Aita ere "Sansonenekoa" kale-etxean jaioa zen, eta ama Zabale Torre baserrian. Aititak eraiki omen zuen "Sansonenekoa".
-Zure aitta-amak nunguak zien?
-Ba hemenguak.
-Aitta be etxe honetan jaixotakua?
-Aitta hemengua, bai.
-Eta nork ein eben, ze sasoetakua da?
-Ba nere aittittak ein zaban etxia. Ta nere ama zan Zabale, Zabale dao basarri bat hor San Antolin Ballian. Fotografixia gaiņera etxian daukat. Zabaletorre da.
-Zabaletorre da basarrixan izena?
-Bai, Zabaletorre. Baiņa Torre da, e. Ikustekua, e!
-A bai, e?
-Han dao Donostian en el Parke Miramon dao Zabaletorre, oso etxe politta. Nere ama horkua zan.
-Baiņa Zabaletorre hori Elgoibarko basarrixa. Ze auzotan?
-San Antolin. Autopistatik erten eta bista-bista-bistan dao, pare-parian goixan; tak!, Zabaletorre. Nere ama zan horkua.
-Baiņa aitta bertan jaixua.
-Aitta hemengua.
-Zenbat anai-arreba izan ziņien?
-Hiru anai-arreba, bi neska ta ni mutilla, ni azkena. Hil zien bixak harek bai, koittauak, bai.
Santa Ana kaleko Sansonenekua etxeko hirugarren pisuan jaio zen. Aita zuen bertakoa eta ama San Antolin auzoko Zabalatorre baserrikoa. Gerra hasi aurretxoan, eskolari utzi eta lanean hasi zen 'Gabilondo y Cía' arma-lantegian. Mobilizatuta bezala egin zuen lan lantegi hartan, baina gerra bukatu zenean, urtebeteko soldadutza egin behar izan zuen Deustuko 'Recuperación de Automóviles' zentroan lanean. 13 urterekin, Elgoibarko musika-bandan tronpeta jotzen hasi zen. Beranduago, bandako zuzendari izan zen urte batzuetan. 50eko hamarkadan, Iriondo altzari-denda ireki zuen. Kontxa Azkue elgoibartarrarekin ezkondu zen.
Aizkorri [Industrialdeak]
Arana (Arane) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Azaola [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Egiguren (Eguen) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Gelasoro (Gelatxo) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Jibraltarborda [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Lorituaneko aldapa [Kaleak eta plazak]
Ontzegon (Untzon) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Santsongoetxeberri [baserriak / Azkue (San Roke)]
Urruzunoberri [baserriak / Urruzuno]
—Eta lehen esan dozu Txitxilibakio aldizkarixa. Zer zan?
—Sebas: Elkartzen giņan han, Loriton, eta gure helburua zan –izango zan Elgoibarko Izarrako kultura, euskera… kultura taldia izango zan, ze Kristina ere bazauan, Agustin Gorostiza...– helburua zan herrixan aldizkari bat edo rebista bat azaltzia, baiņa euskeraz, ez zauana, herri-maillakua.
—Itziar: Ez zan idazmena bultzatzea ere? Edo...
—S.: E... baiņa gehixau... Bueno... ze azken baten idazten zebenak gure lagunak, ezagunak zian, pin-pin-pan. Eta Txitxilibakio jarri genion izena, ba, hemen behartsu bat etortzen zanian, Sakamantekas biharrian, Txitxilibakio. “Txitxilibakio ipiniko diou?” ta Txitxilibakio. Ta horrekin lotuta hasi giņan pixka bat... [...]
Aiastia (San Migel) auzoan hartutako irudia,
1935 urtean.
Dutxarik ez zaguan etxian: atarixan egoten zan aska haundi bat eta hantxe ibiltzen giņan danak sartuta... eta horixe zan gure dutxia. Ura bazaguan etxian ere, baiņa hara juaten giņan. Hotza egitxen zabanian, ez giņan han sartzen. Neguan, koziņan berotzen gendun ura, eta harekin arreglatzen giņan.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Dutxarik orduan ez zaguan, baiņa nik kontauko dizut nere lehenengo dutxia nun hartu naban. Uda baten nere amaren ahizpa bat Argentinatik etorri zan hona. Lehen izaten zan... erropia garbitzeko egosi egitxen zan eta egosteko lixibia erabiltzen zeben. Eta gure etxian zaguan harrizko zulo bat eta han ipintzen zan gaiņian barrika txiki bat erropaz beteta, sare baten barruan, eta hari ura, erramua, sutako hautsa... bota eta erropia han egosi eta gero, errekan edo askan aklaratzen zan. Gero egoten zan leun, leun, leuna erropia. Eta nik nere lehenengo dutxia zulo haretan hartu naban. Eta tiak baldiakin ura bota eta holaxe hartu naban. Zapatu gabetan, aste osua lanian egon eta gero, mutill kuadrillia errekan baiņatzen giņan garbitzeko.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena.
Elgoibarko Udalak Gotzon Garate izeneko beka sortu zuen 2009an, euskara arloko ikerketa sustatu, eta aldi berean, idazle eta euskaralari elgoibartarra omentzeko.
|
| Gotzon Barandiaran larrabetzuarra, euskal idazle eta kulturgilea da, Euskal Filologian lizentziatua, euskara teknikari lanetan aritutakoa, eta euskararen eta euskal kulturaren ondarea berreskuratzen, digitalizatzen eta hedatzen eskarmentu handikoa. |
elgoibarreraz.eus webgunearen helburua euskarazko ondarea gizarteratzeko atari digitala prestatzea izan da. Horretarako, orain arteko lana arloka sailkatu, web-atari batean bildu eta guztien arteko loturak egin dira.
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ARRASTO, arrastua: Huella, traza. Arrastorik ere etxauat hartzen lagun berrri horri!
DROGA, drogia: Disputa, jaleo. Mutill hori beti drogan dabik.
GOIZ, goiza: Maņana. Oin Ikastolara eruan bihar dittu, eta goizian eruan, eguardixan berriz jun, eta gero, illuntzixan.
KAZUELA, kazuelia: Cazuela. Harek ekarri jaittuan, karakolak kazuelakada demasa ekarri juan.
OKUPAU: DA aditza. Emplearse. Ba, gero, danak okupau giņan. Bata Sigman, eta bestia beste aldian.
TTAK: Onomat. Ur apurtxo bat botatze jauat bakar-bakarrikan (landariari). Hola egin, eta ttak!
Astua atzeruzka baiņo torpiagua (aldrebesagua) izan: Pertsona oso aldrebes edo torpeen gainean esan ohi da.
Ematen ez dabanak, hartzen lanik ez: Alegia, bakoitzak ematen duenaren neurrian hartzen dituela mesedeak eta opariak. Ikus Hartzeko, ereiņ egin bihar da.
Hartzekuekin etorri: Kulpa danak berak, eta, gaiņera, bera etorri jata hartzekuekin!
Kukuan markia tapau: Kukuaren marka ondu: kukuak aldi bakoitzeko kume bat hazten duenez, ume bakarra daukatenei esan ohi zaie horrelako zerbait: Pozik habill euki duan umiakin, baiņa oindiok eztok kukuan markia tapau, e! Ume bat daukanak ere honela esan ohi du: Nik, kukuana (egin juat).
Putsak etara: Neke handia hartu lanen bat egiten.
