Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Eskolan onenetarikoa

Gordeta ditu eskolako boletinak eta koadernotxoak. Gramatika eta Kaligrafia asko ikasten zuten, 'redondilla', 'inglesa' eta 'gótica' Ikasmateriak.

-Hori izan zan Pilarrian. Ta gordeta dakadaz gaiñera hango boletiñak eta kuadernotxuak-eta danak gordeta dakadaz. Berrogeta bat, berrogeta bi, berrogeta hiru... "Primer año de la Victoria, Segundo año de la Victoria", dana... Oso..., billobari erakusten niozen gaiñera, Gramatikia eta Kaligrafia guk itten gendun asko. Kaligrafia, gaiñera, hiru letra klase: letra inglesa, oker-oker inda, "redondilla" kontabilidadia eruateko, ta "gotika", dotoria. Han daude kuadernuetan. Hori, Historia, Historia Sagrada, Matematika, bueno, han ikasi genduna. Eta ataratzen naban bigarren, lelen..., hirugarren..., baiña zera, hoixe. Ni pentsatzen ba bixar edo etzi bankuren baten edo ofizinaren baten. Pentsatzen, zeatik eze beste batzuk hasi zian kolokatzen.

Luis Mari Iriondo Garate (1931)

Luis Mari Elgoibarren jaio zen 1931. urtean. Aita, Jose Mari Iriondo, Altzolakoa zen; ama, Maria, zestoarra eta sukaldari bikaina. Zortzi urte zituela, elizako koruan tiple moduan hasi zen eta hortik sortu zitzaion musikarengatik zaletasuna. Herriko bandan klarinetea eta txistua jo zituen eta ezpata-dantzaria ere izan zen. Lehen hezkuntza egin ondoren, 6 urterekin eskola publikoetan hasi zen don Felix maisuarekin. Ondoren, beka bati esker, San Viatore anaiekin ibili zen El Pilar ikastetxean. Bere asmoa ikasten jarraitzea bazen ere, 13 urterekin Arana lantegian hasi zen: "pintxe" lanetan lehenengo eta aprendiz geroago. Bere burua tailerrei lotuta ikusi zuenez, Elgoibarko "Artes y Oficios" eskolan eta "Señorita Ana"ren akademian ikasketekin jarraitu zuen. Bere trebetasuna ikusiz, Sigma lantegiko bulego teknikoan lanpostua eskaini zioten eta bertan egon zen 30 urte egin eta Acmen gerente modura hasi zen arte. Acmen zegoela egin zituen enpresa- zuzendaritza ikasketak. Elkarrizketa garaian erretiratuta zegoen arren, ikasten jarraitzen zuen. Kultura zaletasun handiduna: historia, arte, musika eta zinezalea. Ez dago Elgoibarren berak parte hartzen ez duen kultura ekintzarik.

Toponimia


Toponimoak

Agirretxiki (Agarre-Txiki) [baserriak / Azkue (San Roke)]

Antxusietabekoa [baserriak / Urruzuno]

Artetxe kalea [Kaleak eta plazak]

Bolatokiko parkea [Kaleak eta plazak]

Galburusoro [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Itzaingoa [baserriak / Altzola]

Leruntxiki [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Olazabal [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

San Pedroko zubia [Zubiak]

Urkiola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Gramática vasca

Txitxilibakio — 1989-03

Lapurren azken txarra — 1969

Danborradako kantuak

Euskal abestiak — 1961

Ikastola mugimendua 1960-2010 — 2010

Lekukotza

elgoibar — Pello _Arrieta Soraiz Elgoibar (1950)
1950-1970ean Elgoibar hain erdalduna izateko arrazoiak

—Zuk esan dozu lehen zuek umiak ziñazienian oso erdeldunduta zeuala Elgoibar. Zeintzuk dia horren arrazoi nagusixak? Bueno, bai, debeku horrek eta holako... eskolia oso erdelduna zalako edo kokapenagaittik, pasoko herrixa zalako edo...?

—Nik usten dot... horrek danak du... Arrazoiak hoiek danak dia, e. Gerra ondoren aurretik immigrazio haundia izan gendun, baiña dana ez dao horri leporatzerik. Elizak bere eragina izan zun nahiz eta gero apaiz batzuk ez dakit zer ezkutuan. Erregimen totalitario horrek jarritako eta oin esandako araua, debekatuta zegoela eta, gaiñera, paisajetik euskera kendu behar zala: kale izenak-eta gaztelania hutsez, kanposantura joan eta han ere gaztelaniaz hutsez izan behar zuela. Elizak. [...]

Elgoibartarren esanetan


Jende ugari, herriko jaietan, Elgoibarko frontoian
pilota partidu bat ikusten. 40ko hamarkada.

Pelotak erosittakuak izaten genittuan. «Joxe Piku» esaten gendun denda bat zauan. Harek eukitzen zaban, eta pelota bakoitzak bederatzi txakur t’erdi kostatzen zaban, «95 céntimos» erderaz esaten dana. Pelotak eta gauza asko zittuan harek. Eta hantxe pelota bat erosteko dirua eukitzen genduanian, ba... Narruzko pelotak ziran. Bestela, etxian egindakuak. San Bartolome kalian zauan. «Todo a 0,95» zan denda hori.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Neri gehixen gustatzen zitzatana idi-probak izaten ziran. Orduan jende asko batzen zaban idi-probak. Elgoibarren zaguan proba-tokixa Soarten, San Migeleko bidian. San Pedroko kruziaren parian zauan. Hau zan itxixa. Eta Plaza Txikian zauan beste irikixa.

Markos Arregi Iriondo

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AGURE, aguria: Gizon zaharra. Anciano. Agura ere entzuten da. Agurezar.

BENGAIZO, bengaizua: Mendekua. Bengaizoz: Mendekuz. Bengaizoz ein zauan haura dana.

ESNEDUN, esneduna: Lechero. Bajau hari portalera, bajatok eta esneduna!

INGURU: Alrededor de. 1500 lagun inguru juntau zittuan.

MAISTRA, maistria: Maestra. Euskeraz ezin eiñ, eta erderaz jakiñ ez: harek komerixak! Eta euskeraz entzuten bahixan maistriak, erun aurrera, eta belauniko.

POTROSO, potrosua: Nagikeriarako joera handia duena. Gibel handiak dituena.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Arrastua artu: Antzeman; nondik nora doan asmatu. Arrastorik ere etxauat hartzen hire problemiari! Baita Ezeren aztarrenik ez izan.

Edarra egiñ: Hacerla buena. Edarra ein juagu ointxe! Etxera jun nahi, eta giltzik ez!

Haizia buruan, eta ibilli munduan: Arinkerietan, fundamenturik gabe, erantzukizunik gabe, batera eta bestera dabilenari esan ohi zaio.

Kedarria baino xurragua izan: Dirua gastatzea maite ez dutenei esateko.

Plaza-gizona izan: Jende aurrerako balio dutenengatik esan ohi da, jendeaurrean hazi egiten direnengatik.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Heriotzak
Gora berak.— Euzkadi, 1932-07-12 | Aixerixa
Kirola - Futbola
Ostikolariak.— Euzkadi, 1934-05-13 | Aixerixa
Kultura - Literatura
Olerkiak.— El Día, 1931-08-04 | Aixerixa
Politika - Ekitaldiak
Udaberrian gera eta batera bestera, aberri alde [...] El Día, 1933-05-06 | Aixerixa, Ixaka
Erlijioa - Kongregazioak
Gela berria.— El Día, 1931-02-28 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala