Bere senarra sozialista zen. Kontzentrazio-esparruen inguruko kontuak azaltzen dituen liburu bat aipatzen du. Hango egoera gogorra omen zen. Beraiek arropa guztiak ur irakinetan garbitu eta eguzkitan lehortzen zituzten eta ez zuten zorririk izan. Ez zegoen komunik eta edateko ura ere itsasotik hartzen zen zuzenean.
-Bera (aita) zer zan, sozialistia?
-Bai. "En el libro ese se lee, casi todos los eibarreses eran de la UGT y socialistas. Oso ondo dao liburua, barri-barrixa da, eta esaten dau "todos los campos de concentración que hubo. Pero no dice ni la mitad de lo que pasó allí. Los piojos y la sarna y. Nosotros no agarramos nada. Teníamos un cuidao...". Katxarro zikin bat gekagun, eta beste katxarro bat, sua emon han... (erderaz jarraizen du).
-Garbi mantentzeko, ezta?
-Ta ez komunik, ez ura... "Qué cochinada de agua bebíamos...". Plaian.... (erdaraz).
-Zuek ezkondu...
-Ezkonduta genden, bai, bai.
-Bera gero gerran.
-Gerran, bai, bai. Fronteria kruzau genduan, "usted para aquí y usted para allá". Ni Elgoibarrera, ta bera eruan zeben. Ez dakit zenbat denpora jakin be ez nun zeuan. Ta gero azaldu zan hor herri horretan. Zer herri zan. Es muy muy oído.
-Aranda de
-Aranda ... no. (erdaraz).
Elgoibarren jaio zen eta bertan ikasi zuen. Gerra zibilean, bere gizonarekin batera Kataluniara heldu zen, eta Pirinioak gurutzatuz, Frantziako "Argeles sur Mereko" errefuxiatu eremuan egon ziren. Aste batzuetara, Pabe ondoko herri batera joan ziren lanera. Han jaio zen beren lehenengo alaba. Bigarrenaren zain zegoela, 1940an, Espainiara itzuli ziren. Gizona kartzelan egon zen lehenbizi, eta "Batallón de Trabajadores"en ondoren. Eibarren bizi izan ziren urte batzuetan, baina 1950eko hamarkada hasieran, Mexikora joan ziren bizitzera, eta han bizi zen Pilar. Hizkeran ere nabari zitzaion hori, gaztelaniaz hitz egiteko joera eta azentu berezia zuelako.
Juliana Zubizarreta,
senarra eta lehenengo bost seme-alabak
Aldapa baserriaren sarreran. 1942 urtea.
Oingo gaztiak goizago hasten dira eskolan, kalian dabiz danak, lagunak kalian... ta libreago dira. Soltuaguak dabiz. Guk ez gendun San Lorentzotik ertetzen, iñora. Ez zauan oin bezela autorik, ezta bizikletarik... oiñez jun bihar zan danera.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Elgoibarko kalietan bizi giñanok, umetan denpora asko ibiltzen giñan kalian. Besterik ez zauan ta deporte asko egitten gendun. Mendira edo bizikletan ibiltzera juten giñan. Oingo gaztiak nahikua diru manejatzen dabe, baiña guk bat ez. Txakur haundi bi kostatzen zaban ziniak, ta erriala izaten zan pagia... Ia zelan konpontzen giñan gu!
Ramon Maiztegi Iriarte
San Lorentzoko Armaite Behekoa basarrixan hamaika anai-arreba bizi giñan gurasuekin. Ni nitzan hamargarrena... Lehen aitton-amonak ere hantxe bizi izan ziran.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga.
Aldazelai [baserriak / Urruzuno]
Armazio [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Belarreta [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Erretsundi [baserriak / Azkue (San Roke)]
Ibarratorre (Torrekoa) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Kaskantezar [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Momiola (Muniola) [baserriak / Arriaga]
Pedro Mugurutza etorbidea [Kaleak eta plazak]
Ubitarte plaza [Kaleak eta plazak]
Zeleta [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ASTIAN-ASTIAN: Astero. Berdin, hillian-hillian, urtian-urtian, eta abar.
EGUARTE, eguartia: Goizaren erdi aldetik bazkaldu arteko denbora tartea.
HA(G)INKADA, ha(g)inkadia: Mordisco. Laga’iak ematen ha(g)inkada bat, itxura ona jakak eta hire bokadillo horrek.
KOITTA(D)U, koitta(d)ua: Pobre. Emakumeei eta umeei gehienbat.
ORIAU: Aireztatu. Erropia oriau.
TXARTEL, txartela: Txartela egin: Euf. Multa egin, ipini. Kalian kotxia nun lagarik eztago. Errekauetara junda ere, segitxuan daukazu aguazilla txartela eitxen.
Beltza izan: Handia izan. Beltza dok, ba! Oinguan ere dana gaizki erten jakuk!
Gabonetan kerixak!: Zerbait ondo estimatuta dagoenean esan ohi da, adieraziz ezinezkoa ere egingo lukeela batek, egindako mesedearen ordainetan.
Ixkua izan: Mutil handiengatik (eta gizenengatik) esan ohi da batez ere. Hori dok ixkua, hori!
Nabarmen geratu: Quedar en evidencia: Nabarmen geratu zan hankasartze horrekin.
Tximistia baiño azkarrago: Oso azkar.
