Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Bonbak etxe inguruan

Eibartik nazionalei botatako jaurtigai batzuk Arane ondoan lehertzen ziren. Lehertu ez zirenak Pedrok desgaitu eta etxera eraman zituen.

-Bestela jo ezkero kaiņonazuak, e. Eibartikan jaurtittakuak hona zerari nazionalei Arratera botata, Arraten elizian pasauta, hamentxe sartuta, hamentxe jaten gaurela ere jota baiņuak eta danak kee beltz-beltzakin eta lurrez dana, bentania zabalik zeuan eta dana beteta laga zaban hortxe jota hamabost eta erdiko proiektillak. Beheratxuao beste bat, han behian beste bat esplotau zabana beste bat; beste bat hor arbolia jota handikaldera ere pasau zan, eta beste bat Armoretako etxe berrixa dagon tokixan zihar. Baiņa harek, e, lelengua edo zan, han goixan nabua jorratzen gebizen eta harek ekarri zaban du-du-du-du!!!, eta Armoretako behixak han lauan etxe berrixa dauan tokixan jata zoratuta, euren parian pasau zan berta-bertan eta harutzatxuauan behia joa zaban. Jo baleu muturrakin behia akaso esplotauko zaban baiņa. Nik hamen jota joan zan hara [...] etxian ondora proiektil bat, eta etxera ekarri ta hustuta hor euki naban eta. Beste bi edo ez dakit nundik ekarri nittuan. Hamabost eta erdiko bastante, holako bala handixa. Eta haura esplotia (espoleta) kendu eta ni mekanikua, esplotatzeko ere. Han eukitzen zaban pistoe handixa, haura soltau, tornillua soltau eta haura pistoia kendu ezkero harek ez zaukan arriskurikan. Barrua polboraz beteta, zuri-zurixa, polboria izengo zan edo.

Pedro Arrillaga Garate (1918)

Arana baserrian jaio zen. Sei anai-arrebatatik bigarrena izan zen. Aita etxekoa eta ama auzoko Goikoetxe baserrikoa zen. Arana baserria Elgoibarko mojena izan zen harik eta liberalak karlisten aurkako gerra irabazi eta kendu zieten arte. Baserria salgai jarri eta Pedroren aitonak erosi zuen. Zortzi urtetik 12ra arte auzoko eskolan ibili zen, dotrina baino ez zuten ikasi. 12 urterekin Eibarrera eramaten zuen esnea astoan, bezeroei banatzeko. Soldadutzan Asturiastik Ebrorainoko frontetan borrokatu zuen. Arana baserrian eman du bizitza guztia. Eibarko Gorosta bailarako Altzubarren baserrikoa zen Petra Iriondorekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Aldai [baserriak / Arriaga]

Arluzeaga [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Basarte kalea [Kaleak eta plazak]

Errekartenagusi (Errekarte) [baserriak / Azkue (San Roke)]

Haritzeta [baserriak / Urruzuno]

Kanterape [baserriak / Altzola]

Mintxeta [baserriak / Azkue (San Roke)]

Panparrongoa (Panparron) [baserriak / Azkue (San Roke)]

Txaletberria (Txalet Berria) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Zabaletagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Danborradako kantuak

Iturriko maitagarria — 1969

Amatxo — 1969

Euskal kantak — 1960

Ikasteko

Estudios de sintaxis vasca (Luis Villasante) — 1978

Lekukotza

getaria — Andres _Alberdi Gorostiaga Getaria (1950)
Elgoibarkoa institutu "pilotua"; hizkuntza-ereduak

Hor Elgoibarko institutuak, gaiņera, suertia izan zuen. Garaitsu horretan, 79an, sortu zan hemen artian ez Eusko Jaurlaritza baizik eta Consejo General eztakit-zer –holako izen bat zuan– eta horrekin batera hasi zan “euskal” ikuspuntutik eskolak eta institutuak montatzen. Eta hemen bi pertsona ibili ziran nahiko fuerte, apustua egin zuten Donostia aldian honeako, eta izan ziran Mari Karmen Altzueta eta Xabier Mauleon. Eta habek ez dakit berez ze entidade administratibo –ze izen– jarri zioten, baiņa Gipuzkoan Elgoibarko, Hondarribiko eta Hernaniko institutuak nolabait ere “instituto piloto” modura izendatu zituzten. [...]

Elgoibartarren esanetan


Gurutze Gorriaren aldeko diru-bilketa batean
parte hartu zuten gazteak. Gutxi gorabehera 1920 urtea.

Illea moztu, txiki-txikittan amak egitten zigun etxian. Gero pixka bat nagusitzen giņanian pelukerixara juaten giņan. Agapitorena juaten giņan. Ez dakitt, errial bi edo eskatzen zigun; ez nago oso seguru.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Pelukerixak bazauden, baiņa gu ez giņan juaten. Neri amak mozten zidan illia, hilbeheran. Nere anaixeri pelukerixetan mozten ziuen illia. Pelukero bat akordatzen naiz, Agapito. Gaur egun, Osoro zapaterixia daguan onduan zaguan, San Frantzisko kalian.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

Makillajerik ez naban hartzen. Egon, bazaguan, baiņa neri arpegixa erretzen zitzatan.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


APUR, apurra: Lo poco. Eta eskolan ere zeozer ikixi genduan. Ikixi genduan apurra, ahiztu.

DESTINO, destinua: Destino.

GERO: Cuidado que, mira que. Abisuak adierazteko interjekzioa: Argi ibilli, gero, e!

KARGU HARTU: DIO aditza. 1. Bere buruari: Bere burua zaindu. 2. Beste norbaiti: Erantzukizunak, kontuak eskatu. Eta nagusixari, zeiņek hartuko dio kargu gaizki agintzen dabanian?

NOLA: Nola ... –(e)n: Kausazko perpausak osatzeko lokailua: Baiņa gero, nola giņan gaztenak, etxera etortzeko azkenak. Zela-rekin ere bai. Ikus ZELA sarreran.

TONTO/-A, tontua/tontia: Tonto / -a.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Artaburua baiņo buru haundixagua euki: Buruhandia denagatik esan ohi da.

Egixa biribilla izan: Benetako egia.

Hamaika holako ikusteko jaixuak gara!: Gauza benetan arraroak, harrigarriak ikusten direnean erabiltzen da.

Kitto: ... eta kitto!: Gauza bati amaiera behin betikoa emateko esaten da. Ari dittuk pixkat ihartzen, eta ihartzen diranian, danak jaurtiko jaittuat, eta kitto!

Potrojorran egon: Lanik egin gabe, gora begira dagoenagatik esaten da, kukuari begira dagoenagatik.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Jaiotzak
Jaiotza.— Argia, 1934-02-18 | Mirentxu
Kirola - Mendia
Zorionak.— Argia, 1934-10-21 | Mirentxu, Ixaka
Kultura - Zinema
Politika - Batzokia
Salgai.— El Día, 1933-06-16 | Aixerixa
Erlijioa - Ekitaldiak
Jaunartzea.— El Día, 1931-08-04 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala