Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Leku Ederren makina berezia

Gaur egun Leku Eder den tokian kokatu zuten Genevatik ekarritako makina berezia

-Nun jarri zenduen lelengo aldiz makina hori?

-Nun? Hamen Barrutianeko ortuak, Azpirineko ortuak, Azpirineko gaur eguneko etxe atzekaldian. Hor ortuak zauden, Azpirinekua, Barrutianekua... Ta lehenau-lehenau hor zauan etxe bat inda, honek igeltseruak, zela zan haura, oin Durangora joan zian harek. Bueno ba, haura aprobetxau, hutsik zauan eta hantxe bertan bai.

-Makina berezi hori, zuk esan dozun moduan, kokatuta Plaza Txikixan eta Leku-Ederren.

-Bai-bai, hori-hori. Leku-Ederren, gaur egunian Leku-Eder dan hori. Hortxe-hortxe euki gendum, bai, hortxe euki gendun.

Luis Mari Iriondo Garate (1931)

Luis Mari Elgoibarren jaio zen 1931. urtean. Aita, Jose Mari Iriondo, Altzolakoa zen; ama, Maria, zestoarra eta sukaldari bikaina. Zortzi urte zituela, elizako koruan tiple moduan hasi zen eta hortik sortu zitzaion musikarengatik zaletasuna. Herriko bandan klarinetea eta txistua jo zituen eta ezpata-dantzaria ere izan zen. Lehen hezkuntza egin ondoren, 6 urterekin eskola publikoetan hasi zen don Felix maisuarekin. Ondoren, beka bati esker, San Viatore anaiekin ibili zen El Pilar ikastetxean. Bere asmoa ikasten jarraitzea bazen ere, 13 urterekin Arana lantegian hasi zen: "pintxe" lanetan lehenengo eta aprendiz geroago. Bere burua tailerrei lotuta ikusi zuenez, Elgoibarko "Artes y Oficios" eskolan eta "Señorita Ana"ren akademian ikasketekin jarraitu zuen. Bere trebetasuna ikusiz, Sigma lantegiko bulego teknikoan lanpostua eskaini zioten eta bertan egon zen 30 urte egin eta Acmen gerente modura hasi zen arte. Acmen zegoela egin zituen enpresa- zuzendaritza ikasketak. Elkarrizketa garaian erretiratuta zegoen arren, ikasten jarraitzen zuen. Kultura zaletasun handiduna: historia, arte, musika eta zinezalea. Ez dago Elgoibarren berak parte hartzen ez duen kultura ekintzarik.

Elgoibartarren esanetan


Pilar ikastetxeko ikasleak, eskolako Jaiotzaren ondoan.
Gutxi gorabehera 1949 urtea.

Basarrixan lan asko zaguanian ez zaguan astirik klasietara juteko, eta gitxiago jolasian ibiltzeko. Ganaua, behixak, ardixak eta holakuak mendira juten ziran, eta menditik ekarri bihar, harek zuzendu... aittak esaten zaban: zu ardixak ekartzera, zu bestera, eta... ixilik, egittera. Egurrakin ez, eh! Errespetoz.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Mendira asko juten giñan lagunekin: Kalamuara, Karakatera... ta Izarraitzen ere egonda nago, Erlon. Eskolan lagunak egindakuak ibiltzen giñan alkarrekin, auzuan etxe gutxi zagozen, eta ume gutxi. Merixendia hartu, ta San Rokera juten giñan, Azkue-beheko piñadira, oin etxia dago han. Mintxetara juteko bidian zaguan hori, ta hantxe asko jolasten genduan. Itsasoko haizia etortzen zala esaten zan. Lehenengo neskak bakarrik ibiltzen giñan. Eskolatik ertetzerakuan ere juten giñan San Rokera jolastera, lagunekin. Edozein momentutan juten giñan. Mendira juten giñanian, han bazkaldu, pixka batian egon, eta buelta egitten gendun.

Mª Josefa Unzueta Iriondo

Basarrixetan frutak harrapatzen ibiltzen giñan noizbaitt, ta batzuetan basarrittarrak ikusi ta segittu ere. Eta hurrengo egunian izkutatzen basarrittarraren bildurrez.

Juan Lariz Garate

Toponimia


Toponimoak

Aizkorri [Industrialdeak]

Arana (Arane) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Azaola [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Egiguren (Eguen) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Gelasoro (Gelatxo) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Jibraltarborda [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Lorituaneko aldapa [Kaleak eta plazak]

Ontzegon (Untzon) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Santsongoetxeberri [baserriak / Azkue (San Roke)]

Urruzunoberri [baserriak / Urruzuno]

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ALKAR: Elkar. Asko maitxe debe alkar, e! Ene, mutillak beti preguntia: noiz dator? / Edadetua gehixena izaten da. Alkar ikusi eta alkar ezagutu, eta edarki pasatzen degu; Alkar hartu: Danok alkar hartuta egin bihar juagu aurrera. Bestela eziñ izango juagu.

BIZIPOZ, bizipoza: Ilusión, ánimo. Kotxe berrixa erostera najiek; horretxekin izengo juat bizipoz pixkat.

EZKUTAU: DA aditza. Esconderse.

JENDE, jendia: Hitz elkartuen bigarren osagaia askotan: izena + jendia. Elgoibar zihero kanbixauta dago. Lehen, jendia goixan egoten zan, goiko plaza aldian dana. Oiñ, en kanbio, Maala aldian, gazte jendia. Jentia ere bai, nahiz gutxiago.

MOROKILL, morokilla: Artairinez eta esnez egiten zen jakia, papila modukoa.

SARRI: Maiz. Hona, Elgoibarrera sarri etortzen dok Mendaroko andra hori, azokara ta. / Koiñaua da afizio haundikua, honen anaixa basarrikua, eta ni harekiñ Azkoitxira ta sarri jun izan naiz idi probak ikustera.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Astua baiño temosuagua (terkuagua) izan: Egoskorra denagatik esan ohi da.

Erosittako preziuan saldu: Berak entzun duena esaten dizula adierazteko. Erosittako preziuan saltzen dizut.

Hasarratzen danak bi lan daukaz: hasarratzia eta adixkiratzia: Haserretzen denari esan ohi zaio, haren haserrea gehiegi inporta ez zaigula adierazteko.

Lanak eman: Normalean ezezkoan: Lanik ez eman! Bakean uzteko eskatzen denean esan ohi da. Ez (eg)idak lanik eman! Laga pakian! Len jakat nahikua dakatenakin eta!

Sake ona euki: Oso jatuna izan. Sakia euki ere bai. Retegik daukala sakia? Bai, zera! Hori eztok ezer! Patxik bai daukala sakia!

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Bataioak
Euzkel izena.— El Día, 1931-07-08 | Aixerixa
Kirola - Mendia
Zorionak.— Argia, 1934-10-21 | Mirentxu, Ixaka
Kultura - Zinema
Politika - Ekitaldiak
Itzaldia.— Euzkadi, 1931-05-20 | Atxolin
Erlijioa - Kongregazioak
Gau-gurtzalliak.— El Día, 1931-01-04 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala