Josefaren amonak ereiten omen zuen lihoa, baina Josefak berak ez du gogoan. Liho-putzurik ere ez omen du gogoan. Aitaginarrebak abarkak egiteko, larrua busti egiten zuen biguntzeko, gero josi ahal izateko. Mendarotik auzoko Eguren-Nagusi baserrira ezkondu zenak saskiak egiten zituen etxean.
-Zuk sekula ezautu dozu liņua soruetan?
-Ez, souan ez nik hori bedar hori. Ikusitta nao nere jaixotetxian. Armaixo haundi bat zan eta hantxe haura bedarra ezaututa nao. Baiņa etxian hartzen ez. Nere amamak eta eitten (ereitten) ei zeben baiņa nere akorduan ez.
-Zuk orduan amama-ta goruetan ez zittuzun ikusi?
-Goruetan neu be einda nao.
-Baiņa liņuakin ez.
-Ez. Ardi-laniakin.
-Zuek hemen liņo-potzuak eukiko dittuzue, ezta?
-Ez dakitt. Ez naiz ni konturatzen.
-Uste dot leku askotan dagozela oindiok izen horrekin.
-Baiņa hemen ez, ez dot iņori sentiru.
-Liņaputzuetan gaztaiņia be zumitza eitteko ta.
-A bai, beratu eta hori. Zesteruak, zestua eitten zabenak, eta bai. Hori ezaututa nao.
-Eta zure aittaginarreba hain artistia izanda narruakin eta, otzararik-eta ez eben egiten?
-Ez.
-Esan dostazu burdixentzako eta eitten zittuela; eta narruzko abarkak eta.
-Narruzko abarkak harek eitten zaban uretan busti eta trapu baten, trapu bustixan bueltan batuta ipini. Eta bigun-bigunak eukitzen zittuan gero abarkia joskixakin josteko.
-Ez zeukan ohiturarik otzarak eta; zesterua ez zan?
-Ez, ez, zesterua ez zan. Hemen Eguengo gizona bai, Mendarotikan ezkondu zana hona Eguenea, gizona. Eta harek zestuak eta edarki eitten zittuan. Harek basuan hartu gaztaiņa-langaixak eta berak etara zumitzak eta harek eitten zittuan. Baiņa gurian etxian ez dot ezautu hori. Ez dot ezautu, ez.
Idotorbe (San Pedro) auzoko Egigurentxiki ("Eguentxiki") baserrian jaio zen. Bost anai-arrebatatik laugarrena izan zen. Aita etxekoa eta ama auzoko Aubia (Aubixa) baserrikoa zen. Bederatzitik 13 urtera arte auzoko eskolan ikasi zuen. Gero, kalera joan zen josten ikastera. Gerran anaia bat eta aita galdu zituen, eta honen ondorioz ama ere hil egin zitzaion. Baserrian bizi izan da beti. Urtetan, egunero joaten zen kalera esnea saltzera. Armueta baserrira ezkondu zen etxeko Antonio Arrizabalagarekin.
Agirretxiki (Agarre-Txiki) [baserriak / Azkue (San Roke)]
Antxusietabekoa [baserriak / Urruzuno]
Artetxe kalea [Kaleak eta plazak]
Bolatokiko parkea [Kaleak eta plazak]
Galburusoro [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Itzaingoa [baserriak / Altzola]
Leruntxiki [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Olazabal [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
San Pedroko zubia [Zubiak]
Urkiola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
—Esan doguna, zuek hasi ziņaten ya guraso bezela D eredua lortu nahian eta zer gertatu zan... hasi ziran irakasle euskaldunak etortzen eta hango irakasliekin zer gertatu zan? Euskaldundu ziran edo...?
—Ba ez. Alde batetikan ya nagusiak ziran. Eta, gaiņera, ba, bueno, lortu zuten –puntuazio nahiko altua zuten eta– lehiaketa.... Zelan esaten da? Leku-aldatze lehiaketan lortu zuten bere probintzietan edo beste lekutan… hau da, bueltatu zian jatorriko... jatorrizko herrietara.
—Orduan, eskolia berritu in zan guztiz, ez?
—Guztiz, guztiz, guztiz. Elgoibartar batzuk ere ya sartu zian eta, enfin, hasi zan… Prozesua, ba, pentsau, ba, 6-8 urte zian EGBn gehi 2 eskolaurrian, ba, 10 urteko prozesua izan zen. [...]
Aiastia (San Migel) auzoan hartutako irudia,
1935 urtean.
Dutxarik ez zaguan etxian: atarixan egoten zan aska haundi bat eta hantxe ibiltzen giņan danak sartuta... eta horixe zan gure dutxia. Ura bazaguan etxian ere, baiņa hara juaten giņan. Hotza egitxen zabanian, ez giņan han sartzen. Neguan, koziņan berotzen gendun ura, eta harekin arreglatzen giņan.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Dutxarik orduan ez zaguan, baiņa nik kontauko dizut nere lehenengo dutxia nun hartu naban. Uda baten nere amaren ahizpa bat Argentinatik etorri zan hona. Lehen izaten zan... erropia garbitzeko egosi egitxen zan eta egosteko lixibia erabiltzen zeben. Eta gure etxian zaguan harrizko zulo bat eta han ipintzen zan gaiņian barrika txiki bat erropaz beteta, sare baten barruan, eta hari ura, erramua, sutako hautsa... bota eta erropia han egosi eta gero, errekan edo askan aklaratzen zan. Gero egoten zan leun, leun, leuna erropia. Eta nik nere lehenengo dutxia zulo haretan hartu naban. Eta tiak baldiakin ura bota eta holaxe hartu naban. Zapatu gabetan, aste osua lanian egon eta gero, mutill kuadrillia errekan baiņatzen giņan garbitzeko.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
APOPILLO, apopillua: Pupilo. -Apopilluak ere izaten genduzen! Bazkaitxan, apopilluak.
DESASTRE, desastria: Desastre. Eta holaxe ein genduan bueltia. Atzera, Gernikatikan zihar, zela ero hala, pasau, eta hango desastria!
GAZTAIŅA, gaztaiņia: Castaņa.
KAPAZIDADE, kapazidadia: Ahalmena, gaitasuna. Hori da kapazidadia dakana juergan ibiltzeko!
NOBIXO, nobixua: Senargaia. Sei hillebetian egon tzian hamen, eta nobixua topau ere bai.
TIO/-A, tiua/tia: Gaur egun gehiago erabiltzen dira hauek osaba eta izeko baino.
Beltzak ikusi: Pasarlas moradas, pasar apuros. Kintzena horrekin, beltzak ikusiko dittuk hill osua pasatzeko.
Galduan eman: Negozioren batean, galtzen irten. Zenbat da kontua? Eta hainbeste. Bueno, etxuek galduan emango eurak ere, e!
Izardi eta patz: Izerditan blai (egin, egon).
Nagusi biren txakurra, gosiak hill: Berdin hau: Nagusi askoren astua, gosiak hill. Askoren artean zerbait edukitzeak atarramentu onik ez dakarrela adierazteko.
Txinpartak ateratzen ibilli: Berotuta ibili. Txinpartak ateratzen jabik Miren, eta ez hari beragana urreratu.
