Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Pilota eta atletismo zalea zen

Kirolzalea izan da beti Felix, baina erromeria edo dantza zalea ez. Herri arteko pilota txapelketetan jokatutakoa da Felix. Arriola IV binakako bikotekidea izan zuen. Atletismoan ere jardundakoa da.

-Lanaz aparte eta ikastoliaz aparte eta euskeriaz aparte, erromeixak eta?

-Ez, ni erromeixan-eta oso motza izan naiz. Ez dot sekula dantzarik ein. Ta emakumietan ez nintzan atrebitzen arrimatzen. Osea, ez dot euki... Orduan bai, berbenia eta esaten zeben orduan; igual halako lekuetan berbenia zeuala eta; ni sekula ez nitzan joaten iñora. Nik korrika, bazeuan korrika apostua edo premixuak edo baldin bazauden, korrika edo pelotan edo. Arrasaten eta jokatuta nao ni praka zurixekin, e!

-A bai?

-Arrasaten eta Arretxabaletan. Eibarren ere bai; Deban ere bai.

-Kontxo. Profesionala ez.

-Profesionala ez.

-Fermin ibili zan profesional.

-Fermin bai, Fermin bai.

-Zu herri arteko txapelketetan eta?

-Bai, bai. Deban. Astelehenan'e bai. Ta Arrasaten jokatu naban gero munduko txapeldun izango zan batekin jokatu naban parejia. Arriola Kuarto. Debuta zan harena, haren debuta; neuk eruan naban haura Arrasatera.

-Zu aurrian edo atzian?

-Ni atzian. Ezkerrik ez nakan. Eskumiakin bakarrik eitten naban pelotan. Ta Arrasatera junda nao korrika eittera ere. Campo de Maala ez zan lehen?, Maala. Ba haraxe. Kontratauta, e, hamendikan ez dakit sei lagun edo jun giñan korrika eittera, jabalinia botatzera, ez dakit ze eittera. Ta bero bat bazeuan Arrasaten! Kanpo fubola Maala.

Felix Etxeberria Larrañaga (1926)

Sallobente-Ermuaran auzoko Parapan baserrian jaio zen. Aita zuen bertakoa eta ama, berriz, Azkoitiko Madariaga auzoko "Luarixe" (Luberiaga) baserrikoa. Zortzi anai-arreba ziren, bera laugarrena. Zortzi urterekin hasi zen eskolan, baina hamaikarekin utzi egin behar izan zuen etxeko lanak egiteko. Hamalau urterekin peoi lanari ekin zion Eibarren; gero Orbea bizikleta lantegian eta Elgoibarko Sigman ere jardun zuen. Elgoibarko Jarbe lantegian doitzaile lanbidea ikasi zuen. Bertan bederatzi urtez jardun ondoren, lantegiko beste hamasei langilerekin Danobat makina-erreminta lantegi berria sortu zuten, geroago kooperatiba bihurtuko zena. Euskarazko klaseak hartu eta eman ere egin zituen, harik eta beste lagun batzuekin Elgoibarko Ikastola sortu zuten arte. Urtebete geroago, Elgoibarko Izarra euskara elkartea sortu zuten. Lolita Canales elgoibartarrarekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Altzolaberazeta [baserriak / Altzola]

Arraitzagatxabola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Beoain (Bioin) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Errotatxo (Errotatxogoikoa) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Iñigez Karkizao kalea [Kaleak eta plazak]

Kurutzeta [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Musillo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Sagasti [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Uparitzagabekoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Zubiaurre [baserriak / Arriaga]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Asto Narru — 1969

Erdarakadak (Gotzon Garate) — 1988

Bernabek sortutako materiala euskara praktikatzeko

Diario Vasco - Gloria, Ongarri elkarteko lehendakari — 1975

Txitxilibakio — 1988-12

Cómo aprender el vasco fácilmente — 1972

Lekukotza

elgoibar — Ana _Castilla Molin Elgoibar (1958)
Matrikulazioa igotzeko, zerbitzuak eskaini behar

—Hasieran, bueno, A eredua...

—Bai, geu giñen A eredua. Bai.

—Eta zelan juan zan gero hori...?

—Gero, nik Imanoli aurreko egunian kontatzen nion. Elgoibar da herri txiki bat. Eta, orduan, herri txiki bat eta lau eskola martxan: pribatua, ikastola eta bi publika. Ta orduan ez zegoen umerik hornitzeko eskola guztiak. Orduan, geuk ikusten genuen denboraren poderioz gure matrikula jeisten ari zela. Alde batetikan geneukan pribatua eta beste aldetikan geneukan ikastola. Orduan, heltzen zen matrikula garaia eta geure kopurua gero eta txikiagoa zen. Orduan eskolan zegoen erronka bat. Geuk eskola aurrera eramatea nahi genuen eta ikusten genuen etorkizuna nun zegoen. [...]

Elgoibartarren esanetan


Baserri auzoetako biztanle guzti-guztiak
auzoko baselizan egiten zen elizkizunera
joaten ziren igandero. Aiastia (San Migel), 1945 urtea.

Elgoibarrera etorri nitzanian igandero juten nitzan mezetara. Baiña gero, ume txikixak nittuanian, jai egunetan ezin nitzan jun mezetara goizeko zortzirak baiño lehenago. Ez nakan pertsona bat umiak zaintzen lagatzeko. Orduan konfesatzera juten nitzan, eta behiñ Don Severianori (oso «seberua» zan apaiz haura) esan nion igandietan ezin nitzala jun mezetara, baiña zapatuetan baietz, ahal nabala. Eta esan zidan zapatukuak ez zabala balixo, ehizera juten ziranentzako bakarrik balixo zabala. Eta hola, Don Severiano apaizarekin izandako esperientzixa pasau eta gero, erlijiuak zentzu haundixa galdu zaban neretzat.

Felisa Bergaretxe Ardanza

Gabonetan txarrixa hiltzen zan. Pozgarrixak izaten ziran egun harek, familixia alkartzen giñan. Poz haundixa egoten zan gurian. Txarrixa hildako jeneruak izaten ziran gurian bazkarixetan.

Sotera Zubiaurre Garitaonaindia

Urkiri basarrixan senide danak juntatzen giñan, ezkondu ziranak ere bai, andra edo gizonekin. Txarrixa hil berri egoten zan, ardi bat ere bai; eta hantxe jan eta edan eginda, su galanta egiñ, gero jokuan egin kartetan-edo, eta gero aspertzen giñanian... tira ba, ohera!.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


APOPILLO, apopillua: Pupilo. -Apopilluak ere izaten genduzen! Bazkaitxan, apopilluak.

DESASTRE, desastria: Desastre. Eta holaxe ein genduan bueltia. Atzera, Gernikatikan zihar, zela ero hala, pasau, eta hango desastria!

GAZTAIÑA, gaztaiñia: Castaña.

KAPAZIDADE, kapazidadia: Ahalmena, gaitasuna. Hori da kapazidadia dakana juergan ibiltzeko!

NOBIXO, nobixua: Senargaia. Sei hillebetian egon tzian hamen, eta nobixua topau ere bai.

TIO/-A, tiua/tia: Gaur egun gehiago erabiltzen dira hauek osaba eta izeko baino.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Amorraua izan: Zerbaiten oso zalea izan. Bai, bai, juan bertara eta arraiña, peskan. Eta amorrauak giñan gu, hau Kondia difuntua? Haura ta...

Daguanian bon-bon, ez daguanian egon: Dagoenean aprobetxatu behar dela adierazteko erabiltzen da.

Gosiak hil biharrian egon: Oso gosetuta egon. Ikus Gosiak amorratzen egon.

Kanpolarrosia izan: «Kanpuan uso, etxian otso» izatea (ikus esamolde hori). Hori kanpolarrosia dok, gero, e!

Perra hotsa atara: Korrika batean ihesi joan. Keixak harrapatzen a(r)i zala basarrittarra etorri dok; arek atara jok perra hotsa!

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Nekazaritza
Azoka.— Euzkadi, 1933-08-22 | Aixerixa
Kirola - Mendia
Zorionak.— Argia, 1934-10-21 | Mirentxu, Ixaka
Kultura - Antzerkia
Antzerkia.— Argia, 1935-11-23 | Ixaka, Mirentxu
Politika - Ekitaldiak
Abertzaletasuna.— El Día, 1931-12-08 | Aixerixa
Erlijioa - Ekitaldiak
Bederatziurrena.— Euzkadi, 1932-11-06 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala