egin iguala?
-Bueno, beste bat dago, baina etxe haundi bat hor eginda, etxian azpixa. Entenditzen dozu? Elizia dago...
-Orduan San Antoliņen ermitta hori oin dauela esan dozu dagola etxe baten azpixan?
-Etxe baten azpixan. (gizonak berba egiten du). Alderdi baten dago tabernia eta bestian dago, eliza eitten da.
-Ermittia?
-Bai ermitta. Hantxe dao San Antolin. Meza hantxe ematen dabe ta hantxe dao oin San Antolin.
-Lehengo lekuan dago?
-Ez, pixka-pixkat apartetxuao. Hurrian baiņa apartetxuao, pixka apartetxuao. Autopistan azpixan dao hori oin dauana. Ta lehen zauana aurrerao, pixkat aurrerao. Zan ermittia, aldamenia etxia, ta zan ermittalde polit-polit bat. Eta gero autopistia etorri zan eta eliminau zaben dana. Eta oin han rotondia, San Antoliņen han rotondia-eta badao, ba hantxe zan elizia. Ta gero rotonda bat ein zaben han eta ya eliminau zan...
Arriaga bailarako Irabaneta baserrian jaio zen. 10 anai-arrebatatik bederatzigarrena izan zen bera. Bi ahizpa gerra denboran hil zitzaizkion gaixotasunen ondorioz. Aita etxekoa eta ama Arriaga bailarako Zabalatorre baserrikoa zen. Aita hargina zen, zubigintzan eta beste harlanetan aritutakoa. Elgoibarko herrigunera ura eramateko lehen obra berak egin omen zituen. Etxetik 2 kilometrora zegoen Altzolako eskolan ikasi zuen, Altzola eta Mendaroko beste ikasle batzuekin. Eskola bukatu eta etxean geratu zen, harik eta 26 urterekin Olazarragara ezkondu zen arte etxeko Iñaxio Esnaolarekin. Sei seme-alaba izan dituzte. Baserriko bizimoduari buruzko azalpen ugari ematen ditu.
Amaiur [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Arriaga [Baserri auzoak]
Berazeta [baserriak / Azkue (San Roke)]
Etxeberriako txabola [baserriak / Urruzuno]
Irazabaleta [baserriak / Urruzuno]
Larramendi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Oatxiki [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Sallobente-Ermuaran [Baserri auzoak]
Urazandi [Kaleko auzoak]
Zuhaitzaetxea [baserriak / Altzola]
—Zuk esan dozu lehen zuek umiak ziņazienian oso erdeldunduta zeuala Elgoibar. Zeintzuk dia horren arrazoi nagusixak? Bueno, bai, debeku horrek eta holako... eskolia oso erdelduna zalako edo kokapenagaittik, pasoko herrixa zalako edo...?
—Nik usten dot... horrek danak du... Arrazoiak hoiek danak dia, e. Gerra ondoren aurretik immigrazio haundia izan gendun, baiņa dana ez dao horri leporatzerik. Elizak bere eragina izan zun nahiz eta gero apaiz batzuk ez dakit zer ezkutuan. Erregimen totalitario horrek jarritako eta oin esandako araua, debekatuta zegoela eta, gaiņera, paisajetik euskera kendu behar zala: kale izenak-eta gaztelania hutsez, kanposantura joan eta han ere gaztelaniaz hutsez izan behar zuela. Elizak. [...]
Debako hondartzan hartutako irudia.
Zutik: Miguel Ajubita, Prudencio Etxaniz, (...) eta Estanis Azkue.
Eserita: Sinfoniano Abascal eta Sebastián Unzilla.
Trenian juten giņan hondartzara. Beti egoten zan tren espezial bat ordu bi eta erdixetan, gero, sei eta erdixak zazpirak aldera bueltatzeko. Trenak jendez lepo juten ziran, tren gitxi zagualako jendia juteko. Makiņa harek oso poliki juten ziran. Hondartzan etzan pixka batian, baiņua hartu, eta listo
Eugenio Diego Aranburu
Batzuetan, ez askotan, hala ere, Debako hondartzara juten giņan; takoidun zapatak eta guzti jantzitta. Orduan ez zan, gaur bezela, eguzkixa hartzen. Egixa esanda, kolore zurixa eruaten zan.
Teodosia Iriondo Garate
Bainujantzi gitxi zaguan, eta hondartzan bertan bazaguan kaseta bat baiņu-jantzixak alkilau eta erropak zaintzeko. Hori 1945 urtian bueltan zan. Alkilerra pagau, eta baiņujantzixa bueltautakuan, berriz ere erropak ematen zittuen. Baiņu-jantzixan alkilerra oso merkia zan. Guk, kuadrilla osuak alkilatzen genduan. Oso hanka zabaleko baiņu-jantzixak ziran, oso haundixak, danontzako modukuak izan zeittezen.
Eugenio Diego Aranburu
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALTZO, altzua: Regazo. Altzuan hartu umetxua, eta siaska kantuak kantatzen hasi jakon.
BODA, bodia / EZTEI, ezteixak: Guk, bixok, eman giņon semiari etxia. Eta bodia pagau, eta erregalua danari eureri eman giņon. / Eta gero bueltan bazkarixa. Lehen hala izate(n) zan, zapatu-domekan. Gero jentiari zerian, bueltan. Ezteixak esaten zitzakon, ezteixak, bodia. Ondo, soiņua nehikua behintzat eta.
FABOREZ: Mesedez. Mesedez ere bai. Mesedez eta faborez!: enfatikoa.
JIRA, jiria: 1. Egoera, ardura. –Eta, zure bizimodua zein da? Zein da basarriko jiria? –Basarriko jiran gauza asko dago, gauza askori begiratu bihar jako. / Lehen umiari titixa ematera, iņora. Etxian lenengo hamabost egun-hillabetian, auzora titixa ematera. Horixe do(k) pa lehengo zaharren jiria. 2. Fundamento. Hori da jiria, hori, dabizuna! (=txatxaria)
MUTILKOSKOR, mutilkoskorra: Eta hónek ere, ba, artian mutilkoskorrak ziran. / Bueno, mutill koskorretan, sartuta an. Juten giņan mina-zulora; linterniakin jun, eta hauraxe ikustera.
SASOI/-E, sasoia: 1. Garaia, sasoia. Sasoian kerixak: Gauza bakoitzak bere sasoia, garaia duela esateko erabiltzen da. –Zeiņek bota juan bertso berde hori? –Mendaroko gazte batek. –Sasoian kerixak! 2. Osasun ona, indarra. Hori dok, hori, sasoia! Nik hire sasoia baneu... Sasoian egon, sasoiko egon.
Asto-lanak egiņ: Lan gogorrenak eta eskergaiztokoenak egin.
Elur urte, gari urte: Elurra egiten duen urtean garia ugari izaten dela adierazteko.
Hartzeko, ereiņ egin bihar da: Ezer ez bada ematen, hartzea ere zaila dela adierazteko. Ikus Ematen ez dauanak, hartzen lanik ez!
Kukuak oker jo (norbaiti): zorte txarra eduki.
Presia egittia alperrik dok, behiņ ura juan eta gero: Bere garaian egin behar ziren gauzak beranduegi egitea alferrik dela adierazteko.
