Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Galan eta Garcia Hernandez militar errepublikazaleen ohorezko bertsoak

Fermin Galan eta Angel Garcia Hernandez militar errepublikazaleak Jakan altxatu ziren 1930ean. Fusilatu egin zituzten monarkiaren aurka egiteagatik. Haien ohorezko bertsoak kantatzen ditu Mariak.

Fermin Galan eta

Garcia Hernandez

biak ziran kapitanak,

Abenduaren hamalauetan

afusillatu zianak,

kristau gaiztuak eiten ditue

modu horretako lanak,

aber zer nahigabe hartuko

zeben haiek hazi zituanak.

Gogoratzian nere bihotza

egiten da erdiratu,

sasorik onenian horrela

mundua bihar lagatu.

Espaiñia ta Euskal Herrixa

horrek digute salbatu.

Maria Ormaetxea Iñarra (1916)

Eibarko Iraegi baserrian jaio zen, zazpi anai-arreben artean. Ama bertakoa zuen eta aita Aramaioko Kerizti baserrikoa. Bertso kantaria izan da bizi guztian, aita Julianek irakatsita. Hogeita hamar urte zituela, Elgoibarko Aizpizkarbekoa baserrira ezkondu zen, bertako Casto Agirregomezkortarekin. Hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Aldabe [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Ariztizabal [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Barrenaerrota [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Errekarteberri [baserriak / Azkue (San Roke)]

Haizetxe [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Kamiñerokoa [baserriak / Azkue (San Roke)]

Metalkoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Palazio [baserriak / Arriaga]

Trenbide kalea [Kaleak eta plazak]

Zabaletabekoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Mikelen baserria

Bi konejutxoak — 1969

Olentzero - Ongarri — 1961

Trinitateetako umeen danborrada — 1975

Diario Vasco - Gloria, Ongarri elkarteko lehendakari — 1975

Bernabe Mujikaren koadernoa — 1960-09-28

Lekukotza

elgoibar — Antton _Azpiazu Kaltzakorta Elgoibar (1956)
Txistulariak gabon kanten lehiaketan

—Hemen dakat be bai, txistu eskolakuen lehenengo emanaldixa milla... bueno, ez dakit, urtia ez dakit zein zan, baiña txistu eskolakuen lehenengo emanaldixa izan zala Gabon kanten lehiaketia.

—A, bai. Hori izan zan… Centro Urbitarte zegoen lehen. Hori izango zan? Centro Urbitarte zegoen, bueno, elizako zentro bat, elizako areto bat zen, tabernia zakan eta gero zakan, ba, bueno, saloi bat. Hemen lehen ez zeuen. Sali bat hitzaldiak-eta emateko. Ta hitzaldiak-eta ematen zian han. Eta han egin zan txapelketa bat, gabon-kanten txapelketa bat. Eta antolatzen hor ibiltzen zan nere aitta. Eta nik uste dot nere aittak pixkat aprobetxau zabala, ba, ya zegoela hori, ba txistulari talde bat eruan eta bertan joteko. [...]

Elgoibartarren esanetan


Milagrosa ikastetxeko (Maalako eskola zaharra) ikasleek
San Isidrorako txangoa egin zutenekoa.
1928. Ezkerretik eskuinera: Digna Lasa, Anita Garate,
Maritxu Osoro (etzanda), Isabel Garcia y Maria Iriondo.

Udaran ibaira juten giñan baiñua hartzera, Goiko Errota aldera, eta King-Kong etxiaren ondora ere bai. Han zagozen «haitz haundixa» eta «haitz txikixa» esaten ziuenak». Harek ibaixan zagozen, King-kong ondoko pasuaren parian. Han ikasi naban nik igeri egitten. Baiña sasoi hartan, gaur egun baiño ur gehixago zaguan eta zikinkerixa gitxixago.

José Gurrutxaga Ondartza

Guk ez zakagun hondartzara juateko ohitturarikan. Errekatxuetan, ixkutuan, baiñatzen giñan, lotsa haundixa ematen zigun-eta. Astixa zakagunian Upai Goittira ere juten giñan.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

19 urte naukazen lagunekin Debako hondartzara jun nitzan lelengo aldixan. Tomas Astigarragak tallar bat zaukan Maalan, eta bertan, bizikletak alkilatzen zittuan. Arratsalde bateko alkilerrak 2 pezeta kostatzen zaban. Hala, bizikleta batzuk alkilau, eta hondartzara jun giñan. Baiñua hartu, bizikletia bueltau, eta berriz ere, etxera

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AMORRO, amorrua: Rabia. Amorro edarra hartu dau Terek loterixia tokau jatala enterau danian.

DALAKO, dalakua: Dalako ori. Susodicho, en cuestión. –«Bollo de leche» ero esaten jakok, ba? –Bai. – Ba, dalako hori.

GALANKI: Asko, erruz. Tabernia geunkan orduan ere, eta lana galanki ein bihar.

KABALLO, kaballua: Caballo. Zaldixa ere bai. Kaballo gaiñian ibiltze(n) nitzan, kaballo zuri baten gaiñian, eta edarki.

NARRAS, narrasa: Desgarbado.

SOLDAUTZA, soldautzia: Servicio militar.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


A ze paria, karakola eta baria: Bi pertsona oso antzekoak direla adierazteko esaten da. «Tal para cual».

Beriakin erten: Berearekin atera.

Gaztiak, eskarmentu gutxi: Gazteari esperientzia falta zaiola adierazteko.

Jangoikuak dakixan lekukua izan: Urrutikoa denari esan ohi zaio. Beste era batzuetara ere bai: Jangoikuak jakingo jok nungua dan hori!

Natibittate, ase ta bete; San Estebantxo, lehen bezela lantxo (/ lehen eratxo): Abenduaren 25a da Natibittate eguna, janariz eta edariz lepo betetzekoa, ondo bidean; hurrengo eguna, ordea, San Esteban eguna, normaltasunera (eta lanera) itzultzekoa zen.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Lana
[...] El Día, 1931-08-04 | Aixerixa
Kirola - Mendia
Zorionak.— Argia, 1934-10-21 | Mirentxu, Ixaka
Kultura - Musika
Politika - Hauteskundeak
Guztiz aundiro ospatu zan Sabiñ eta beste [...] Argia, 1934-12-02 | Ixaka, Mirentxu, Aixerixa
Erlijioa - Kongregazioak
Kisto errege eguna.— Euzkadi, 1932-11-09 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala