Debara joan zen zurgintza ikastera, Txopa tailerrera. Txopa itxi zenean, Elgoibarrera itzuli zen eta aurretik lanean ibili zen aroztegian jarraitu zuen lanean.
-Eta gero urte bat, bi urte faltau nitzan taillarretik, jun nitzan Debara, Deban zeon ebanisterixa bat, eta hara jun nitzan, pixkat ebanista ikasteko gogua neukan neuk. Eta jun nitzan Txopakin, Pajean [...].
-Txopa zan taillarraren izena?
-Bai, Txopa, taillarra, ebanisterixia Deban. Hantxe plaia inguruan zauan eta hantxe bi urte edo ein nittuan.
-Eta ikasi zeen ebanista edo?
-Bueno, ikasi, zeoze ikasi gendun. Baina gero hari pasau zakon, bera pixkat golfo samarra zan uezaba; andria hil zakon hamen eta Ameriketara jun zan, taillarra itxi ta Ameriketara jun zan. Eta hor geratu giñan zortzi bat lagun edo. Atzera Elgoibarrera jun nitzan eta atzera hartu zian lehengo lekuan eta.
-Txopa hori taillerra itxi eta zuek danok lan barik.
-Bai.
-Orduan lehen be pasaitten zien holako gauzak.
-Bai, bai, klaro.
Altzolako Sakristauen etxean jaio zen. Zazpi anai-arreba ziren. Ama etxekoa eta aita Itziarko Endoia auzoko Urki Handi baserrikoa zen. Zortzi urtetik hamabira auzoko eskolan ibili eta gero, Arantzazura joan zen fraidegai. Bertan bi urte bete aurretik gaixotu eta etxera itzuli zen. Eraikuntzarako arotz bezala jardun zuen ?Carpinteria Juaristi Apraiz? lantegian jubilatu zen arte. Urte pare batez Debako Txopa tailerrean jardun zuen ebanista lanean. Umetan aitajaunarekin hasita, bizi guztia auzoko elizako sakristau lanak egin ditu. Mezan kantatzen zuen, eta beste auzoko lagun batzuekin Altzolako koroa sortu eta berak zuzendu zuen. Markinako Larruskain auzoko Amallobieta baserriko Justa Amallobieta zenarekin ezkondu eta bost seme-alaba izan zituzten. Elgoibarko euskara jasotzeko egindako elkarrizketan Pedro Larizekin batera egin zitzaion elkarrizketa. Pako argazkiko ezkerrekoa da.
Amezti (Amesti) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Arriaga [Industrialdeak]
Berdezkunde [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Etxeberrigoen [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Iriarte [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Lautxaboletako txabola [baserriak / Urruzuno]
Olaondoerreka [Errekak]
San Antolin kalea [Kaleak eta plazak]
Urazandi [Industrialdeak]
Zuhazti [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Eta etxeko girua... ze hizkuntza... euskeraz eitten zan zuen etxian?
—Hori da. Euskeraz eitten zan nere etxian, baiña, klaro, eskolara hasi giñanian, erabat erdalduna zan giroa eta nere ama zanak ipintzen zaban frigorifiko gaiñian ipintzen zaban itxulapiko bat eta pezeta bat edo ez naiz gogoratzen oin –ze txakur haundiak eta txakur txikiak ere ezagutu genituen–, baiña dirua sartu bihar izaten genun, ama oso gogor jartzen zalako, euskeraz egin bihar genula eta… Klaro, gu eskolatik, bueno, etxera juaten giñanian, hasten giñan erderaz eta... hori. Hori ezagutu naban, bai. Eta gerora, ba, 8 bat urtekin-edo hasi giñan… hasi zan ba Elgoibarko Izarra elkartearen bittartez edo, euskera pixka bat reforzatzeko edo, Kinak. [...]
Aiastia (San Migel) auzoan hartutako irudia,
1935 urtean.
Dutxarik ez zaguan etxian: atarixan egoten zan aska haundi bat eta hantxe ibiltzen giñan danak sartuta... eta horixe zan gure dutxia. Ura bazaguan etxian ere, baiña hara juaten giñan. Hotza egitxen zabanian, ez giñan han sartzen. Neguan, koziñan berotzen gendun ura, eta harekin arreglatzen giñan.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Dutxarik orduan ez zaguan, baiña nik kontauko dizut nere lehenengo dutxia nun hartu naban. Uda baten nere amaren ahizpa bat Argentinatik etorri zan hona. Lehen izaten zan... erropia garbitzeko egosi egitxen zan eta egosteko lixibia erabiltzen zeben. Eta gure etxian zaguan harrizko zulo bat eta han ipintzen zan gaiñian barrika txiki bat erropaz beteta, sare baten barruan, eta hari ura, erramua, sutako hautsa... bota eta erropia han egosi eta gero, errekan edo askan aklaratzen zan. Gero egoten zan leun, leun, leuna erropia. Eta nik nere lehenengo dutxia zulo haretan hartu naban. Eta tiak baldiakin ura bota eta holaxe hartu naban. Zapatu gabetan, aste osua lanian egon eta gero, mutill kuadrillia errekan baiñatzen giñan garbitzeko.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ARLOTE, arlotia: Desgarbado, torpón; ganora gutxikoa, narrasa.
DISGUSTO, disgustua: Laga (eg)ik nobixia. Oin, disgusto haundi ori ez (eg)ixok eman nobixiari, bestela…
GOGOR HARTU: Norbaiti gogor egin. Ik. Estu hartu.
KATE, katia: Kate motzian lotu: Atar en corto. Kate motzian lotu jok andriak Patxi, eta erten ere etxok egitten.
OIÑ-HUTSIK: Adb. Hanka-hutsik ere bai. Descalzo.
TRIPA TRUKE: Lanen bat janaren truke egin.
Aurrerapena eman: Normalean ezezkoan: no animar a hacer algo. «Beste guztixak erromerixan, eta hi lanian beti, soiñujollia beti lanian», esate(n) zaban. Gure aitxa zan, guri ez zigun ematen aurrerapenik sekula (soiñua jotzen ikasteko).
Eutsi goixari!: Animoak emateko erabiltzen da.
Hurrik eman ere ez: Ezta gutxiago ere. Hala ere, galdu ein tzaban aurrian. Gero sakia hartu zaban pelota batekin, eta akabo. Ezin hurrik eman.
Lekutan egon: Urruti egon. Eske pentsau, Melillaraiño jun in bihar da, e! Lekutan dago haura!
Telarik gabeko guardasolak baiño okela gitxixago euki: Oso argal daudenengatik esateko.
