Gerraostean Donostiatik Elgoibarrera etorri behar zen batean tren-geltokian familiako bat ikusi zuen (Kleto Rementeria) eta hark lagundu egin zion.
-Haura zeuan faktoria, faktoria edo zeoze estaziuan, ta zeuan Donostian. Nik segiduan ikusi neban. "Se me vió el cielo abierto. 'Ay, ayúdame, ayúdame!' Nik zesto haundi batekin dana. Eta dirua gitxi. Ta "Quiero ir a Elgoibar". "No no te preocupes". (Erdaraz jarraitzen du). Anacleto Rementeria. Roken laguna zan. Nik orduan ez nekixan, parentela ezta batere. Bakarrik hori, Roken laguna zala; ta ikusi nebanian, u!
Elgoibarren jaio zen eta bertan ikasi zuen. Gerra zibilean, bere gizonarekin batera Kataluniara heldu zen, eta Pirinioak gurutzatuz, Frantziako "Argeles sur Mereko" errefuxiatu eremuan egon ziren. Aste batzuetara, Pabe ondoko herri batera joan ziren lanera. Han jaio zen beren lehenengo alaba. Bigarrenaren zain zegoela, 1940an, Espainiara itzuli ziren. Gizona kartzelan egon zen lehenbizi, eta "Batallón de Trabajadores"en ondoren. Eibarren bizi izan ziren urte batzuetan, baina 1950eko hamarkada hasieran, Mexikora joan ziren bizitzera, eta han bizi zen Pilar. Hizkeran ere nabari zitzaion hori, gaztelaniaz hitz egiteko joera eta azentu berezia zuelako.
Abatetxerreka [Errekak]
Andikao [baserriak / Azkue (San Roke)]
Arriagaberri [baserriak / Arriaga]
Bertutesoro (Bertosogoikoa) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Etxezarra [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Irunagaberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Lekueder parkea [Kaleak eta plazak]
Olasoarte [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
San Ignazio kalea [Kaleak eta plazak]
Urazandiko zubia [Zubiak]
—Batzokixan ze zeukatzuen, dotriñia eta?
—Teatruak-eta eitten genduzen gero batzokixan. Bai.
—Kontxo. Umetan hori?
—Umetan, bastante ume. Nik beratzi urte neukazen, Eibarrera joan nitzan batzokira eszenarixo batera irakurtzera. "Eulia eta Txindurria". Ez naiz aiztutzen nik irakurri naban zer harekin Eibarren. Beratzi urte edo hola eukiko nittuan. "Eulia eta Txindurria" zan liburua, hauraxe irakurri naban eszenarixuan.
—Osea ke irakurtzen bakarrik.
—Irakurri bakarrik.
—Baiña gero antzerkixak...
—Antzerkixak bai hementxe eitten genduzen, tablau bat ipini batzokixan eta... [...]
Ikasle talde bat, irakaslearen ondoan.
Altzolako eskoletan egonda eskursioren bat ere egin gendun. Ni gogoratzen naiz, eta istorixa politta daukat gaiñera. Maistriak esan zigun Getarixara jun bihar genduala Elkano ikustera. Etxera etorri, esan naban, eta amak esan zidan ez naukala juterik, erroparik ez naukalako. Orduan amamak zakazen seme-alabak Argentinan, eta harek noizian behiñ pakete bat bidaltzen zeben barkuan erropaz beteta, eta erropa horrek guk ibiltzen genduzen. Eta amamak erropia ekarri, probau eta haretxek jantzitta jun nintzan ni Elkano ikustera. Oso pozik gogoratzen det nik egun hori. Ni ez nitzan gauza askotan fijau baiña hara jutiakin nahikua zan, eta Elkanoren estatua nola ikusi naban oso ondo gogoratzen naiz.
Markos Arregi Iriondo
Eskoletan zigorrak izaten ziran. El Pilarreko eskolan esaten ziguen igual 40 aldiz idazteko egindako faltia: «no debo faltar a clase», «tengo que estar en silencio en clase»... baiña ez ziguen jotzen.
Horretarako zaguan Don Erasmo, bera bai zala «campeón de campeones»! Harek bai jotzen zittuala ikasliak! Ni ez nitzan ibilli harekin, baiña entzuten zan. Entzunda dakat baten bati esan ziola egitteko 10 aldiz, lurrian etzanda, kurutze bat mingaiñakin.
Ramon Maiztegi Iriarte
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALDIAN (HARTU / ERUAN / IBILLI): DU aditza. Llevar a cuestas. Hor datoz ijittuak, umiak aldian hartuta.
BIXARAMON, bixaramona: 1. Hurrengo eguna. Hemen egote giñan, eta gero, bota ein bihar zebela esan zebenian, bixa(ra)monian guk erten ein genduan. / Gau guztia Santa Eskian ibilli. Etxetik etxera, eta, gero, bixa(ra)mon goizian, lanera zuzenian, lorik batere ein be. 2. Resaca. Ajia ere bai.
EZE: 1. Perpaus osagarriei hasiera ematen dien lokailua: Esan zi(d)an eze ... –(e)la. Eta esaten jardun zeben eze, haura eitxeko ein biher izen zebela, ba, erdixa nehikua ziala, baiña berrogeta bi milloi arbola kendu zitxuela. 2. Zergatik eze egituran ere erabiltzen da, kausazko perpausak osatzeko. Ikus ZERGATIK EZE sarreran.
JARDUN: DU aditza. Zerbait egiten edo esaten ari izan. Aditz sintetiko bezala ere asko erabiltzen da: badihardut zeozetan!
MODU, modua: Modu onian: A buen precio. Modu onian konsegidu zaban autua.
SANIAU: Sendatu. –Goñi saniau be egongo da oindio, ezta? –Bai, miñ hartuta dabill. / Haretxekin, saniauta geratu zan umia, gaur arte.
Asko jakin ez: ¡No lo sabes bien! Ez dakik asko! —Bixar urtiak. Zorionak! —Bai, bixar. Eztakik asko! Berrogeta hamaika urte. Ja, ja, ja.
Egon hadi lo, eta jango dok mehe: Gauzak egiten azkar ez dabilenak gaizki behar duela adierazteko.
Hanka jokua atara: Korrika batean ihesika joan. Keixak harrapatzen a(r)i zala basarrittarra etorri dok; harek atara jok hanka jokua!
Kokoteraiño egon: Norbaitekin edo zerbaitekin nazkatuta, gogaituta egon.
Potrozorrixa izan: Ziria sartzen ibiltzen dena. Hau dok pertsonia potrozorrixa!
