Ala nijua, bide bazter baten eskurako makilla ostro igarrak eragiñaz, botatzen ditu. Euzko abestiak gogoratu eta abestuaz aizeaten tankeran nua. Begiak altxa, ta mendiak gorrituaz dijuaz; soloak aldatuaz; baserri txuriak mendiko usoak dirudite. Baserritarra soroko lanetan zaill agirida non nai; «aida» dio bitartean. Oek guziak ikusiaz, tankeran abestuaz nijua, baña... bat batera ixiltzen naiz; arpegia illuntzen zait. «¿Nun ote da "Maitxo»?"» diot.
Nai ez detala galdera au nere buruari ez ezik, inguruko zelai, arbolai egiten diet: ¿«Maitxo» nun dan ba al-dakizute?
— Sarri askotan, bere gogo eginkizunetara, eta etxeko jun egorretara, gure aurretik alai eta bizkor aurreratzen da —erantzuten dedatela iduritzen zait.
Ez det abestirik; begiak, inguruko zelai eta soroetan ari deranen tartean ezagutzea uste du «Maitxo».
Eta errotan, tak, tak, tak, entzuten det; galdera egingo nioke baña... nijuan aurrera.
Arrate'ko Ama Garbiaren iduria dago, bide ertz batean, arrian arpikotua eta lorez apaiña Antziñakoa da 1863, dio idurian oñetan arriak, baña gauz oso miragarria dot iduri onen oñetan argitzen, nijuan guzian: uda ta negu, lore txortatxoa au izango du. ¿Nor edo nortzuk Zeruko Amari era ontan maitetasuna agertzen dienak?
Bere iduriari begira jartzen naiz eta diot biotzez; Ama, zuk badakizu, nun dan «Maitxo», esan zaidazu bada.
Eta barrenian abotsa entzuten det esanaz: Nire aurrean, agur bero-bero bat egin gabe ez da igaroko nire alaba «Maitxo» batez ere etxerako bidea artzean.
Onekin suturik gelditzen naiz. ¿Nun da bide ori? Eta banijua aurrera, eta zenbat eta aurrera otza nabai det; ez da emen bidea noski.
Baña agertze ez dan ezkero, Lorenzo Deunaren eleizara, agur egitera nua.
Gero pelota otsa sentitzean, aurreratzen naiz alboko pelota tokira eta an dira iru euskaldun jator, pelotari bikañak, Zabala, Irureta eta «Artazo» Ermuaran aldeko errege.
Sagardo ederrari tragoska bi eginda nire etxetxo aldera nator. Arratsaldea ba dijua igesi eta ni ere bai... Ama Arrate'koaren eduri aurrean agur bat eta «Maitxo»ren [...] berriz ere, baño ez da agiri... lanean estu ari da nunbait, ezertarako betik gabe; bere idatzirik ez da aspaldian azaltzen beintzat, diot neretzako.
Onetan etxeruntz jo det; eguzkia mendi tartean eskutatu da Arrate oztera; mendi tontorrean agiri ia eleizatxoa, lañu gorri argiak Arrate'ko Amaren bureztuneko pitxien dizdirrak dirudite, gogora ekarriaz bertatik Ama goxo onek gordetzen gaituala. Baita begien aurrean Pedro Donearen eta Migel goiaingeruaren deizatxoak, baserri txuri-txuriz inguratuak. ¡Zeiñ mendi tarte ederrra! eta ¿nola maite ez ba gure Euskalerriko zatitxo eder au?
1. «Eusko abestiak» G. Butron.
2. «[...]» Sorozabal.
3. «Bergara», (mínué). Monzon.
4. «Kontrapas». Intxausti.
Jaupa Onaindia'tar Zelestino apaizak eman du, eta txauneskin ots ederrik jo du txauneskinlari Bereziartua'tar Ignaziok. Sabintarrak talde ederra izan dira; benetan Sabin'en erakutziak gordetzen noski. Aspaldian bada, ez da bala Juan'ko ardotegietan eta abar, baño gaur goizean... benetakoak bakarrik; eskumakoak. Udalburu dan Osoro'tar Nazario an ikusi degu jaupan.
Elgoibarko Eusko Batzokiari nere esker beroa, baita ere neretzat iduki duen oroimenaz.
Baita ere Arrua'ko irakaslari dan Erentxun'dar Maria, «Endoya»ren arreba.
IXAKA
