Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Pilotari profesional gisa debuta egin zuenekoa

Barakaldon egin zuen debuta pilotari profesional gisa. Cipri eta Asla-ren kontra jokatu zuten Fermin eta Artazo-k, Ferminendako profesionaletako lehen partida izan zenean. Artazo elgoibartarra izan zuen atzelari Ferminek. Hamazortzi urtez jokatu zuen profesionaletan, "Empresas Unidas" enpresarekin. Lehen partida irabazi egin zuen, eta 22 ogerleko jaso zituen.

-Pelotan esan dozu hogeta bat urtekin hasi ziņala.

-Profesional.

-Nun eta nola eta zela izan lelengo partidu profesionala? Ta noren kontra?

-Noren kontra... Harek hilda egongo dia behiņ honezkero. Barakaldon debutau naban nik.

-Barkaldon, e!

-Bai.

-Oseake errogeta lauan.

-Holakotxen bat.

-Bai, hogeta bat bazeukatzun, berrogeita lauan. Noren kontra?

-Cipri-Asla.

-Entzun barik neukan nik.

-Fermin-Artazo.

-Fermin Artazo zeu?

-Fermin (ni) eta nere zagerua Artazo.

-Zu aurrelarixa?

-Bai.

-[...].

-Artazo hau elgoibartarra zan?

-Bai, bai, elgoibartarra.

-Bizi da ondiok?

-Ez, ez.

-Zu aurrelarixa orduan. Eta enpresan baten bidez edo zela joan ziņein Barakaldora?

-Enpresa baten bidez ez. Neri Artazok esan zidan: "debutau in bihar dok /biok/ holako lekutan, zerak suspendidu ei jok eta"; beste batek suspendidu ebala ta neri ipiņi. Eta orduantxe hasi pelotan. Gero ba enpresak, enpresekin gero. Hemezortzi urte in nittuan nik profesional.

-Jontxo. Zu beti ibili za "Empresas Reunidas" horretan?

-Bai. Empresas Unidas.

-Ze rekuedo daukatzu lenengo partiduena?

-Irabazi in genduan behintzat.

-Zenbat akordaitten za?

-Ez. Irabazi genduala bai. Ta ze kobrau genduan ere bai.

-A bai?

-Baitta. Hogeta bi duro.

-Hogeta bi duro zan partiduagatik edo irabazi eta galdu igual kobrau...

-Ez, ez, partiduagatikan.

Fermin Ruiz de Gauna Ibaņez de Garayo (1923)

Elgoibarren jaio zen. Aita Barrundiako Audikana kontzejukoa, eta ama Aguraingoa zituen. Bost anai-arrebatatik zaharrena zen Fermin. Zortzi urte zituela galdu zuen aita, eta bere bi anai-arrebarekin Elgoibarko babes-etxean hartu zuten. Hamahiru urterekin Ciara makina-erreminta lantegian hasi zen lanean. Hamaika urte Ciaran eginda, Sigmara joan eta bertan jardun zuen jubilatu arte. Pilota eta futbol zalea zen; Elgoibar futbol taldeko atezaina izan zen, baina pilotari profesional bihurtu zenean utzi behar izan zion futbolari. Barakaldon 1944. urtean debuta egin eta hemeretzi urtez jokatu zuen profesional mailan, lantegiko lana alde batera utzi gabe. Elgoibarko Anjelita Alzibarrekin ezkondu zen eta bi seme izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Aiastia (Aizti) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Antxusietaetxezarra [baserriak / Urruzuno]

Aubia (Aubixa) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Borrajena [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Garagartzabekoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Izarpe [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Lizundia [baserriak / Arriaga]

Olazarraga [Errekak]

San Roke [baserriak / Azkue (San Roke)]

Urkiolatxiki [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Eskutitza — 1970

Txalupa - Elgoibarko Ikastolako aldizkaria — 1979

Atxo gaxoa — 1969

Sasiletratu baten ziria — 1973

Alajaineta (Hasier Etxeberria) — 1989

Lapurren azken txarra — 1969

Lekukotza

elgoibar — Maritxu _Loiola Ugarteburu Elgoibar (1948)
Konturatzerako, erdaraz

—Baiņa gero, pentsaizu, ya erromerixan hasi, 15-16 urte, eta konturatu barik hasi giņen geure artean ere gazteleraz hitz egiten. Konturatu barik.

—Auzokuak?

—Auzokuak. Hori sartu ziguten eta… Zer esango dizut? Giroa ere halakoa zen. Esan dizudana, bertso-saio bat egiteko, baimena eskatu behar zen. Hainbat gauza egiteko, baimena eskatu behar zen. Orduan, bazirudien gazteleraz hitz egite horrek maila altuago bat ematen zizula. Hala da. Hala da. Gero, ba, zer esango dizut? Ikastolak eta guzti hori hasi zanian, ba, ze esanikan ez, ya... geu giņan, euskaldunak. Geu giņan geurera berriz bueltatuta. [...]

Elgoibartarren esanetan


Aiastia (San Migel) auzoan hartutako irudia,
1935 urtean.

Dutxarik ez zaguan etxian: atarixan egoten zan aska haundi bat eta hantxe ibiltzen giņan danak sartuta... eta horixe zan gure dutxia. Ura bazaguan etxian ere, baiņa hara juaten giņan. Hotza egitxen zabanian, ez giņan han sartzen. Neguan, koziņan berotzen gendun ura, eta harekin arreglatzen giņan.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Dutxarik orduan ez zaguan, baiņa nik kontauko dizut nere lehenengo dutxia nun hartu naban. Uda baten nere amaren ahizpa bat Argentinatik etorri zan hona. Lehen izaten zan... erropia garbitzeko egosi egitxen zan eta egosteko lixibia erabiltzen zeben. Eta gure etxian zaguan harrizko zulo bat eta han ipintzen zan gaiņian barrika txiki bat erropaz beteta, sare baten barruan, eta hari ura, erramua, sutako hautsa... bota eta erropia han egosi eta gero, errekan edo askan aklaratzen zan. Gero egoten zan leun, leun, leuna erropia. Eta nik nere lehenengo dutxia zulo haretan hartu naban. Eta tiak baldiakin ura bota eta holaxe hartu naban. Zapatu gabetan, aste osua lanian egon eta gero, mutill kuadrillia errekan baiņatzen giņan garbitzeko.

Markos Arregi Iriondo

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ANTZEMAN: ZAIO aditza. Notarse. Lau zulo, baiņa oin desapareziuta daure bestiak, behia jota edo… Ya nun dauren etxako antzematen.

DEBRAZETE (HELDUTA IBILLI): Besotik helduta. Garai batean herrian horrela ibiltzea erraza ez zenez, kanpora joan behar izaten zuten bikoteek debrazete (helduta) ibiltzera. Hi, debrazete jiezak Joxe eta Mari! Gaur egun ez da ia erabiltzen.

GARIZUMIA BAIŅO LUZIAGUA IZAN: Oso luzea (altua) den pertsonari esan ohi zaio.

KALEUME, kaleumia: Kaletarrei esaten diete, zentzu peioratiboan, baserritarrek.

NEKOSO, nekosua: Neketsua. –Pentsa’ik zenbat lan! –Bai, asko. –Eta horregatik zuan nekosua. / Soiņujolia beti bera lanian: lan nekosua da soiņua, e!

TAKATEKO, takatekua: Onomat. ‘kolpea’. Taka onomatopeiari dagokion izena. Eta bestela bialtzen zixen zapata zikiņekin formauta igual, eta garbitzera, atzera kuartelera bialtze(n) zixen. Eta igual takatekoren bat, gaiņera, matraillekoren bat igual. Takadia. Hausten ez den segida bat. Takada batian egin dittu hamabost tanto Olaizolak.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


A ze paria, karakola eta baria: Bi pertsona oso antzekoak direla adierazteko esaten da. ŦTal para cualŧ.

Beriakin erten: Berearekin atera.

Gaztiak, eskarmentu gutxi: Gazteari esperientzia falta zaiola adierazteko.

Jangoikuak dakixan lekukua izan: Urrutikoa denari esan ohi zaio. Beste era batzuetara ere bai: Jangoikuak jakingo jok nungua dan hori!

Natibittate, ase ta bete; San Estebantxo, lehen bezela lantxo (/ lehen eratxo): Abenduaren 25a da Natibittate eguna, janariz eta edariz lepo betetzekoa, ondo bidean; hurrengo eguna, ordea, San Esteban eguna, normaltasunera (eta lanera) itzultzekoa zen.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Heriotzak
Il.— El Día, 1933-08-11 | Abertzale
Kirola - Futbola
Ostikolariak.— Euzkadi, 1934-05-13 | Aixerixa
Kultura - Zinema
Abertzaleak.— El Día, 1930-11-06 | Aberri
Politika - Mendigoizaleak
Alberdi erail dute.— Euzkadi, 1936-08-21 | Aixerixa
Erlijioa - Ekitaldiak
Elizkizunak.— Euzkadi, 1933-09-12 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala