Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Madariagan dantza lotua debekatuta

Madarixan (Madariaga, Azkoitia partea) debekatuta zegoen dantza lotua, eta hango jendea Kurutzetara etortzen zen. Kurutzetan ezagutu zuen emaztea izango zena.

- Ta beste gauza bat esango dizut, Madarixan agarraua prohibiduta. Handikan hiru kilometrora, Madarixara, han agarraua prohibiduta. Ta handik jendia horra dantzara.

- Hor libre zan?

- Bai ba!

- Ta Madarixa zer da, beste auzo bat?

- Madarixa goratxuauan beste ermitta bat. Frontoia ta taberna ta, beste ermitta bat Madarixa.

- Eta han be egoten zien erromerixak?

- Bai, baiņa han libria bakarrikan ta hamen agarraua. Ta jendia agarraura etortzen zan.

- Baltziuan.

- Honbre! Neska gazte edarrari helduta ein edo soltian ein, aldia dao.

- Hola ezautu zeben zuk zeure andria?

- Bai, haintxe, haintxe!

- Kurutzetan?

- Haintxe bai. Ni, honen basarrixa dao hamendik Kurutzetara bidien erdixen, kamiņuan erdixen dao honen basarrixa. Basarrikua da hau. Ta hara juten nitzan ta hartzen naban hau ta juten giņan hara ta merixenda bat eitten genduan ta dantzan eitten genduan ta han pasatzen genduan jaixa. Egualdi onakin behintzat.

- Ia ia. Oseake, Kurutzetako erromerixara jaiero.

- Jaiero, bai.

Floren Leiaristi Iriondo (1928)

Azkue (San Roke) auzoko Santsongoa baserrian jaio zen. Ama zuen bertakoa eta aita, berriz, Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrikoa. Bost urte zituela, familia osoa jaitsi zen kalera bizitzera, Kamiñorokoa etxera. Zortzi urterekin hasi eta 15 urtera arte Plaza Txikiko eskolan ikasi zuen. Aitak Alkortaren tailerrean egiten zuen lan, eta amak espartinak josten zituen etxean. Florenek 'Juaristi Hermanos' makina-erreminta txikien tailerrean ikasi zuen tornulari lanbidea. Gero, Danobat kooperatibara joan zen lanera, eta bertan jubilatu zen. Sallobente-Ermuaran bailarako Marigorta ("Maiorta") baserriko Teodora Elustondorekin ezkondu eta bi seme-alaba izan zituzten.

Elgoibartarren esanetan


Gelan dagoen Diktadura garaiko ikasle talde baten ohiko irudia.

Eskola publikuetara jun nitzan Aita Agirre plazan. 7 bat urterekin hasiko nitzan ikasten. Lehen parbulotan ere egon nitzan hantxe bertan. Saturnino Ciaran izan zan irakaslia; horrek bai merezi zabala omenaldixa! Eskolia, ipurdixa garbittu umieri... danetarik egitten zaban harek. Gero, Pilar ikastetxia ipiņi zabenian, hara pasau giņan. Orduan duro bat pagau bihar izaten zan. 15 urtera arte egon nitzan Pilarren. Danetarik ikasi gendun hantxe, baiņa dotriņia zan printzipala. Oso ondo erakutsi ziguen dotriņia hantxe.

Ramon Maiztegi Iriarte

Aita Agirreko eskoletan Doņa Basilia, Doņa María, Doņa Adelaida eta Doņa Priscila izan ziran ezagutu nittuan maestra batzuk. Danak kanpokuak ziran, eta erderaz egitten gendun dana. Euskeraz maestriak ere ez zakixan.

MĒ Josefa Unzueta Iriondo

Oporrak izaten ziran agostuan edo, baiņa ez oin modukuak, hiru hillabetekuak eta holakorik, ez. Hillabete bat edo izango zan. Aste Santuan ere egun bat bakarrik. Ez oingo moduan, hamabost egun.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Toponimia


Toponimoak

Akeiberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Arantzabal [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Ballegoitia [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Ermuaranbide kalea [Kaleak eta plazak]

Goikoetxea [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Juaristitxiki [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Mariaren txabola [baserriak / Urruzuno]

Otsoroandi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Soroetaerreka [Errekak]

Urteagaberri (Urtiaberri) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena.

Elgoibarko Udalak Gotzon Garate izeneko beka sortu zuen 2009an, euskara arloko ikerketa sustatu, eta aldi berean, idazle eta euskaralari elgoibartarra omentzeko.

Gotzon Barandiaran larrabetzuarra, euskal idazle eta kulturgilea da, Euskal Filologian lizentziatua, euskara teknikari lanetan aritutakoa, eta euskararen eta euskal kulturaren ondarea berreskuratzen, digitalizatzen eta hedatzen eskarmentu handikoa.

elgoibarreraz.eus webgunearen helburua euskarazko ondarea gizarteratzeko atari digitala prestatzea izan da. Horretarako, orain arteko lana arloka sailkatu, web-atari batean bildu eta guztien arteko loturak egin dira.

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AITTATZAKO, aittatzakua: Padrastro.

BESTE: Berdintasunezko konparazio perpausak osatzeko partikula: –Gogorra dala pentsatzen dozue? –Bai. Bueno, oiņ ezta lehen beste, e! –tzeko beste, -tzako beste (zuentzako beste).

ESTUASUN, estuasuna: Larrialdia. Aprieto, apuro.

ITXITURA, itxituria: Eremu edo barruti itxia. Cercado, recinto cercado.

MAŅAK EGIŅ: Negar egin; batez ere gezurretako negarra denean. Umeen hizkuntzan.

PUTASEME, putasemia: Hijo de puta.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Aidian irabazi (partidua): Partidua oso erraz irabazi denean esan ohi da. Aidian irabazi jauat pelota-partidua anaixari.

Blai egiņ: Guztiz busti.

Goixan-behian jardun (eurixa): Euria gogotik jardun. Ikus Bota ahala jardun.

Juiziua galdu: Ikus Burua galdu.

Ondo eta azkar, usuak hegan: Gauzak, ondo egitekotan, patxadaz egin behar direla adierazteko.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Soldaduzka
Morrontzara.— Argia, 1934-11-04 | Ixaka, Mirentxu
Kirola - Lasterketak
Kultura - Dantza
Negargarria.— Argia, 1933-10-15 | Aldaizar, Xapi
Politika - Hauteskundeak
Eusko Araudia.— Argia, 1933-11-19 | Xapi
Erlijioa - Ekitaldiak
Bederatziurrena.— Euzkadi, 1933-04-01 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala