Marianisten zubia Benturaren aitak eraiki omen zuen. Elgoibarrerako lehenengo urak ekartzeko obren ardura ere berak izan zuen. Gerra aurrean langabezian zeuden langileekin egin omen zuten ur ekartze hori.
-Eta zure aittak hola obra seiñalaurik edo badauka?
-Ez dakitt, ezin neike esan hori. Haura leku askotan ibili zan, baiña hola bat esateko. Zubigiñan ere bai, Altzolan ere bai in zaban harek zubixa. Hamen ere ere Elgoibarren ere bai. Oin ez dakit bota ez daben hori. Baiña hemen marianistak esaten giñuan orduan; horko hori zubixa, peatoia osea, hori ere bai, hori ere berak langilliekin-eta berak egindakua. Ta bera langilliekin-eta ibiltzen zan. Gero obra bat, beste obra bat, beti esaten zebana, eta ni umia nintzan, ta goguan asko, baiña berak esaten zebana, Elgoibarrera urak, lenengo urak ekarri zittuena hemen San Migel Balletik.
-Eta berak egin eben zer hori?
-Bera zan nagusixa.
-Deposittua ta kanala eitten?
-Bai, horrek eitten bera. Ta obrero parauekin gerra aurrian, obrero parauekin. Askotan esan zaban haura. "Nik ekarri najittunan ba Elgoibarrera urak obrero parauak lagun nittuala. Haura zonan, batek etxaukanan lanerako gogorik eta eurekin ekarri najonan", esaten zaban. Eta lenengo urak ekarrittakua aitta guria izango zan. Nagusi, vamos, nagusi.
Oseake obrero parauekin.
-Bai ba, lan barik zauan jentia gerra aurrian, "obrero parauak" esaten zakon orduan, haretxekin.
-Orduan etxeko lanak zeinek egiten zittuan ba?
-Orduan anaia etxian, anai zaharrena. Haura kanpuan, aitta argintzan kanpuan ibili zanian anai zaharrena egon zan amakin nahasi, eta gu gaztiak, egon zan etxian. Gero aitta geldittu zan etxian eta anai zaharrena sartu zan Sigman. Sigmako taillar hortan ere ibili zan aitta hargintzan. Hor ere ibili zan. Taillar horretako lelengo hasi zanian aitta ere han. Orduan langille bezela izango zan, ez zan uezaba bezela izango, baiña ibilli zan. Eta gero orduantxen ia bere edadian hasi zanian aurrera pixkat, geldittu zan etxian, nahiz eta bixenbittartetan jun arren, etxian. Eta anaia sartu zan Sigman. Orduko ya, gerria pasau ezkero hori, nagusittuta. Artebittartian anai zarrena etxeko lanetan egon zan.
Arriaga bailarako Irabaneta baserrian jaio zen. 10 anai-arrebatatik bederatzigarrena izan zen bera. Bi ahizpa gerra denboran hil zitzaizkion gaixotasunen ondorioz. Aita etxekoa eta ama Arriaga bailarako Zabalatorre baserrikoa zen. Aita hargina zen, zubigintzan eta beste harlanetan aritutakoa. Elgoibarko herrigunera ura eramateko lehen obra berak egin omen zituen. Etxetik 2 kilometrora zegoen Altzolako eskolan ikasi zuen, Altzola eta Mendaroko beste ikasle batzuekin. Eskola bukatu eta etxean geratu zen, harik eta 26 urterekin Olazarragara ezkondu zen arte etxeko Iñaxio Esnaolarekin. Sei seme-alaba izan dituzte. Baserriko bizimoduari buruzko azalpen ugari ematen ditu.
Aizpitarte [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Aranbeltzberri [baserriak / Urruzuno]
Azkarateberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Egigurentxikiko txabola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Gelatxo [Errekak]
Juan Mugertza kalea [Kaleak eta plazak]
Maalako plaza [Kaleak eta plazak]
Ortuzar [baserriak / Azkue (San Roke)]
Sigma [Kaleko auzoak]
Urruzunoetxetxo [baserriak / Urruzuno]
—Eibartarrak gorrixak baiña euskaldunak dia ba asko eibartarra-eibartarra. Danak. Sozialistak... Bueno, gure tio ez dakit nik zekixan, e. Salbadorek bai baiña aittak, tio Balentiñek jakin be ez zaban... Ni ez naiz gogoratzen tiok zekixan. Salbadoren eta aittak, gure aittan-eta anaixa zan baina, harekin ez naiz gogoratzen euskeraz eitten zaban edo ez. Semiak bai, baiña. Tio Balentiñek bai?
—Bueno, gerrara aillegau ga. Ze rekuerdo daukatzu gerrakuak?
—Ba!, gerrakuak, e... [...]
Idotorbeko (San Pedro) auzotarrek, urtero,
prozesioa egiten dute santuaren ohoretan.
Prozesio hau San Pedro egunean ospatzen da.
Prozesiuak luziak izaten ziran, jende guztixak bueltia ematen zaban herrixan. Eta gero, Korpus egunian ere egitten zan. Egun haretan iñoiz jun izan gera mendira mieluak ekartzera. Bota egin bihar ziran kalian.
Unzueta Iriondo ahizpak
Komunixua parrokixan egin naban. Orduan danak egitten zaben. Zortziretan egitten zan komunixua. Larogei bat neska-mutill alkartu giñan komunixua egitteko. Bazkari berezi bat egin genduan egun haretan. Gaur egun baiño estimauagua zan egun haura. Oillo bat hiltzen bazan ere, pozik.
Mariano Elustondo Aizpiri
Jaunartzia mojen ospittalian egin genduan, eta ostian, armozua, txokolatia, haura izan zan estraordinarixua guretzat. Bestela, etxian ez zan ezer berezirik egitten. Nahikua zan amak soiñekua eta bestelakuak preparatziarekin. Lehen ez ziran egitten oingo banketiak. Bazkarixa korriente. Guk, lau mutillek ta lau neskak egin genduan, hamaika urterekin.
Sotera Zubiaurre Garitaonaindia
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AFA(R)I-ME(R)IXENDA, afa(r)i-me(r)ixendia: Merienda-cena. Gaur soziedadian eingo juagu afari-merixendia, fubola ikusiez.
BEITTU: DU aditza. Mirar. Gaur egun gazteek erabiltzen duten forma baino egokiagoa da, zerbait seinalatuz honako hau esaten dutenean: Ikusi! Hori baino hobe, Beittu!
ESKILLARA, eskillaria: Escalera. Gu aparte, eskillara banatatik.
IKUSMIRA, ikusmiria: Tema para ver, curiosear. Vista. Ikusmiran: curioseando. Mendi horretan dago ikusmiria!
MADARI, madarixa: Pera. Maraixa aldaera ere bai.
PORRU, porrua: Puerro. Porrua sartu: Zirixa sartu-ren zentzu berarekin erabiltzen da, nahiz gutxiago.
Bastante egiñ: Nahikoa egin. Bai, bai. Astia bastante ein dau, astia. Eta eskerrak horri. Oiñ ein daban eurixa ere, ba mesederakua da patatiantzako ta.
Ezetzian egon: Ezetz uste izan. —Eduardo etorriko dok gurekin oporretara. —Ni ezetzian nago, ba!
Ipurdixa berotu: Jo, jipoia eman.
Markia izan: ¡Mira que ...!, ¡Buena es esa! Markia hori dok, markia! Guk mendixan ihesi. Eta gero diar eiñ hamendikan, eta etorri etxera. Hau dok markia, hau!
Txakurrak ere ezagutu (baten bat): Oso ezaguna izan. Eztago Elgoibarren haura ezagutzen eztaban txakurrik!
