Mutrikutik Elgoibarrera bueltatu zirenean, herria puskatuta eta oso triste aurkitu zuten. Elgoibarren eliza barruan babesten ziren bonbatatik. Markina aldera ere joaten omen ziren babes bila.
-Eta gero hiru hillabete horrek pasau eta bueltau ziñenian hau zela topau zeben?
-Triste-tristia, dana apurtuta kaiñonazuekin, ene ba. Apurtuta, baiña bueno, pixkaka-pixkaka...
-Eta zuen aittak ze lan eitten eben hemen?
-Forjan.
J. -Gure etxe aurrian ortuak zauden, ta bonbak eta "Eh!, ya se ha caído una bomba" eta begira "tranquilas tranquilas".
-Bai, baiña etxe atzian haundixa jausi zanian laster makurtu giñan.
P: -Elizara juten giñan.
-Gordetzera?
-Elizan kanpantorre parian hor erdixan zakuak, hondarrakin zakuak ipini zittuen, eta haren azpira. Ta segurantzia haundixa. Bai zera, segurantzia. Pentsau.
-Jente asko juntaitten ziñaten?
-Bai por zierto, danak. Bueno, beste batzuk etxe batzuetara. Eta esaten zeben hona kaiñonazuak bota zittuela mendi horretatik, Eibarko mendi horretatik[...] Eta esaten zeben horra Markiñako aldera ezin leikiela aillegau handik, eta Markiña alderutz horra jente asko joaten zan. Hemengo kaleko jentia horrutz.
P: -Markiñako bidera amakin hor zihar juten nitzan.
-Baiña aillegau zian horra ere, e. Ez dakizu ba, klinika horretan Tia Felisa ere bizi zan. Eta, zela dauka izena mendi horrek, hor puntan daon mendi horrek? Gure tio, sozialistia, Plazentziakua, "socialista". "Eta han gure Felisa porru billa dao ortuan". Handik ikusten zeban bere andria ortuan ibiltzen zala.
-Mendi puntatik?
-Hango puntatik. Famosua da. Alperrik, urtiak daukadaz eta alperrik. Da holakotxe mendi bat. Eta han puntatik bota zittuen eta andria ikusten zeban harek handik.
San Ignacio (gaur Trenbide) kaleko 7. zenbakian jaio zen, tren-geltoki ondoan. Tren-geltokiko taberna zuten etxeko beheko solairuan; "Mozkotenekua" izenarekin ezagutu zen taberna. Aita Errosario kaleko "Mozkotenekua" etxekoa zen eta ama Mutrikuko Olatz auzoko Abeletxe baserrikoa. Bi urterekin hasi eta hamalau urtera arte eskola publikoan ikasi zuen. Kontabilitatea ikasteari ekin zion Eibarren, baina gerraren hasierak eten zituen ikasketok. 1941. urtean familia osoa birraitonak izena eman zion etxera joan zen bizitzera, Errosario kaleko "Mozkotenekua" etxera. 50 urtez berak kudeatutako mertzeria-denda izan zuen etxean. Gerra denboran Francoren armadak elgoibartar biren kontrako “juicio sumarísimo”a nola egin zuen eta epaitutako biak non hil zituzten kontatzen du. Antonio Perez de Aguado gasteiztarrarekin ezkondu zen "Mozkotenekua" etxera. Bi seme ditu.
Altzatetxetxo [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Arostegiberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Belaustegi [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Errezabal [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Ibartxiki [baserriak / Azkue (San Roke)]
Kortazar [baserriak / Arriaga]
Morkaikuerreka [Errekak]
Pilarreko zubia [Zubiak]
Upaegi (Upai) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Zirardatxikibekoa (Ziarda Txiki Bekoa) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—84 inguruan jarri ziala euskera-ereduak. Ez?
—A! Ereduak, klaro. D eredua... Bai, bai.
—A, B, D... 84 inguruan.
—A, ba, igual bai. Igual bai. Txikixak D eredua zan, Haur Hezkuntza D eredua zan. Ta bestia... bestia, klaro, gero A izan zan... A da...
—A erderaz.
—Dana erderaz. A! Orduan ez. B. B. Gu giñan B. Osea, txikixak, D, Haur Hezkuntza D, eta bestiak B. B. Zan B. Bai, bai. Hori da. B. Dana euskeraz, baiña, bueno, gero matematika erderaz emoten zeben. Gizarte-ta ez, gizarte euskeraz ta…
—Bai, pixkat Herri Eskoliak euki izan daben eredua, ez, gure epokan. [...]
Desagertutako Lerun futbol zelaiaren
inaugurazio ofiziala. 1925eko apirilaren 12a.
Beti juaten nitzan Lerunera fubola ikustera. Gero, semiak Elgoibar futbol taldian hasi ziran jokatzen, eta gurasoak sarreria duan izaten gendun. Ez hori bakarrik, Lerunen leku bat naukan neretzako propio, bertan jartzeko. Garai hartan kirola zaletasuna zan; gaur egun, berriz, negozixua. Partiduak lagun giruan jokatzen ziran, eta gozamena zan haretara juatea. Batez ere, Eibarren kontrako partiduak izaten ziran berezixak. Sasoi haretako girua oso desberdiña zan, lehiakortasun handixa zaguan, baiña pertsonen arteko laguntasuna izaten zan nagusi.
José Manuel Acosta Calvo
Fubola ikustera juaten giñan. Eibarko taldia etortzen bazan jokatzera tren espeziala eta dana jartzen zeben. Orduan jende asko juaten zan partido harek ikustera. Benetako girua egoten zan egun haretan. Trenian etortzen ziran, eta basuak lapurtzen ziguezen tabernatik. Ni akordatzen naiz, bittan bai behintzat juan izan naizela estaziora, basuak batzera. Treneko orduan egitxen gendun bakarrik lan tabernan. Gero jendia fubolera juaten zan, eta gu ere bai. Bazkalostian izaten zan tren espeziala, hiru t’erdixetan edo. Zarata asko ateratzen zeben. Eta partidua amaittu eta gero, domekia bazan, musikia entzutera juaten zian plazara. Tren ordura arte musikara juaten zian.
Unzueta Iriondo ahizpak
Elgoibar eta Eibarren arteko partiduak ziranian tabernia beteta egoten zan Elgoibarko eta kanpotik etortzen zan jendiakin. Banderekin eta dana ibiltzen zan jendia. Irabazten zabenian, gaiñera, sekulakuak egitten zittuen kalian, fubolistak errezibitzen eta. Famosua izaten zan irabazten zabenian haren etorreria. Galtzen bazaben ixilik, baiña irabazten bazaben sekulako rezibimentua.
Maria Epelde Arriola
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena.
Elgoibarko Udalak Gotzon Garate izeneko beka sortu zuen 2009an, euskara arloko ikerketa sustatu, eta aldi berean, idazle eta euskaralari elgoibartarra omentzeko.
|
| Gotzon Barandiaran larrabetzuarra, euskal idazle eta kulturgilea da, Euskal Filologian lizentziatua, euskara teknikari lanetan aritutakoa, eta euskararen eta euskal kulturaren ondarea berreskuratzen, digitalizatzen eta hedatzen eskarmentu handikoa. |
elgoibarreraz.eus webgunearen helburua euskarazko ondarea gizarteratzeko atari digitala prestatzea izan da. Horretarako, orain arteko lana arloka sailkatu, web-atari batean bildu eta guztien arteko loturak egin dira.
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AIDE!: Interj. Eta pixkat illuntzen hasten zanian, maixua tilin-tilin, tilintilin kanpaia jotzen. Eta aide danak etxera!
BERE, beria: Bere batian (ibilli, juan...): Formal ibili. –Bere batian ibilli, e!. Beria egiñ: Salirse con la suya. Atzenian, ibilli-ibilli ein, eta beria ein Juan Joxek. Beriak eta bost (esan): Sekulakoak esan. Beriakin erten: Salirse con la suya.
ESTIMAU: DIO aditza. Eskertu. Asko estimatzen dixat laguntzera etortzia.
IPURTXONTXOR, ipurtxontxorra: El coxis. Ipurtxontxorrekua hartu.
MAKILLA SALDA, makilla saldia: Jipoia. Paliza. Makilla saldia eman: paliza, egurra eman. Makilla saldia eman jauen mutillari.
PRINTZIPAL, printzipala: Inportante(en)a. –Bueno, burua ondo daban bitxartian. –Jakiña, ba, hauraxe printzipalena! / Horixe da printzipala: pakia ta lan pixkat.
Akerran adarrak baiño okerragua izan: Pertsona okerrengatik, gaiztoengatik esan ohi da. Ikus Are-makillia baiño okerragua izan.
Burua eztabillenak, hankak ibilli bihar: Bi aukera horiek ditugula adierazteko.
Gorraizia euki: 1. Estar sordo. 2. Ironikoki: ez entzunarena egin.
Kaka burutik behera egiñ: Norbaiti nahi duena egiten utzi. Ez, gero, laga kaka burutik behera eitxen.
Onenak emanda egon: Zerbaiten edo norbaiten garai onenak paseak direnean esaten da.
