Larrinagako kartzelan egona da Miren, osaba sestaoar bat ikustera joanda. Mirenen amak, alabak lagunduta, abarketak josten zituen etxean. Aitajaunak Elgoibarko “Alpargatería Peñalva” abarketa lantegian egiten zuen lan. Amak ere lantegi horretarako josten zuen. Peñalvak denda ere bazuen, eta etxeetan josten zizkioten abarketak dendako salgaiekin ordaintzen zituen, ez dirutan.
- Zuek beste seniderik edo galdu zebein gerran?
- Ez.
- Tia-tion bat edo primon bat edo ez?
- Eibarkuak, harek gorrixetan ibili zian ta. Gero kartzelan ta bai, kartzelan ta egon zian. Aittan anaixa, Tio Jazinto. Bai, horrek, horrek Zestaon bizi zian.
- Ta han harrapau zittuen?
- Harek, harek aurrera juan zanian, juanda ibili zian baiña gero buelta eingo zeben zeatikan Larrinagan eon zan.
- Kartzelan?
- Bai. Gogoratzen naiz juan zin? juan giñala bisittara.
- Bai, Larrinagako kartzelan egonda zaoz, e?
- Bai. Hori Bilbon, zerian dao, ezta? Bai. Han, juan giñan. Eta Eibarko lehengusuak eta ere, horrek, ba, ez dakit nun ibili zian. Bestela etxekorik, ba? ez.
- Ia, eta amak ze bizimodu klase, ama betik etxian ala eitten eben beste leku baten?
- Ama, ba, ba, ama. Ama, ama ba, abarketak josten eoten zan haura.
- Abarketak josten?
- Ta ni berari laguntzen. Bai.
- Baiña aittajuna, aittajuna be Elgoibarren bizi zan? Zuen aittaitta Elgoibarren bizi zan?
- Aittitta, bai. Haura bizi zan beste aittan arreba batekin. Beste etxe baten. Amama, amama bizi zan gurekin aman ama. Aitta ta ama ta gu anai-arrebok. Baiña aittitta aittan partetik beste alaba batekin bizi zan. Bizi zan Felix Etxeberrian?
- Bai.
- Haren alaban etxian. Osea ke, Felix Etxeberrian amaiñarreba zan gure aittan arreba. Ta horrek bizi zian beste etxe baten. Bai.
- Eta zer euken, abarketak eitteko taillarren bat euken edo?
- Bera, bera zauan lanian haura.
- (gizona) Ez baiña Peñalbak jaukan oin Kaia tabernia dauan tokixan?
- Bai, abarketerixia.
- (gizona) Abarketa fabrikia eta andreri lan asko ematen jauen josteko.
- Handikan ekartzen genduzen guk ere.
- (gizona) Han andra morduak lan eitten zeben taillarera jun barikan.
- Ia, ia. Zure amak ez zeben eitten aittajunantzako.
- Ez.
- A, eitten eben Peñalba.
- (gizona) Peñalba, Peñalbanerako.
- Bai. Gure aittitta zeuan han lanian. Peñalbanian, ezta? Aittitta? Aittitttak nun eitten zaban lana?
- (gizona) Zer, zelan?
- Aittitta Vallejok! Abarketerixan.
- (gizona) Zuen aittak esaten dozu?
- Aittak ez, aittittak.
- (gizona) Nik ez baiña jakin haren berri.
- Hoixe baiña gaude esaten, aittitta. Aittitta Peña?
- (gizona) Ama esan dozu.
- Ama bai, ama abarketak han josten?
- (gizona) Peñalbanekuekin lan eitten zeban harek.
- Bai, bai, bai.
- Zela esan dozu fabrika, tailler horren izena, Peñalba?
- Peñalba.
- (gizona) Peñalba.
- Peñalba.
- "Alpargatería".
- (gizona) [Jose] Peñalba. Fabrika fabrikia jauken harek. Eta berez zan makiñekin ta bere lana baiña gero jostekua. Orduan abarketia eskuz josten zuan ba dana.
- Dozena bat, dozena bat pare. Dozena bat, ezta?
- (gizona) Andrak eitten juen kartoikadia etxera ta josi ta gero atzera taillarera.
- Geuk eruaten genduzen hara?
- Taillarrera, taillarrian ez. Lana etxian.
- Hara eruan, jositta dana, ta ematen ziuen, ba, hainbeste, dozenako hainbeste. Gero handikan zeuken denda bat ere, "de ultramarinos", ta trukez, dirua ez ziguen ematen, jenerua hartzen genduan.
- (gizona) Dana etxian geratu!
- Dana, dana etxian.
- Osea ke...
- Alderdi baten entre?
- En espezias kobraitten zenduen.
- Bai. Entregatzen genduzen abarketak, dana beitzen zeben, ta dozena bat hainbeste, edo bi dozena, ze geunkan.
- Bale, baletxo bat.
- Gero handikan eskillara batzuk bajatu eta pare-parian, zera?
- Dana Peñalbana?
- Dana.
Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peñalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.
Akerbasoerreka [Errekak]
Argingoa (desagertua) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Ballibar kalea [Kaleak eta plazak]
Ermube [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Gorostizabal [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Kalamua kalea [Kaleak eta plazak]
Melitoneko zubia [Zubiak]
Otsourteaga (Otsourtia) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Talaiaerreka [Errekak]
Usetxe (desagertua) [baserriak / Urruzuno]
—Gero, ya handik, bueno, itzultzaile ikastarua egin eta gero, hasi ziñan udaletxian edo...?
—Bai, hori da. Ni... Kalean bi munizipalek esan zidaten: “Zuk erakutsiko zenizkiguke guri euskeraz?” eta “Bueno, ba, bai, nahi baduzue, bai” eta bata zan gallegua eta bestia andaluza. Eurak ez zeukaten heziketa ezta gazteleraz ere, e? Oso zaila zan, ortografiako faltak eta abar, ezta? Baina, bueno, hor egon nintzan eurekin pare bat urtian edo. Eta gero... hoiek hasi ziren eta gero udaletxean esan zidaten aber zergatikan ez nintzan hasi langileekin, funtzionarioekin, ezta? Eta hasi nitzan funtzionarioekin. Eta jendea interes haundiarekin eta dana, eta baita ere batzuk titulua ere –EGA ere– atera zuten. [...]
Eibarko Ipurua futbol zelaia inauguratu zeneko partiduan,
Elgoibarko Klub Deportiboak aurkeztu zuen hamaikako titularra.
1947 urteko azaroaren 14a.
Neri fubola gustatzen zitzatan, eta Elgoibarko taldeko soziak giñan kuadrillako lagunak. Lehen Elgoibar eta Eibarren arteko partiduak izaten ziran, baiña gero harek ixo egin zeben goragoko kategorixara. Burruka haundiko partiduak izaten ziran harek, eta jende asko etortzen zan ikustera, Eibartik ere bai. Anbiente ona egoten zan, baiña batzuetan hasarratu eta dana egitxen ziran.
Teodosia Iriondo Garate
Euren futbol zelaixa izan aurretik, eibartarrak Elgoibarrera etortzen ziran jokatzera. Gogoan daukat Ipurua inauguratu zebeneko eguna. Egun hartan, Domingo Arrillagak, Eibarko medikuak, kopa bat eman zaban inaugurazio partido haura irabazten zabanarentzat. Partidua Eibar eta Elgoibarko taldiak jokau bihar zeben. Eulogio Etxeberriak, orain Bilbon jokatzen dauanaren aittittak, gola sartu zauan, eta Elgoibarrek irabazi zauan 2 eta 0. Gu Txankiaren kamioian juan giñan, Ezkurra txofer zala.
Elgoibarkuak irabazi zebenian, kamioian babestu behar izan gendun, eta korrika batian, handik ospa egin, gure kontra harrika hasi ziralako. Han geldittuz gero, hilko giñuezen.
Eugenio Diego Aranburu
Baten egin genduan partidua Lerunen, Altzolako zaharrak eta gaztiak. Rivero izan zan arbitrua. Elgoibartarra zan, eta Primera Division-eko arbitrua izandakua. Enpatau egin gendun. Etxian jendia hasarratu egin zan, zaharrak eta gaztiak. Hortxe egon zan asuntua; ama, aitta, amama... batzuk gaztien fabore, beste batzuk zaharren fabore... azkenian danak hasarre. Altzolako jende guztia juan zan ikustera. 1960 urtian edo izango zan partidu hori... Baja mordua, gaiñera, gero, eh! Hurrengo egunean lanera juan bihar, eta lanera ezin juan! Partidua kondiziuetan jokau zan; abarkekin jokau bihar zan, bestela, ostikada peligrosuak jo. Gaiñera, elurra egin zauan.
Juan Lariz Garate
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AUTO, autua: Coche. –Zeuk zabizun autua? –Neuk nabillen autua, bai.
ENEMIGO, enemigua: Enemigo. ETSAI, etsaixa ere bai. Eta urruti ez zaukezen harek enemiguak.
HARROPUTZ, harroputza: Adj. Fanfarrón, arrogante.
KOXKORTU: DA aditza. Umeak hazi edo handitu.
PAPELADA, papeladia: Simulación, comedia. Papeladia egin: Papeladia egitten dago, danen aurrian hobeto gelditzeko. / Etxuat horretan siñisten, baiña, papeladia ein biharra jakat.
TXORIBURU, txoriburua: pertsona kaskarina.
Beria egiñ: Salirse con la suya. Atzenian, ibilli-ibilli ein, eta beria ein juan Joxek.
Garizumia baiño luziagua izan: Oso luzea (altua) den pertsonari esan ohi zaio.
Jai euki (egon): Zer eginik ez izan. Horrekin jai dagok.
Nahikua / nahiko lan! Zela ferixa haundixak diran horrek, eta zela karabanak dauren, zapaturako allegatzen nahikua lan daukat. Holaxe dira kontuak. Nahikua euki ere bai. Nahikua jakak horrek beriakin, eta laga'ik pakian!
Txomin(txo) etorri: Logurea etorri, haurren hizkeran. Ikus Asto zurixa allegau.