San Antolingo neska-mutilak koadrilan joaten ziren Altzola auzoko eskolara. Mendaroko Mutriku aldeko batzuk ere joaten ziren bertara. 40 ikasle inguru elkartzen ziren eskolan, zazpi urtetik 14ra bitarteko neska-mutilak.
-Eta eskolan ze ibili zinan, San Antolin bertan edo?
-Altzolan eskolan; ixa bi kilometruan joaten giñan, baiña oiñez, klaro. Osea, kuadri..., orduan [joanaldi haundixak in?] eta danok kuadrillia joaten giñan, San Antolinguak danak Altzolara joaten giñan, bai.
-Eta han elkarketan ziñain Altzolakuekin?
-Bai. Gero bertakuak, eta Mendaro aldekuak ere bai baten batzuk, eta hogeta hamarren bat edo berrogein bat-edo.
-Mendaro aldetik be Altzolara faten zien, e?
-Mendaro partekuak edo...
-Garai hartan Mendaro Elgoibarren egongo zan, ezta?
-Baina hori Mutriku partekuak. Elgoibar partekoik ez zan etorten orduan , ez. Elgoibar partia alderdi batera zan, beste aldia Mutriku aldia zan Mendaro. Eta nik uste dot Mendaro parte hartakuak ziala, baiña gutxi, handik gutxi.
-Zebat izaten ziñein danok?
-Nik seguru ez dakit, berrogei bat inguru edo. Hogeta hamarretikan berrogeira bittarte izango giñan usten dot.
-Neska ta mutil alkarrekin?
-Danok alkarrekin.
-Zahar eta gazte be bai.
-Bai. Zarrauak eta gaztiauak, zazpi urtekin zan orduan eskolan sartzia, zazpi urtekin sartu eta hamalaura arte.
Arriaga bailarako Irabaneta baserrian jaio zen. 10 anai-arrebatatik bederatzigarrena izan zen bera. Bi ahizpa gerra denboran hil zitzaizkion gaixotasunen ondorioz. Aita etxekoa eta ama Arriaga bailarako Zabalatorre baserrikoa zen. Aita hargina zen, zubigintzan eta beste harlanetan aritutakoa. Elgoibarko herrigunera ura eramateko lehen obra berak egin omen zituen. Etxetik 2 kilometrora zegoen Altzolako eskolan ikasi zuen, Altzola eta Mendaroko beste ikasle batzuekin. Eskola bukatu eta etxean geratu zen, harik eta 26 urterekin Olazarragara ezkondu zen arte etxeko Iñaxio Esnaolarekin. Sei seme-alaba izan dituzte. Baserriko bizimoduari buruzko azalpen ugari ematen ditu.
Inazio Bereziartuak zuzendutako orkestra.
Irudian honako hauek ere agertzen dira: Juanita Zubizarreta,
Azpiazu, Epelde, Etxaniz anaiak, Cordero, Salaberria eta beste bat.
Musikia asko gustatzen zitzatan. Jaiero juten giñan musikia entzutera plazara. Zinetik zazpirak inguruan ertetzen genduan, eta berehalaxe hasten zan musikia. Elgoibarko Musika Bandiak jotzen zaban, gabeko bederatzirak arte. Giro politta egoten zan jaiero. Dantzan egitten naban, baiña ezkondu ezkero ez asko.
Maria Epelde Arriola
Musikia ikasi naban Inazio Bereziartuarekin, urtebete baiño gehixago. Baiña belarririk pittin-pittin ez nakan, eta gero laga egin naban. Bereziartua desesperau egitten zan. Hiru lagun giñan, Luzia Alkorta, Arcadia Gabilondo eta ni. Ez gendukan belarririk ez batak ez bestiak. Batak gaizki eta bestiak gaizkixago. Eta azkenian laga egin genduan gurekin ezin zabalako. Bere etxian ematen zittuan klasiak, Santa Ana kalian. 10 edo 11 bat urte eukiko nittuan nik orduan. Klase partikularrak ziran. Nola klasera jun bihar giñan bazkalorduan izaten ziran klasiak, ordu bata eta erdixetan. Bost miñutuan juten giñan, leziua eman eta hurrengo egunerako... estudixau beste leziua.
Mª Josefa Unzueta Iriondo
Mutrikun jaixo nitzan, eta txikittatik egunero juten nitzan solfeua ikastera. Ahotsa edukatzen ere ikasten genduan. Nere etxian bazaguan pianua, gure amak pianua jotzen zaban eta gure aittak bandan. Gure anai bat abadia zan, eta oso ondo jotzen zaban organua. Gero kubano egin zan, eta han pianoko eskolak eman zittuan.
Nikasi Andonegi Sustaeta
Aldai [baserriak / Arriaga]
Arluzeaga [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Basarte kalea [Kaleak eta plazak]
Errekartenagusi (Errekarte) [baserriak / Azkue (San Roke)]
Haritzeta [baserriak / Urruzuno]
Kanterape [baserriak / Altzola]
Mintxeta [baserriak / Azkue (San Roke)]
Panparrongoa (Panparron) [baserriak / Azkue (San Roke)]
Txaletberria (Txalet Berria) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Zabaletagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AMAMA: Abuela.
BOZ, boza: Voz. Acento. Eta boza txarra eman, gaiñera. Ez gure moduko, hau euskera boz hau.
FULANO: Urlia. Fulano. Ba, Fulanok Albitxuritikan bota jok, bestiak han bota jok, bestiak eta… / Baiña oiñ, gure edade batera ezkero, esaten dot: «fulano hil da», nik etxian esaten dot hori baten baiño gehixotan. / –«Zein tzaurete azkenengo?», eta, –«holako, holako, fulano».
JOLAS EGIÑ: DU aditza. Jugar. Berriagoa da jolastu. Jolasian egiñ.
NABARMEN, nabarmena: 1. Iznd. Nabarmena dok hire maittasuna. 2. Nabarmen geratu: Adb. Quedar en evidencia. Nabarmen geratuko haiz gehixegi edaten badok.
SEME, semia: Hijo. Nungo semia izan: Freire hori etorri zan Vigotikan, Vigoko semia zan, Galiziakua.
Ahuntzan gaberdiko eztula ez izan: Garrantzi gutxiko gauza ez izan.
Bilddur edarra, obispuak abadiari!: Gehiago agintzen duenak gutxiago agintzen duenari beldurrik ez diola adierazteko, ironikoki. —Berandu najabik, eta oiñ ere andriak errieta edarra preparauko jak! —Bai, zera! Bildur edarra obispuak abadiari! (etxe horretan, nonbait, senarrak agintzen du emazteak baino gehiago).
Gizurrak hanka motzak daukaz: Gezurrarekin urrutira iritsi ezin daitekeela adierazteko. Gezurtia bizkor harrapatzen dela adierazteko.
Jo eta sua: ¡Dale que te pego! Ta hor kriston erromerixia, frontoia bete-bete jente egote(n) zan han, dantzan jo ta sua.
Ondo egiñ (pertsona bati): Pertsona bat ondo tratatu.
