Oņatibiaren liburuak eta sistema erabili zituen euskara irakasteko.
-Eta zuk euskerazko eskolak emon zittuanian, aurretik ibilita zeozen euskeria erakusten? Planik edo libururik edo ezer bazeukatzuen edo?
-Ez, ez. Atzoegon nitzan ni, , eraņun egon nitzan Donostian eta zabaldu naban kajoi bat eta euskerazko zerak. Esaten naban: nik hau eman naban? Ze liburu ibilli naban? Eta honek danak nik erakutsi nittuan, nik honek danak?
-Zer zien? Orduan euskera baturik eta ez zegoen, ezta?
-Ez, baiņa "zu zara" eta "i aiz" eta. Ni hika sekula ez naiz ibili. "Hi haiz" eta, "hura da" eta "gu gara" eta "gu garenok", eta "gu joan giņan" eta. Hori danak neukazen, da-da-danak hantxe liburuan.
-Eta ze liburu jarraiketan zebein, bertako euskeria edo gipuzkuakua edo?
-Ez, hemengua.
-Bertakua, etxekua?
-Nik uste baietz. Singularra eta plurala eta horrek danak.
-Zuk zeuk eskolan erderaz ikasi zittuen gauzak hemen euskeraz erakusten?
-Ez, eskolak ez, horrek liburu batzuk zian, Oņatibia zan, Oņatibia uste dot zala.
-A, sistemia Oņatibiana?
-Bai. Gero aldatu in zittuen. Haura erretza (sic) zan, errez erakustekua.
-Eta hor zenbat denpora egon ziņan euskeria erakusten?
-(?)
-Baiņa kurso bat baiņo gehixao?
-Ez, ez.
-Hilabete batzuk?
-Bai.
Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peņalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.
Altzolabea [baserriak / Altzola]
Arraitzaga [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Bentagoikoa (Benta-Goiko) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Errotaberri plaza [Kaleak eta plazak]
Iņakiren txabola [baserriak / Urruzuno]
Kurutzelaegi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Munoandi [baserriak / Urruzuno]
Sagarzurieta (Saurtitza) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Uparitzaga kalea [Kaleak eta plazak]
Zizilion kalea [Kaleak eta plazak]
—Eta gero hor, Gabonetan...
—A! Klaro, hori... 12 bat urte eukiko nittun. Badaukat argazki bat oso politta, gaiņera. Eta, orduan, Marisol Gurrutxagak –nere lehengusiņa– eta Itziar Garciak –nere lehengusiņa– egiten zuten zortziko bi talde eta ikasten zian hiru dantza: `Artzai buru txuri bi´ kantuan, `Ingurutxua´ eta `Txalo-dantza´ egiten zan, edo `Makil-txiki dantza´. Nik uste dot txaluekin egiten gendula. Edo makillekin, ez dakit seguru. Hiru hoiek. Eta egiten zian ensaiuak elizako sakristiaren atzekaldeko lokal batetan, santuak gordetzen zian armarixuan lokal haretan. Egiten zian... ensaiatzen zian, ba, ez dakit, hillebete edo bi hillebetian. Kriston lana egiten zuten, ze bueno... Nik uste dot ziala zortziko... [...]
Altzolako bainuetxeko langileak, jangelan,
bankete bat egin aurretik. 1933 urtea.
Bazkaltzeko basarriko jenerua hartzen genduan; gehixen bat, babak eta porruak... ardixaren tripak ere egosi egitxen genduzen, odolostiak egitten diran moduan. Oso goxuak izaten ziran. Txarrixa ere hiltzen gendun basarrixan txorixuak eta holakuak egitteko. Ogixa gure amamak egitten zaban basarrixan. Eta nik ere egin izan dot ogixa Eibarren kriada egon nitzanian, oso goxua, gaiņera. Esne pixka bat botatzen nion nik ogixari, batidu ondo eta gustua gailletiana hartzen zaban. Makarroiak ere hartzen genduzen. Dendetan bazaguazen, baina etxian nik egitten nittun, tallarines esaten genduan. Harek egitteko ura, ardo zurixa, arrautzak eta mantekillia erabiltzen naban nik.
Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea
Jeneralian basarrixan jasotakuakin eta egindakuakin jaten gendun: artua, esnia, taluak, baba gorrixa, ogixa... dana etxian eginda hartutakua. Baba gorrixak bai zirala onak!.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga
Ogixa ere etxian egitten gendun, baiņa egixa da hemen behian Arozena panaderixia zaguala eta ogixa egitten bertakuak erakutsi ziguen. Nere amak ogi ona egitten zaban, famia zaukan eta. Nere amak egitten zaban ogixa Ģde categoríaģ!.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena.
Elgoibarko Udalak Gotzon Garate izeneko beka sortu zuen 2009an, euskara arloko ikerketa sustatu, eta aldi berean, idazle eta euskaralari elgoibartarra omentzeko.
|
| Gotzon Barandiaran larrabetzuarra, euskal idazle eta kulturgilea da, Euskal Filologian lizentziatua, euskara teknikari lanetan aritutakoa, eta euskararen eta euskal kulturaren ondarea berreskuratzen, digitalizatzen eta hedatzen eskarmentu handikoa. |
elgoibarreraz.eus webgunearen helburua euskarazko ondarea gizarteratzeko atari digitala prestatzea izan da. Horretarako, orain arteko lana arloka sailkatu, web-atari batean bildu eta guztien arteko loturak egin dira.
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
BALDIN: Baldintza perpausetan erabiltzen den lokailua. Herri aldera begira jarri naban autua, deskuiduan estuasun bat sortzen baldin bazan, prest eukitzeko alde eitxeko.
ERREIŅ, erreiņa: Nuera. Haura dau berorrek, haura, haren laguna da gure erreiņa.
HIGUINDU: Nazkatu. Ointxe nago higuinduta zure tonto-usaiņekin.
LAKA, lakia: Cobrar en especie. Haura (garixa) ixo eta atzera eramaterako, ba, han dirutan etxuen kobratzen, lakia esaten jakuan hari. Kendu eitten juen hainbeste pixu.
PATXARA, patxaria: Patxada. Tranquilidad. Patxadaz ein biharreko lana dok hau.
UGALDU: DA aditza. Ugaritu. Hori dana kotxiak ekarri jok. Kotxia ugaldu danian, baztar guztiak kotxez lepo.
Baietzian egon: Baietz uste izan. —Realak eztu aurten ligia irabaziko. —Ni baietzian nago, ba! ikus Ezetzian egon.
Ez dakik asko!: Ikus Asko jakin ez.
Ikutua eman: Egunari bere ikutua eman bihar jako. Zerbait berezia egin behar dela esateko.
Lepua egiņ: Lepua eingo neuke baietz Realak irabazi. Lepoa hitza erabili gabe ere bai: Egingo neuke ... Libre harrapau: Libre egokitu. Libre harrapatzen bagendun ( ) gero jolasian eitxeko hemen, gauza bat edarra gendukan: errekia.
Tutik ere ez (entendi(d)u): Ezer ez ulertu. Eurek euskeraz entenditzen dabe, eta aittak eta amak tutik ere ez.
