Juanaren ahizpa, Maria, raketista izan zen. 15-16 urte zituela Bartzelonara joan zen pilotan egitera. Gero, Madrilen, Kanarietan eta Mexikon ere ibili zen. Maria mexikar batekin ezkondu zen, eta ia 50 urte egin zituen Mexikon. Elgoibarko beste raketista batzuk aipatzen ditu: Angela Juaristi, Felisa Muguruza, Juanita Arrillaga eta Maria Arrillaga.
- Zuri txokau zizatzun nik ahizpa raketistia naukala esatiakin, ezta?
- Bai, neri e san zostazun baiña honeri ez. Ze euki zeben harek ahizpia raketistia.
- Nik euki neban, bai.
- Ta esan ostazun munduan zihar ta ibili zala.
- Bai, bai. Asko. Hamabost-hamasei urtekin atera zan Barzelonara, gero jokatu zeban zerien, Madriden ere jokatu zeban, ta gero Kanariasera juan zan ta azkenengo, Kanariastikan kontratau zittuen, Mejikora juan zan. Baiña orduan pelotari asko zauan! Elgoibarren ere bazauden Angela Juaristi, Felisa Muguruza, Juanita Arrillaga, Maria Arrillaga, guria Maria Txurruka.
- Ta horreik danak itten auen raketiakin?
- Danak, danak. Eibarren pelotari asko zauan.
- Baiña raketistak orduan.
- Raketistak.
- Eta zure ahizpiori Mejikoraiño juan zan.
- Bai.
- Ta han zenbat denpora in eben?
- Ba, han egin zituan berrogeta hamar urte ixa.
- A, ezkondu ta dana bertan?
- Ezkondu berandu in zan baiña, berandu ezkondu zan. Ezkondu zan.
- Mejikar batekin?
- Bai.
- Kontxo!
- Italianuen semia zan,
Sallobente-Ermuaran auzoko Orraindi baserrian jaio zen. Aita etxekoa eta ama auzo bereko Aozar baserrikoa zen. Aita bi bider ezkondu, eta Juana bigarren ezkontzatik jaio zen. Bederatzi anai-arreba izan ziren. Auzoko eskolan ikasi zuen seitik 12 urte arte. Maria, Juanaren ahizpa, raketista profesionala izan zen. Mexikora joan zen jokatzera, eta bertan ezkondu zen. Juana asko bidaiatutako emakumea da. Gelasoro (Gelatxo) baserrira ezkondu zen, Bizkaiko Munitibarretik etorritakoa zen Pedro Bollarrekin. Lau seme-alaba izan zituzten.
Aldazelai [baserriak / Urruzuno]
Armazio [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Belarreta [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Erretsundi [baserriak / Azkue (San Roke)]
Ibarratorre (Torrekoa) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Kaskantezar [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Momiola (Muniola) [baserriak / Arriaga]
Pedro Mugurutza etorbidea [Kaleak eta plazak]
Ubitarte plaza [Kaleak eta plazak]
Zeleta [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Hasieran, bueno, A eredua...
—Bai, geu giñen A eredua. Bai.
—Eta zelan juan zan gero hori...?
—Gero, nik Imanoli aurreko egunian kontatzen nion. Elgoibar da herri txiki bat. Eta, orduan, herri txiki bat eta lau eskola martxan: pribatua, ikastola eta bi publika. Ta orduan ez zegoen umerik hornitzeko eskola guztiak. Orduan, geuk ikusten genuen denboraren poderioz gure matrikula jeisten ari zela. Alde batetikan geneukan pribatua eta beste aldetikan geneukan ikastola. Orduan, heltzen zen matrikula garaia eta geure kopurua gero eta txikiagoa zen. Orduan eskolan zegoen erronka bat. Geuk eskola aurrera eramatea nahi genuen eta ikusten genuen etorkizuna nun zegoen. [...]
Altzolako bainuetxeko langileak, jangelan,
bankete bat egin aurretik. 1933 urtea.
Bazkaltzeko basarriko jenerua hartzen genduan; gehixen bat, babak eta porruak... ardixaren tripak ere egosi egitxen genduzen, odolostiak egitten diran moduan. Oso goxuak izaten ziran. Txarrixa ere hiltzen gendun basarrixan txorixuak eta holakuak egitteko. Ogixa gure amamak egitten zaban basarrixan. Eta nik ere egin izan dot ogixa Eibarren kriada egon nitzanian, oso goxua, gaiñera. Esne pixka bat botatzen nion nik ogixari, batidu ondo eta gustua gailletiana hartzen zaban. Makarroiak ere hartzen genduzen. Dendetan bazaguazen, baina etxian nik egitten nittun, tallarines esaten genduan. Harek egitteko ura, ardo zurixa, arrautzak eta mantekillia erabiltzen naban nik.
Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea
Jeneralian basarrixan jasotakuakin eta egindakuakin jaten gendun: artua, esnia, taluak, baba gorrixa, ogixa... dana etxian eginda hartutakua. Baba gorrixak bai zirala onak!.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga
Ogixa ere etxian egitten gendun, baiña egixa da hemen behian Arozena panaderixia zaguala eta ogixa egitten bertakuak erakutsi ziguen. Nere amak ogi ona egitten zaban, famia zaukan eta. Nere amak egitten zaban ogixa «de categoría»!.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
BATE(R)ONBAT: Norbait. Alguien. Aldaera ugari ditu: Bateronbat, bateonbat, batenbat... Eta hola batenbat ezezaguna ero bazauan, bateonbat beti gelditxuko zan harek alde eiñ arte, ni zaintzen.
ERRIXO, errixua: Erreka. Errekia gehiago erabiltzen da. Euri asko ein deu, eta errixua hazitta dator.
HORIXE!: Interjekzio moduan asko erabilia. Jakina! Eske guk entzuten ditxugunak izaten dira makilliakin da jotzen zebela. –Baaai! Horixe! Atzaparrak hola ipiñi, eta regliakin, da!
LEIKENA IZAN: Es posible. Littekeena izan ere bai. Leikena da aurten oporretara Greziara juatia.
PILLA, -O, pillia, -ua: Asko. Elgoibarren ere suertia izan dau Etxeberriak ere. Zelako diru pillia kobrau zaban.
USARIXO, usarixua: Ohitura. Ohittura ere bai, eta kostunbria (gutxiago).
Arantzarik gabeko arrosarik ez egon: Ikus Aldapa(rik) gabeko laurik ez egon.
Daukanak eta ez daukanak (esan, etara, ...): Denetarik (atera, esan...). Baiña euren borondatez eitxen debe; idixa ez, idixa obligau eitxen debe, han lotuta ipiñi eta aida, daukanak eta eztaukanak etara, baiña bestia borondatekua da.
Gosiantzako ogi sikurik ez egon: Gose denak edozer jango lukeela adierazteko erabiltzen da. Gosiantzako etxa(g)ok ogi sikurik.
Kanpuan uso, etxian otso: Etxekoei ez hainbeste, baina kanpokoei ondo egin ezinik dabiltzanengatik esateko. Berdintsu hau: Kanpolarrosia izan.
Pikutara bialdu: Mandar a freir espárragos. Ikus Atzetik hartzera bialdu.
