Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

'Maketua' familiako ezizena

Aitonari esaten zioten 'Maketua'. Karretero ibiltzen zen, Errioxara-eta egiten zituen atzera-aurrerak, eta erdarakadak botatzen zituen bueltan, eta hortik ezizena. Ez zuten ezagutu, eta argazkirik ere ez dute.

.Aittari "Maketua" esan dozue deitzen zotsela. Zergaitik? Nundik zetorren?

Agurne:-Ba. Aittittagandik.

-A, aittittagandik zetorren...

Agurne: -Aittittari esate ei ziuen Maketua; eta ez genduan ezautu aittitta, e... Pena bat dakat nik...

Nati:-Berrogeta urtiakin hil zan, oso gazterik. Berrogeta zortzi urtekin edo.

Agurne:-Baiña pena bat dakatela erretratua ez eukitzia...

-Aittaittak ez zaukan erretraturik bat ere. Eta ez dou ezautu aittitta.

Agurne:-Ta ibiltzen ei zan probetan eta hola. Baiña ez dakau. Penia dakau, e. Eta gero hari esaten zioelako ba gero guri aittari esaten zioen, eta gero guri...

Nati:-Bai, baiña harena izan zan, lehen 'burdi haundixa' esaten zakona, hartzen zaban ardaua Riojan eta itxuria ekartzen zaban burdi haundixan; eta han erderaz. Eta gero hona etorritta ere, nola zan pixkat txistosua, ba hamen ere erderakadak, eta jarri ziuen ba "Maketua". Eta gero gu ba aurrera segidu dou.

Agurne Muguruza Alberdi (1935)

Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrian jaio zen. Umetatik baserrian lan egin beharra izan zuen. Gainera, bost ahizpa zirenez, etxeko eta soroko lanak edo abereen zainketa, euren artean banatu behar izaten zituzten lan guztiak. Auzoko eskolan ibili zen. Gero grabatzen ikasi zuen, eta Eibarko lantegi baterako jardun zuen lanean, grabatzen, damaskinatuak egiten. Ezkondu ostean, kalean jarri ziren bizitzen. Nati ahizparekin batera egin zitzaion elkarrizketa.

Toponimia


Toponimoak

Aizpitarte [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Aranbeltzberri [baserriak / Urruzuno]

Azkarateberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Egigurentxikiko txabola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Gelatxo [Errekak]

Juan Mugertza kalea [Kaleak eta plazak]

Maalako plaza [Kaleak eta plazak]

Ortuzar [baserriak / Azkue (San Roke)]

Sigma [Kaleko auzoak]

Urruzunoetxetxo [baserriak / Urruzuno]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Gramática vasca

Euskara gaur — 1971

Idatzia

Iturriko maitagarria — 1969

Urruzuno — 1999

Lapurren azken txarra — 1969

Lekukotza

elgoibar — Maritxu _Loiola Ugarteburu Elgoibar (1948)
Euskara irakasle eta itzultzaile udaletxean

—Gero, ya handik, bueno, itzultzaile ikastarua egin eta gero, hasi ziñan udaletxian edo...?

—Bai, hori da. Ni... Kalean bi munizipalek esan zidaten: “Zuk erakutsiko zenizkiguke guri euskeraz?” eta “Bueno, ba, bai, nahi baduzue, bai” eta bata zan gallegua eta bestia andaluza. Eurak ez zeukaten heziketa ezta gazteleraz ere, e? Oso zaila zan, ortografiako faltak eta abar, ezta? Baina, bueno, hor egon nintzan eurekin pare bat urtian edo. Eta gero... hoiek hasi ziren eta gero udaletxean esan zidaten aber zergatikan ez nintzan hasi langileekin, funtzionarioekin, ezta? Eta hasi nitzan funtzionarioekin. Eta jendea interes haundiarekin eta dana, eta baita ere batzuk titulua ere –EGA ere– atera zuten. [...]

Elgoibartarren esanetan


San Antolineko gazteak, herriko jaietan,
bazkari bat egin ondoren. 1935 urteko iraila.

Jeneralian neskak eta mutillak ezagutzeko dantzak ziran aproposak, erromerixak. Dantzan hasi, ezagutu, alkarrekin barre pixka bat egiñ, kontuak esan, eta... orduan izaten zan basarrixetara neska laguntzia. Gaztetan, 16-18 urterekin edo, hauxe izaten zan: erromerira jun, eta illuntzian, edo goizago, etxera, basarrixetara. Inguratzen giñanian, txakurra hurbiltzen zanian ba... neskia etxera, ta buelta.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Neskalagun asko euki nittun nik, denpora gitxi igual ibilli, eh! Jun igual San Migelera, juntau eta gero pentsau: urruti dago etortzeko gabian berandu, ta igual, hurrengo batian juan ez. Hurrenguan beste aldera ere bai berriz. Bastante ligatzen naban nik lehen. Altzolako neskekin gitxi ibiltzen giñan, beste herri eta auzoetako neskekin gehixago. Intimidade billa San Lorentzo aldera juten giñan, edo Mendarora. Ta Mendarotik behera, Deba aldera eta.

Juan Lariz Garate

Erre ez neban egitten. Sekula santan nere eskuan ez zan zigarrorik sartu. Eta nere gizonak ezta ere, purua bakarrik. Gu laukotia ibiltzen giñan jeneralian, koñatak eta bixok. Ta harek ere ez zeben erretzen. Neri tabakuaren usaiña ez zitzatan gustatzen.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


BALEIKE: BALITTEKE ere bai: –Harek dake diferentia neretzat entonaziua. Beste... –Baleike, bai.

ERREKAU, errekaua(k): Recados. Gure etxeko errekauak beti gizonak eitte(n) (d)ittu.

HILL, hilla: Mes. Hillan azkenian jasotzen da soldatia.

LAN, lana: Biharra ere erabiltzen da, baina ez lana erabiltzen den testuinguru guztietan, soldatapeko lanetarako bakarrik erabiltzen da biharra hitza. Goizetik etxeko lanak eiñ, eta arratsaldian, «a paseo». / Basarriko lana len zuan gogorra oingo aldian. -LANA: Hitz elkartu baten bigarren osagai moduan sarritan: Izena (aditza) + lana. Gaur makiñak eitten debe bedar-lana ere. / Heldu-lana esaten jauen, eta gero ipiñi jauen «El dulce meneo» izena heldu-lanari. / Ostian, sega-lana len gustatze jakun. Nahiko lan izan: Nahiko lan izengo dok haren atzaparretatik libratzen.

PATXAROSO, patxarosua: Patxada oneko pertsona, pertsona lasaia.

UGARI, ugarixa: Zenb. Asko. U(g)eri ere bai. Abundante.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Arrokerixa haundirik be ibilli: Zer moduz zabiz? Arrokerixa haundiri(k) pe, motell! Beti badaukat miñen bat.

Egingo nuke ...: Apostu egingo nuke ... Ikus Lepua egiñ.

Haizia euki ... zeozer egitteko: Zerbait egiteko asmotan egon. Eta Julianen partetik ointxe ere, elitzake etorriko, baiña nik usten dot guriak dakala haize haundixa ona etortzeko.

Keiana egiñ: Joan eta ez itzuli. Hi, Patxik oiñ ere keiana eiñ jok!

Porrua sartu: Zirixa sartu-ren zentzu berarekin erabiltzen da, gutxiago beharbada.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Diru biltzeak
«Kirikiño» aldez.— El Día, 1931-01-30 | Aberri
Kirola - Herri kirolak
Iri indarketa.— Euzkadi, 1932-02-03 | Aixerixa
Kultura - Zinema
Politika - Mendigoizaleak
Mendigoxale jatorrak.— Euzkadi, 1932-07-01 | Atxolin
Erlijioa - Ekitaldiak
Bederatziurrena.— Euzkadi, 1935-09-11 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala