Erromeria handia egiten zen jaiero Kurutzetan, Elgoibartik bost km-ra, Azkarate ondoan. Pezeta bi ordaindu behar zen soinujoleari ordaintzeko. Batzen zena soinujolearentzat zen; gero tabernariak afaria ordaintzen zion, eta ardo botila ere bai soinua jotzen ziharduen bitartean. Basokada ardoak zerbitzatzen ziren orduan.
- Gazte denporan edo mutil denporan edo erromerixak egoten zien hamen Elgoibarren?
- Kurutzetara juten giñan.
- Nora?
- Kurutzetara.
- Nun dao hori?
- Kurutzeta? Ba, Axkoittiko karreteria hartu ta ?a cinco kilómetros? hamendik.
- Elgoibar barruen dao edo, edo Azkoittin dao?
- Ez, Elgoibar, Elgoibar. Axkoittixa Azkaratetik haruz dao. Elgoibar.
- Kurutzeta?
- Kurutzeta. Hara juten giñan erromerixara.
- Baiña hori zer da? auzo bat, eliza bat edo...
- Ezer ez. Taberna bat.
- Taberna bat.
- Taberna bat. Kamiñu hegalian taberna bat. Ta gero zeukan plazatxo bat, hola ataixan, plaza ta kamiñu, ta trafikorik ixa bat'e ez zauan ta jendia dantzan ta kriston erromerixak eitten zian.
- Ta hori zer zan, jaieroko gauzia? Edo...
- Jaikua, jaikua. Jaixan bakarrikan. Ta orduan pezeta bi kobratzen zan dantzia.
- Dantzia.
- Bai.
- Baiña neskak ez zeben pagau bihar, ezta?
- Ez, neskak ez. Gizonezkuak pezeta bi pagatzen zaban dantzia ta iluntzi guztia libre, pare bat, hiru bat ordu dantzarako.
- Ze ibiltzen ziñain papeltxua ifinitta? Edo...
- Bai, bai, bai. Papeltxua hamen sartzen zan, pezeta bi kobrau mutilleri ta hamen sartu papeltxua ta, ba, jakitzeko zeiñi kobrau dozun. Bestela, han igual dantzan eingo zeben hogeta hamar edo berrogei mutillek eta ipintzen ez bozu zeoze, ba, ez dakizu.
- Eta diru hori ze izaten zan soiñujoliantzako?
- Soiñujoilliantzako. Bai. Soiñojoillientzako izeten zan hori. Gure aittak´e joten zaban han soiñua, ta beste hamengo gizon batek...
- A! Zuen aitta be faten zan hara?
- Baitta, juten zan gure aitta ere. Bai, hamengo batek, Kataolatza esaten ziuen hamen bizi zan batek joten zaban. Harek zakan fijo haura hartuta. Batzen zabana berantzako ta gero tabernarixak afari bat ematen zion. Ta soiñu joteko denporan botilla bat ardao.
- A koño!
- Hori zakan, haren sueldua hori zan.
- Ura ez, ardao botillia...
- Ura ez, ura ez, ardao botillia. Ta ardao botillia, soiñu joteko denporan ardao botillia. Hiru bat ordu itten zittuan. Ta ardao botillia ta gero handik jaikitzen zanian, jun gora ta afari bat ematen zion etxekoandriak hari. Ta batutako dirua harentzako, soiñojoilliantzako.
- Tabernarixak be...
- Tabernarixak jendia ta mobimentua. Ta han orduan txikitua ez zan eraten, basokadia etaratzen zan. ?Etaraizu baso bat ardao?. Koskadun baso haundi horrek. ?Etaraizu baso bat?. Da! Ta hiru-lau lagunek handik itten zeben tragua. Oin bakoitzak bere txikitua eraten da, baiña orduan ez! Han ez zeuan txikitorik artietan.
- Orduen, baso ardaua atara eta bertatik bi-hiru-lau lagunek?
- Bai, bai. Bi-hiru lagun badaude, danak trago bana handittikan. Oin ez, oin txikitu...
- Basua garbiketan lan gitxiago.
- A bueno. Baiña txikitua garbixaua da. Hiru lagunek, hiru lagunek leku batetik baiño, baiña orduan hala zan. Han etara, ?Etara basokada bat!? Ta jende asko egoten zan.
Azkue (San Roke) auzoko Santsongoa baserrian jaio zen. Ama zuen bertakoa eta aita, berriz, Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrikoa. Bost urte zituela, familia osoa jaitsi zen kalera bizitzera, Kamiñorokoa etxera. Zortzi urterekin hasi eta 15 urtera arte Plaza Txikiko eskolan ikasi zuen. Aitak Alkortaren tailerrean egiten zuen lan, eta amak espartinak josten zituen etxean. Florenek 'Juaristi Hermanos' makina-erreminta txikien tailerrean ikasi zuen tornulari lanbidea. Gero, Danobat kooperatibara joan zen lanera, eta bertan jubilatu zen. Sallobente-Ermuaran bailarako Marigorta ("Maiorta") baserriko Teodora Elustondorekin ezkondu eta bi seme-alaba izan zituzten.
Aldazgain [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Armuetaberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Belarretaberri [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Erretsundi kalea [Kaleak eta plazak]
Ibarrenea [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Kortaberritxo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Momiolaerreka [Errekak]
Pelisen borda [baserriak / Urruzuno]
Ugarroa [baserriak / Azkue (San Roke)]
Zirarda (Ziarda) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Gaiñera, plataforma hoietan Euskal Astea ere antolatzen gendun urtero, euskera eta euskal kulturaren astea. Eta ekartzen gendun, ba, Juanito San Martin euskeraren inguruan, euskal historia klase zeraren bat… hitzaldiren bat emateko, euskal literatura eta abar eta abar.
—Liburu eta diska azoka be...
—Liburu eta diska azoka. Gero ez naiz gogoratzen ze urtetan zan, baiña Pedro Migel Urruzunoren urteurrena izan zan. Ez dakit jaiotzaren urteurrena izan zan... ez, jaiotzarena... edo beharbada bai edo lehen liburuarena. Eta zera antolatu gendun ere, eta guk ere parte hartu gendun horretan. Eta Euskaltzaindiko bilera udaletxian antolatu zan horren bueltan. Irratitik ere, ba, horren berri eman genduan. [...]
Mariano Elustondo eta Maria Arregi, Gorbea tabernan,
Bixente Maiztegiren eta Antonia Elustondoren ezkontzan.
1957 urtea.
Neska-mutillak alkarrekin ibiltzen giñan San Lorentzo auzuan, baiña epoka haretan neskak ez ziran tabernara sartzen. Nere andria ere ez da sekula sartu. Ezkondutakuan bai, baiña bestela ez. Neska bat sartzen zanian, erreparua ere bai.
Mariano Elustondo Aizpiri
1941 urtian, ezkondu eta gero, etorri nitzan Elgoibarrera, eta Errosarixo kaleko girua oso politta zan. Bazagozen gizonezkuen kuadrilla batzuk, xalau-xalauak ziran. Lanetik urten, eta txikiteora juaten ziran. Tabernetatikan kantuan urtetzen zeben. Gaur egungo anbientia diferentia da. Ni, arratsaldetan, oso gustora egoten nitzan etxeko balkoian, gizonezkuak kantuan entzuten.
Teresa Aginaga Madariaga
14 bat taberna egongo ziran Elgoibarren nere gazte denporan. Konde zan klasikua. Gorbea gerra ostekua. Barrutia ere zaguan, Cristina... Herriko tabernetan giro ona egoten zan. Elgoibarko kuadrillan 25 bat lagun alkartuko giñan orduan. Juntatzen giñan tabernetan, eta lau txikito edan orduko, baten bat hasten zan kantatzen. Eta gero animatzen giñan bestiok eta... orfeoia. Lehengoko txikiteuak horixe zakan. Oingo jendia mozkortu egitten da, «con el botellón y eso». Orduan hori ez zaguan, porroittikan edo bestetikan eta... toki baten jarri ta hantxe jarraittu. Jeneralian hola. Txikiteua, taberna batetik bestera egitten zan, baiña juntauta. Gure zera zan... Kondenekua. Hara juaten giñan. Ardaua edaten gendun orduan. Ez zaguan dirurik gehixagorako eta. Txikitua orduan txakur haundi bat edo izaten zan. Tamaiña desberdiña ateratzen zeben, kamareruan borondatiaren arabera.
Ramon Maiztegi Iriarte
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ARMUZAU: DU aditza. Desayunar. Gosaldu ere bai. Eta hotelian trankill jan, goizian lo ein nahi dogun arte, jaiki, armuzau, gero pasiara bat eiñ, …
DISPARATE, disparatia: Gero, ba, berba batzuk, disparatiak esanez kontestau eta eitte(n) genduan.
GOI, goixa: Goixari eutsi: Animo! Eutsi goixari, motell! Pasauko jak eta ratxa txar hau!
KATONA: Kristau-ikasbidea. Eskolan, ba, katona ikixten gendun gehixena.
OKARAN, okarana: Ciruela.
TRISTURA, tristuria: Barruko tristuria: Tripetako tristura.
Astua baiño temosuagua (terkuagua) izan: Egoskorra denagatik esan ohi da.
Erosittako preziuan saldu: Berak entzun duena esaten dizula adierazteko. Erosittako preziuan saltzen dizut.
Hasarratzen danak bi lan daukaz: hasarratzia eta adixkiratzia: Haserretzen denari esan ohi zaio, haren haserrea gehiegi inporta ez zaigula adierazteko.
Lanak eman: Normalean ezezkoan: Lanik ez eman! Bakean uzteko eskatzen denean esan ohi da. Ez (eg)idak lanik eman! Laga pakian! Len jakat nahikua dakatenakin eta!
Sake ona euki: Oso jatuna izan. Sakia euki ere bai. Retegik daukala sakia? Bai, zera! Hori eztok ezer! Patxik bai daukala sakia!