Gaur gure barrena alai, pozik dago. Auteskundeetan eukotarrak garaitza aundia izan degu. Biotzez jokatu degun ezkeroz biotza poztu da. ¿Nork esan guztien aurka, batez ere «eskuma batasuneko» orren ibilerakin, aiñ goitik irtengo genduanik?
Eta egiaz, Jaungoikua eta Lege-zarra ikurritza orrekin euskotarrak arpegia eman eta garaile. Bi txori batean bai dituzte ikurritza ontan: Jaungoikuan, bere aitormena, bere eleiza, bere uzkurtz edo relijioa; lege zarrean gure abenda, gure eusko-izatea, gure aberria, Euzkadi. Bi gauz auek, euskotarrentzat maitagarrienak, ikurritza orrek berakin ditu eta orregatik irten da garaile, guztien gaiñ. Benetakoa dalako: erriaren biotza dalako; erriakin negar erriakin poztu egiten dalako.
Euskotarrak zuzen bide onetan poztu gaitezen, eta gogor lan eta lan asmo oso-osoz gure azkatasuna iritxi arte.
* * *
Auteskunde ontako areriorik izan bada, «karlista» esten diran oiek izan dira. Erok jarri dituzten ajente edo bitartekoak, makiña bat gezur aotan artu uzkurtz-erlijio gauzekin batean eta ibili dira etxerik etxe, baserririk baserri.
«La Constanciatxu»k —zaartu ta txotxotu egiñ zaio ta gazteak pizkor ikustean zitaldu— igandeko idatzi baten neretzat jartzen detala ta azaltzeko zeiñ «ajente»k erabili dituan aoan uzkurtz itzak. ¡Ja, ja, ja!
Nik bezin ondo edo obeto daki ori jarri duanak «San Miguel» balerako «ajente» batek abertzaleengatik gaizki esan eta Elgoibar'en ditugun apaiz gazte, jator, langileenakatik zer erretolika jardun duan.
Nik bezin ongi daki Jesus'en Biotzan izena aoan artuta beste eron aldeko emakume bat zelan ibili dan.
Nik bezin ondo daki «Lizundia» tontorreko baserrietan zer gezur zabaldu dituzten auteskunde bezpera gauan aiñ gogorrak ezan ere, nun zerbait jakin nairik geure etxera etorri ziran, autarkia eman aurretik.
Nik bezin ondo daki «La Constanciatxu»ko izperkari orrek auteskunde ondoren «San Antolin» aldeko «neska-zarra» esaten dioten batek, zer egin duan, berari jaramonik egin gabe autarkia zuen eman zuten baserrietako umetxoeri.
Eta nik bezin ondo dakizki beste gauza asko ta asko.
Baña... baña, kanpoko-larrosa azaldu nai. Guk berriz eok bezin zorrotzak begi ta belarriak eta ikusi ta jakin egin ditugu gauzak.
Arerio oen gañetik, gezur ta maltzurkeri oen gañetik, abertzaleen ikurritza, abertzaleen aldunak atera dira. «La Constanciatxu»ren lagunak ¿nork esan? Maeztu bat atera. ¡Aitaren eta Semearen...!
* * *
Eusko-araudi, estatuto aurreko igande baten gure erriko balera baten «San Migel»en «karlista» oek zuten itzaldi [...] talde bat juan ziran arpegia emateko asmoetan ortara beartzen baldin ba ziran gauzak. Ala gertatu ere eta abertzale jator batek egiak esan zituan, baserritarrin poz aundiakin, estatuto zuzenbidean jarri zituan.
Ori goizean eta arratsaldean orra nun «karlista» batek topo egiten duan abertzale jator orrekin eta esaten dio: «¿Este es el valiente de esta mañana?... Has renegado de la sangre de tu padre».
Gazte jatorrari malkoak begietara azaldu zitzaizkion itz oiek entzutean. Erantzuna emango leoke, baña zarragoa bestea eta igesi juan ere bai esanda beste gabe, ta gaztea ixildu egin zan.
«Karlista» arrek «estatutoari» baietza eman zion, eta igandean jota puska estatutoaren aurka zijazten aldunai. Onek ¿zer? ¿ez aldu bere iritzia ukatu, bere eusko odola, «fuerista» izatea ukatu? Gazte-abertzale arrek berriz, «estatutoan» bere aitaren «fuerista» izatea aurreratu eta aldun abertzaliak ateratzian aitaren Euskal-erria —bere Euzkadi— altxatu. ¿Nor «renegado», karlista ura ala abertzale au?
* * *
Jel alderdiaren lana bai, benetakoa. Auteskundiak azaldu dute erriaren biotz biotzean dagoala Sabin irakaslearen errakuskizuna. Otoi maixuaren gogo alde ta «Jaungoikua ta Lege zarra»ren alde.
Jaiki, ta aurrera euskotarrak. ¡Gora Euzkadi!
