Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Ahizpa, raketista; Elgoibarko raketistak

Juanaren ahizpa, Maria, raketista izan zen. 15-16 urte zituela Bartzelonara joan zen pilotan egitera. Gero, Madrilen, Kanarietan eta Mexikon ere ibili zen. Maria mexikar batekin ezkondu zen, eta ia 50 urte egin zituen Mexikon. Elgoibarko beste raketista batzuk aipatzen ditu: Angela Juaristi, Felisa Muguruza, Juanita Arrillaga eta Maria Arrillaga.

- Zuri txokau zizatzun nik ahizpa raketistia naukala esatiakin, ezta?

- Bai, neri e san zostazun baiña honeri ez. Ze euki zeben harek ahizpia raketistia.

- Nik euki neban, bai.

- Ta esan ostazun munduan zihar ta ibili zala.

- Bai, bai. Asko. Hamabost-hamasei urtekin atera zan Barzelonara, gero jokatu zeban zerien, Madriden ere jokatu zeban, ta gero Kanariasera juan zan ta azkenengo, Kanariastikan kontratau zittuen, Mejikora juan zan. Baiña orduan pelotari asko zauan! Elgoibarren ere bazauden Angela Juaristi, Felisa Muguruza, Juanita Arrillaga, Maria Arrillaga, guria Maria Txurruka.

- Ta horreik danak itten auen raketiakin?

- Danak, danak. Eibarren pelotari asko zauan.

- Baiña raketistak orduan.

- Raketistak.

- Eta zure ahizpiori Mejikoraiño juan zan.

- Bai.

- Ta han zenbat denpora in eben?

- Ba, han egin zituan berrogeta hamar urte ixa.

- A, ezkondu ta dana bertan?

- Ezkondu berandu in zan baiña, berandu ezkondu zan. Ezkondu zan.

- Mejikar batekin?

- Bai.

- Kontxo!

- Italianuen semia zan,

Juana Txurruka Osoro (1928)

Sallobente-Ermuaran auzoko Orraindi baserrian jaio zen. Aita etxekoa eta ama auzo bereko Aozar baserrikoa zen. Aita bi bider ezkondu, eta Juana bigarren ezkontzatik jaio zen. Bederatzi anai-arreba izan ziren. Auzoko eskolan ikasi zuen seitik 12 urte arte. Maria, Juanaren ahizpa, raketista profesionala izan zen. Mexikora joan zen jokatzera, eta bertan ezkondu zen. Juana asko bidaiatutako emakumea da. Gelasoro (Gelatxo) baserrira ezkondu zen, Bizkaiko Munitibarretik etorritakoa zen Pedro Bollarrekin. Lau seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Aiastiaerreka [Errekak]

Apatriz kalea [Kaleak eta plazak]

Aureliaenea [baserriak / Urruzuno]

Deba [Errekak]

Garagartzagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Izkuntza [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Lizundiagoikoa [baserriak / Arriaga]

Olazarragagoikoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Santa Ana kalea [Kaleak eta plazak]

Urreategi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


IV. Etxepe Saria — 1990

Ikasturteari bukaera emateko irteera — 1963-07-14

Erdarakadak (Gotzon Garate) — 1988

Idatzia

Ongarri - 1959ko estatutuak — 1959

Diario Vasco - Gloria, Ongarri elkarteko lehendakari — 1975

Lekukotza

soraluze — Amaia _Iñurrieta Leturiondo Soraluze (1952)
Hezkuntza-ereduak Pilar ikastetxean

—84 inguruan jarri ziala euskera-ereduak. Ez?

—A! Ereduak, klaro. D eredua... Bai, bai.

—A, B, D... 84 inguruan.

—A, ba, igual bai. Igual bai. Txikixak D eredua zan, Haur Hezkuntza D eredua zan. Ta bestia... bestia, klaro, gero A izan zan... A da...

—A erderaz.

—Dana erderaz. A! Orduan ez. B. B. Gu giñan B. Osea, txikixak, D, Haur Hezkuntza D, eta bestiak B. B. Zan B. Bai, bai. Hori da. B. Dana euskeraz, baiña, bueno, gero matematika erderaz emoten zeben. Gizarte-ta ez, gizarte euskeraz ta…

—Bai, pixkat Herri Eskoliak euki izan daben eredua, ez, gure epokan. [...]

Elgoibartarren esanetan


Garate baserriko Rosa Maria, Maria Angeles
eta Maria Luisa Mugerza ahizpak, Iñaxio Alonso eta
Joxe Mari Mugerza, Foruen plazan, ganadu feria batean lortutako sariekin.

Beti gustau izan jata trikitixa, eta hamasei urterekin hasi nitzan erromerixetara juaten panderuakin... Lehenengoz, Kurutzeta basarrixan jo naban Katalotzakin. Ordutik, Elgoibar eta inguruetako erromerixa askotan ibilli naiz, baiña panderua jotziagaittik ez naban ezer kobratzen. Soiñujoliak, berriz, bai. Leku batzuk aittatziarren, Madarixa, Sallobente, Loiola edo Arrate bezelako erromerixetan ibilli izan naiz panderuakin. Entzundakuakin ikasi dot dakitxen apurra, eta batere entsaiau gabe juaten nitzan jotzera Katalotzakin. Alkar oso ondo ezagutzen gendun, eta ez zauan entsaiau beharrik... Oingo erromerixak diferentiak dira. Lehen bi edo hiru ordutan egoten zan soiñujolia eta illuntzen hasten zanian, jaixa amaittu egitten zan. Oin, berriz, illuntzen danian hasten dira erromerixak.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

San Isidro egunian Madarixan egoten zan erromerixia. Hiru eguneko jaixak izaten ziran. Orduan, Azkoittixan eta Azpeittixan ez zeben lagatzen agarraua dantzatzen; abadiak ez zaben lagatzen. Eta errespetatzen ez bazaben, egoten ziran Guardia Zibillak, parejia, eta ikusten bazaben agarraua dantzatzen soiñua geldittu egitten zeben. Azkoittixan «el dulce meneo» esaten zaben emakumiak heldutakuari. Horregaittik Azkoittiarrak eta San Lorentzoko erromerixara etortzen ziran, agarrauan dantza eitteko. Akabo bestela!.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Kamiñerokuan egitxen ziran erromeriiak famosuak ziran. Uda aldian egitxen ziran. Hasieran herriko jendia juaten zan, baiña gero Guardia Zibill asko sartzen hasi ziran. Eta nola euskeraz egitxen zan dana, Guardia Zibillak beti gaiñian. Lotsagarrixa zan. Nerekin sekula ez dira sartu, baiña....

Ramon Maiztegi Iriarte

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ABARKETA, abarketia: Alpargata. Orduan, egualdi ona bazan, ni abarketa zurixekiñ erromerixara.

BE: Gabe. Etorri zanian ezkondu be nenguan artian. Gero ein tzi(d)an kartia.

ERUTAILLE, eruataillia: Eraman handikoa. Horrek miña baleuka nere modukua! Ezta nik esatiarren, e!. Ni erutaille haundixa naiz miñakin, e! haundixa! Hau (andria) batere ezta miñakin eruatallia, e!

HUTS, hutsa: Ezer ez. Da atzea bialdu zittuen. Baiña kartzelan euki. Orduan hutsa bihar zuan, e! / Hutsa denporan amaittu juagu. Izenonodaren ondoren ere erabiltzen da, haren graduatzaile moduan: Tonto hutsa dok hori! On hutsa dok Patxi, eta eskatu egixok nahi dokena. / Ganorabeko hutsa da!

LIBERTADE, libertadia: Etzauan besterik, eta pozik. Libertadia harrapatzen bagendun juteko, ba, pozik.

PLANTA, plantia: Plantak egiñ: Simulación, comedia. Hitz elkartuetan sarritan: Negar plantak egin jittuk umiak! / Tonto plantak egin dittut, disimulatzeko.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Atzera eta aurrera (ibilli): Batera eta bestera ibili. Eta hortxe ibilli giñuazen, atzera ta aurrera.

Esperuan egon: Haurdun egon. Ba al dakizu Miren esperuan dauala?

Hitzian eta hortzian: Hitzean eta hortzean. Hitzian da hortzian esate(n) jok harek maldiziua! Está maldiciendo continuamente.

Lehengo lepotik burua euki: Ez aldatu, orain arte bezala jarraitu.

Sasoian kerixak!: Gauza bakoitzak bere sasoia, garaia duela esateko erabiltzen da. —Zeiñek bota juan bertso berde hori? —Mendaroko gazte batek. —Sasoian keixak! (Angiozarko itsuak erantzun zuen horrela, larogei urteko gizon batek ezin zuela horrelako bertsoa bota adierazteko).

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Joan-etorrian
Agurtu.— Argia, 1935-10-20 | Aberri, Aixerixa
Kirola - Futbola
Kirolak.— Euzkadi, 1935-10-12 | Aixerixa
Kultura - Literatura
Gabon-zar.— Euzkadi, 1932-01-03 | Aixerixa
Politika - Mendigoizaleak
Erlijioa - Ekitaldiak
Eleizkizuna.— Euzkadi, 1933-08-11 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala