Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Domeketan goizeko mezara eta gero etxe garbiketak

Domeketan seiterdietako mezetara joaten ziren beldur galanta pasatuz iluntasunagatik. Gero etxera etorri eta garbiketak: zoruak 'arenau', argizagia eman eta abar.

Nati:-Ostantzian ba aurrera halaxe. Eta gero pixkat haudittu giņanian ba, mezia're hain zan sagraua, ba goizian juten giņan gu bixok seitterdietako mezetara.

Agurne-Baiņa txingorra bazan ere!

Nati:-Juten giņunazenan eta eitten gendunan 'meza-txandia' esaten zakona.

Agurne--Bai. Eta zelako sustuak pasatzen genduzen bidian!

Nati:-Bai. Ba batian bata zatorren bizikletan poliki-poliki argixakin gabian eta bajatzen giņan San Lorentzoraiņo farolakin eta gero handik behera oiņez baiņa argirik gabe, eta baten bat juten baldin bazan goizian lanera edo bizikletiakin atzetik, eta igual poliki-poliki zixenian ba sustuak hartzen genduzen. Eta goizeko seitterdietan igual neguan ere...

Agurne--Pentsau geure ondoren zatorrela, ta holaxe. Baiņa billurrez aidian, e! Bueno, nik pentsatzen dot orduko meziak oinguan doblia balixo zabala.

Nati:-Bai, eta gero seitterdietako mezia entzun, etorri etxera, eta gero bestiak juten zian mezetara eta guk eitten genduzen etxeko lanak. Gaiņera lehen dana zan arenau lejiakin ta hondarrakin. Eta habitaziuetan dana "cera de palo" esaten zakona. Eman zepillua, alanbria, eta astian behin demaseko garbittua etxieri.

Agurne Muguruza Alberdi (1935)

Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrian jaio zen. Umetatik baserrian lan egin beharra izan zuen. Gainera, bost ahizpa zirenez, etxeko eta soroko lanak edo abereen zainketa, euren artean banatu behar izaten zituzten lan guztiak. Auzoko eskolan ibili zen. Gero grabatzen ikasi zuen, eta Eibarko lantegi baterako jardun zuen lanean, grabatzen, damaskinatuak egiten. Ezkondu ostean, kalean jarri ziren bizitzen. Nati ahizparekin batera egin zitzaion elkarrizketa.

Toponimia


Toponimoak

Aita Agirre plaza [Kaleak eta plazak]

Apatrizerrota [baserriak / Arriaga]

Autonomia kalea [Kaleak eta plazak]

Egia (Egi) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Gazteluerreka [Errekak]

Jibraltar [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Lorigorta (desagertua) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Oleta [baserriak / Arriaga]

Santsongoa [baserriak / Azkue (San Roke)]

Urruzunoandi [baserriak / Urruzuno]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Idatzia

Etxepe sariak (I. II. eta III.) — 1982/1987/1988

Irakasle titulua — 1980

Erdarakadak (Gotzon Garate) — 1988

Euskara gaur — 1971

Tekniko-industriak hiztegia (erdara-euskara) — 1976

Lekukotza

elgoibar — Itziar _Ajuria Garate Elgoibar (1924-2023)
Gerragatik eskola urte bat galdu

—Zenbat urte eskola aurrian?

—Seirekin uste dot ateratzen giņala. Bai.

—Gero ya haundixen eskolara?

—Gero goixan zerian, hor oin Padre Agirre da baiņa behian zeuden parbuluak eta goixan lelengo mailla edo, hamalau urte arte. Gero guk galdu gendun, hamahirutik hamalaura galdu gendun gerriagatik urtebete, kurso bat. Eta gero utzi ziguten guri hamabost urte arte. Urte haura galdu gendulako gu egon giņan hamabost urte arte.

—Eta orduan zuk justo hamabi urte gerria hasi zanian.

—Bai, hamabi urte. [...]

Elgoibartarren esanetan


Pakita Ansola, Mauxitxa baserrikoa, eta Maria Ansola,
Gorriaga baserrikoa, azoka plazan. 1948 urtea.

Umetan, udan goizago jaikitzen giņan beti, neguan bildurra edo ganauekin ibiltzeko... astegunetan igual zazpiretarako jaikiko giņan. Gero, ganaua kanpora etara-ta egin da, amak gosarixa preparatzen zaban, gosaldu ta gero aittak esaten zabana egittera kanpora. Guk bazkaltzen gendun hamabixak-hamabitt’erdietarako.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Ni San Pedron, lelengo enpaketatzen egon nitzan. Gero poliki-poliki makiņetan sartu giņan. Azkenian makiņetan lanian ibilli nitzan. 14 urtian ibilli nintzan San Pedroko fabrikan. Gero aitta gaixotu zan, da basarrixan lan asko zauala, ta hementxe geldittu nitzan lanian. Ez nitzan bueltau taillarretara. San Pedron hasi giņanian 11 ordu egitten nittuan lan, goizeko seiretarik arratsaldeko seiretara, eguerdixan ordubete geldittu bazkaltzeko, ta jarraittu. Oporrik ez zauan orduan. Gero nik lagatzerakuan bai, konsegittu zan 9 orduko lana, oporrak eta dana konsegittu ziran azkenerako. Baiņa hasieran ezer ez. Astian sei egun lan egin bihar. San Bartolome, San Bartolome Txiki, Gabon eguna ta Natibittate eguna bakarrik jai. Basarriko lana astuna da, baiņa han beste izerdirik sekula ez dot bota.

Markos Arregi Iriondo

Etxeko gauza guztixak amak egitten zittuan: sukaldian, ganbaran... Etxekoandria ama zan. Kalera juten zan astian pare bat bider edo... igual azokara bakarrikan. Astua hartu ta ortuko produktuak, arrautzak eta... saltzera. Gero, orduan etxerako gauza asko bihar ziran, eta igual kafia, azukria, olixua... danak bihar izaten ziran, ta gauza horrek ekarri. Astuakin juten zan ama, bera bakarrik.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ASTIRO: Despacio. Ikus SOSI(G)UZ eta POLIKI.

EGUASTENA: Miércoles. Eguastenetan azokia izeten dok Eibarren.

HAIN ZUZEN: Lok. Precisamente, justamente. Ezta hori, hain zuzen, nik esandako mutilla. / Hori da, hain zuzen, guk nahi genduana.

KOKO JANTZI: Mozorrotu. DA aditza. Aurten ere koko jantzi bihar gaittuk Karnabaletan.

ORTU, ortua: Baratzea. Eta harek zakan han hola animalixa mordo bat, beste pare bat behi, eurentzat esnia, ortua, berduria eurentzako izeteko ...

TXATXAR, txatxarra: Txiki-txikia. Esmirriado. Neska txatxar bat zuan etxera etorri zana.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Beriak beranak izan, eta bestianak erdibana euki: Berea partekatu ez, baina besteena partekatu nahi izaten dutenei esaten zaie.

Gatz gutxiko pertsonia: Soso / -a. Horrek etxakak gatzik txistiak kontatzeko.

Jakiņian egon (jakiņa(re)n gaiņian egon): A sabiendas. Ordurako jakiņian egoten ziran.

Narrutik ordaindu: Garesti ordaindu. Narrutik ordaindu (pagau) biharko dok atrebentzixa hori!

Txorixa baiņo ariņagua izan: Oso ariņa izan.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Jaiak
Erroka Deuna.— Argia, 1934-08-26 | Mirentxu
Kirola - Lasterketak
Kultura - Literatura
Erosi ta irakurri.— El Día, 1931-05-06 |
Politika - Mendigoizaleak
Getaria'ra.— Euzkadi, 1931-10-01 | Atxolin
Erlijioa - Ekitaldiak
Miren Sortzez Garbiaren bederatziurrena.— El Día, 1933-12-13 | Mirentxu


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala