Umetan amak esaten zizkionak gosaritan esnea eta artoa jan zitzan. Azukrea ondo neurtuta ematen zion amak.
-Nere amak esaten zian eze hola... Hor goixan errota bat euki giñuan, errotia, han ixotzen genduzen artua ta garixa ta. Eta gero etxian ogixa ein; ta artua, arto-torta ein eta artua ta esnia ta. Artua ta esnia baiño kafia ta esnia nahixao izaten giñuan guk. Ta amak esaten ziun eze: "Zuek azukre gozuak erretzen zaittu. Halako lekutan umiak edarrak, potolo-potoluak, ta Irunakortan eta, han errotia zeuan tokixan umiak potolo-potoluak, eta gu mehe-mehiak, ta harek esaten: "Zuek bai ba, kapia ta esnetxua jaten dozue azukriakin eta. Harek bai ederrak!". Esaten ziun. Baiña guk gozua jatia nahi azukriakin kapia ta esnia nahixao.
-Orduan azukarra gutxi, ezta?
-Azukarra, eneee! Azukarra kontauta. Amak kotxaratxuakin neurtuta ematen ziun guri.
-Eta eztixa ez zeunken?
-Eztixa, ez zauan erlerikan gurian. Ez, ez zan, erlerik ez genduan eukitzen. Baiña eztixa, erosi ere zer orduan? Erosi ere gitxi. Erosi gauzia gitxi gure gazte denporan.
Idotorbe (San Pedro) auzoko Egigurentxiki ("Eguentxiki") baserrian jaio zen. Bost anai-arrebatatik laugarrena izan zen. Aita etxekoa eta ama auzoko Aubia (Aubixa) baserrikoa zen. Bederatzitik 13 urtera arte auzoko eskolan ikasi zuen. Gero, kalera joan zen josten ikastera. Gerran anaia bat eta aita galdu zituen, eta honen ondorioz ama ere hil egin zitzaion. Baserrian bizi izan da beti. Urtetan, egunero joaten zen kalera esnea saltzera. Armueta baserrira ezkondu zen etxeko Antonio Arrizabalagarekin.
Aiastia (San Migel) [Baserri auzoak]
Antxusietagoikoa [baserriak / Urruzuno]
Aubiaerreka [Errekak]
Caballeroren txabola [baserriak / Urruzuno]
Garagartzaerrota [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Izarpeko txabola [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Lizundiaerreka [Errekak]
Olazarraga [baserriak / Aiastia (San Migel)]
San Roke kalea [Kaleak eta plazak]
Urondo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Eta lehen esan dozu Txitxilibakio aldizkarixa. Zer zan?
—Sebas: Elkartzen giñan han, Loriton, eta gure helburua zan –izango zan Elgoibarko Izarrako kultura, euskera… kultura taldia izango zan, ze Kristina ere bazauan, Agustin Gorostiza...– helburua zan herrixan aldizkari bat edo rebista bat azaltzia, baiña euskeraz, ez zauana, herri-maillakua.
—Itziar: Ez zan idazmena bultzatzea ere? Edo...
—S.: E... baiña gehixau... Bueno... ze azken baten idazten zebenak gure lagunak, ezagunak zian, pin-pin-pan. Eta Txitxilibakio jarri genion izena, ba, hemen behartsu bat etortzen zanian, Sakamantekas biharrian, Txitxilibakio. “Txitxilibakio ipiniko diou?” ta Txitxilibakio. Ta horrekin lotuta hasi giñan pixka bat... [...]
Baserri auzoetako biztanle guzti-guztiak
auzoko baselizan egiten zen elizkizunera
joaten ziren igandero. Aiastia (San Migel), 1945 urtea.
Elgoibarrera etorri nitzanian igandero juten nitzan mezetara. Baiña gero, ume txikixak nittuanian, jai egunetan ezin nitzan jun mezetara goizeko zortzirak baiño lehenago. Ez nakan pertsona bat umiak zaintzen lagatzeko. Orduan konfesatzera juten nitzan, eta behiñ Don Severianori (oso «seberua» zan apaiz haura) esan nion igandietan ezin nitzala jun mezetara, baiña zapatuetan baietz, ahal nabala. Eta esan zidan zapatukuak ez zabala balixo, ehizera juten ziranentzako bakarrik balixo zabala. Eta hola, Don Severiano apaizarekin izandako esperientzixa pasau eta gero, erlijiuak zentzu haundixa galdu zaban neretzat.
Felisa Bergaretxe Ardanza
Gabonetan txarrixa hiltzen zan. Pozgarrixak izaten ziran egun harek, familixia alkartzen giñan. Poz haundixa egoten zan gurian. Txarrixa hildako jeneruak izaten ziran gurian bazkarixetan.
Sotera Zubiaurre Garitaonaindia
Urkiri basarrixan senide danak juntatzen giñan, ezkondu ziranak ere bai, andra edo gizonekin. Txarrixa hil berri egoten zan, ardi bat ere bai; eta hantxe jan eta edan eginda, su galanta egiñ, gero jokuan egin kartetan-edo, eta gero aspertzen giñanian... tira ba, ohera!.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AITTAZULO, aittazulua: Beti aitarekin egon nahi duen umea.
BETE: DA aditza. Nekatu. En kanbio, Gallastegi, manimano ta, bete eitxe(n) zan, petxutik, gizon haundixa ta.
ESTUTU: DA aditza. Apurarse, angustiarse. Bueno, hola eta hola eman eingo dogu eta ez zaitxezte estutu, eta hola ta hola aprobia eingo dogu ta.
ITXURA, itxuria: Adberbioa. Dirudienez. Al parecer. Itxuria: Eta errietia gogorra ein tzian aitxak, itxuria, enterau zan, handik ero hamendikan ero. Itxuria daukanez / itxuria dabanez / itxuria danez ere bai: Etorri zan, esan tzien zala injenierua bera, Lafitte. Itxuria, hori apelliduori frantsesa da, itxuria dabanez.
MAÑOSO, mañosua: (Umea) negar egiteko joera handia duena.
PUTETXE, putetxia: Casa de prostitución. Sarrittan juten dok hori putetxera, Ermua aldera.
Adarra jo: Tomar el pelo. Adarra jotzeko makiñia asmatu. Hori adierazteko, ez da jatorra *Illia hartu esapidea.
Bertan Bilbo!: Espero ez den norbait aurkitzean edota ahotan daukagun pertsona agertzen denean esaten da.
Gero izango dira komeriak horren antzekoa.
Jan-txakurra izan: Gauza askotarako balio ez duenari esan ohi zaio, alferra denari; jateko bai, baina lan egiteko hurbiltzen ez denari. Basarri harétan ere, jan-txakurra ugari: lau seme, eta danak kalian, festan.
Nolako egurra, halako ezpala: Seme-alabak gurasoen antzekoak direnean esan ohi da.
