Babes-etxeko leiho batetik ikusi zituen tropak Elgoibarren sartzen. Soldaduek elgoibartarren etxeetan egiten zuten lo. Ferminek errekete batekin egin behar izaten zuen lo derrigortuta.
-Eta ze rekuerdo daukazu zuk gerrian hasierakua?
-Gose galanta pasau genduala.
-Gerra ostian, ezta?
-Gerra ostian.
-Eta gerra denporan? Hemen tropak etorri zienian akordaitten za?
-Bai. Ospittalian [genden] gu, asilo. Bentanatikan begira tropak zela zatozen Elgoibarrera. "Tropas requetés".
-Denpora asko egon zien hamen, ezta?
-Zazpi bat hillabete. Ez dakit seguru. Zazpi bat hillabete edo, ez dakitt zenbat in zittuen.
-Ondo portau zien edo?
-Eee, danak txarri batzuk zien.
-Esan dostai bi edo hiru soldau etxe danetan partidu egin zittuela lo eitteko.
-A bai, gurian ere bai hori amakin. Ni amakin nenguala soldauak gaiñera derrior hartu bihar, e. Neri tokau jatan, ez dakit zeuden bi, bi edo bazeuden. Beste bat etorri ta derrigorrian hartu bihar. Ta norberakin ifini gaiñera, neurekin lotan reketia. Ez dakit zein zan baiña txarri galanta bai.
-Oseake mutikuakin soldaua.
-Bai.
-Ohe baten edo kuarto baten edo?
-Ohe baten eta kuarto baten. Eta beste ohian ba beste bat. Ez dakit zein, zeintzuk zianik ez dakigu ta. Baina horrek esan biharrik ez dao, horrek, e... Normala begittantzen jata neri zala orduan.
-Etxe danetan pasau zan.
Elgoibarren jaio zen. Aita Barrundiako Audikana kontzejukoa, eta ama Aguraingoa zituen. Bost anai-arrebatatik zaharrena zen Fermin. Zortzi urte zituela galdu zuen aita, eta bere bi anai-arrebarekin Elgoibarko babes-etxean hartu zuten. Hamahiru urterekin Ciara makina-erreminta lantegian hasi zen lanean. Hamaika urte Ciaran eginda, Sigmara joan eta bertan jardun zuen jubilatu arte. Pilota eta futbol zalea zen; Elgoibar futbol taldeko atezaina izan zen, baina pilotari profesional bihurtu zenean utzi behar izan zion futbolari. Barakaldon 1944. urtean debuta egin eta hemeretzi urtez jokatu zuen profesional mailan, lantegiko lana alde batera utzi gabe. Elgoibarko Anjelita Alzibarrekin ezkondu zen eta bi seme izan zituzten.
Aiastia (San Migel) [Baserri auzoak]
Antxusietagoikoa [baserriak / Urruzuno]
Aubiaerreka [Errekak]
Caballeroren txabola [baserriak / Urruzuno]
Garagartzaerrota [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Izarpeko txabola [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Lizundiaerreka [Errekak]
Olazarraga [baserriak / Aiastia (San Migel)]
San Roke kalea [Kaleak eta plazak]
Urondo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Eibartarrak gorrixak baiña euskaldunak dia ba asko eibartarra-eibartarra. Danak. Sozialistak... Bueno, gure tio ez dakit nik zekixan, e. Salbadorek bai baiña aittak, tio Balentiñek jakin be ez zaban... Ni ez naiz gogoratzen tiok zekixan. Salbadoren eta aittak, gure aittan-eta anaixa zan baina, harekin ez naiz gogoratzen euskeraz eitten zaban edo ez. Semiak bai, baiña. Tio Balentiñek bai?
—Bueno, gerrara aillegau ga. Ze rekuerdo daukatzu gerrakuak?
—Ba!, gerrakuak, e... [...]
Herri kirolen erakustaldia, Tomas Zubizarreta
mediku jaunari egindako omenaldian. 1948 urtea.
Nazio maillako epaille izan nitzan idi-probetan. Herri Kiroletako Gipuzkuako Federaziotik idi-probetara, aizkora txapelketetara... bidaltzen giñuezen. Gogoratzen naiz, behiñ, Azpeittixan, aizkora txapelketa batian, ez niñula parte-hartzaille batek gogobetetzen. Horregatik, honako hau esan nion: «Aizu, ez badozu gogorrago lan egitten probatik kanpo laga biharko zaittut. Eta neure buruari esaten nion: «Honek kaskarreko bat ematen baditt, K.O. lagako nau! Orduan erabaki naban ez nitzala iñungo probatan berriz ere epaille izango. Gauzak gaizki juan leikezela ikusi naban, eta harezkeroztik, ez naban harekin zerikusirik izan nahi. Tongo ugari izaten zan proba haretan; azpijoko asko izaten zan. Idi-probetan, adibidez, likidoren bat botatzen zeben harrixak juan bihar zaban lurraren gaiñian, azkarrago juateko, edo ez korritzeko. Sasoi hartan oso iruzurgilliak izaten ziran. Honelako gauzak goizaldian edo gabian egitten zittuen.
José Gurrutxaga Ondartza
Emakumiak ez zaben batere kirolik egitten, ezta pentsau Garai hartako pentsamoldia oso desberdiña zan, eta rak batzuek izan ezik, emakumiak ez zaben kirolik egitten. Gaur gozamena da.
José Gurrutxaga Ondartza
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena.
Elgoibarko Udalak Gotzon Garate izeneko beka sortu zuen 2009an, euskara arloko ikerketa sustatu, eta aldi berean, idazle eta euskaralari elgoibartarra omentzeko.
|
| Gotzon Barandiaran larrabetzuarra, euskal idazle eta kulturgilea da, Euskal Filologian lizentziatua, euskara teknikari lanetan aritutakoa, eta euskararen eta euskal kulturaren ondarea berreskuratzen, digitalizatzen eta hedatzen eskarmentu handikoa. |
elgoibarreraz.eus webgunearen helburua euskarazko ondarea gizarteratzeko atari digitala prestatzea izan da. Horretarako, orain arteko lana arloka sailkatu, web-atari batean bildu eta guztien arteko loturak egin dira.
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALDAPA, aldapia: Cuesta, pendiente. ALDAPADIA-rekin alternantzian (edo Aldaparia).
BILDDUR, bilddurra: Beldurra. Gaur egun, soinu busti gabea entzuten da gehiago: bildur. Bilddurrak akabatzen egon: Oso beldurtuta egon.
EXKAX, exkaxa: 1. Txarra, kaskarra. ESKAS, eskasa ere bai. Datorren astian egun exkaxak daukaguz. / 2. Escasamente, apenas. Libra erdi exkax intxaur dago hamen.
JAKIN: Asko jakin (ezezkoan): –Bixar urtiak, zorionak! –Bai, bixar. Eztakik asko! Berrogeta hamaika urte, ja, ja, ja!
MENDISAIL, mendisailla: Gure aitta granuja galanta zuan, mendisail horrek pasauta neskatara Elosura juteko.
SAN ANTOLIN EGUNA: Irailaren 2a. San Antolin auzoan jaiak egiten dira egun horren inguruan.
Ahuntzan gaberdiko eztula ez izan: Garrantzi gutxiko gauza ez izan.
Bilddur edarra, obispuak abadiari!: Gehiago agintzen duenak gutxiago agintzen duenari beldurrik ez diola adierazteko, ironikoki. —Berandu najabik, eta oiñ ere andriak errieta edarra preparauko jak! —Bai, zera! Bildur edarra obispuak abadiari! (etxe horretan, nonbait, senarrak agintzen du emazteak baino gehiago).
Gizurrak hanka motzak daukaz: Gezurrarekin urrutira iritsi ezin daitekeela adierazteko. Gezurtia bizkor harrapatzen dela adierazteko.
Jo eta sua: ¡Dale que te pego! Ta hor kriston erromerixia, frontoia bete-bete jente egote(n) zan han, dantzan jo ta sua.
Ondo egiñ (pertsona bati): Pertsona bat ondo tratatu.
