Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Pilota eta atletismo zalea zen

Kirolzalea izan da beti Felix, baina erromeria edo dantza zalea ez. Herri arteko pilota txapelketetan jokatutakoa da Felix. Arriola IV binakako bikotekidea izan zuen. Atletismoan ere jardundakoa da.

-Lanaz aparte eta ikastoliaz aparte eta euskeriaz aparte, erromeixak eta?

-Ez, ni erromeixan-eta oso motza izan naiz. Ez dot sekula dantzarik ein. Ta emakumietan ez nintzan atrebitzen arrimatzen. Osea, ez dot euki... Orduan bai, berbenia eta esaten zeben orduan; igual halako lekuetan berbenia zeuala eta; ni sekula ez nitzan joaten iñora. Nik korrika, bazeuan korrika apostua edo premixuak edo baldin bazauden, korrika edo pelotan edo. Arrasaten eta jokatuta nao ni praka zurixekin, e!

-A bai?

-Arrasaten eta Arretxabaletan. Eibarren ere bai; Deban ere bai.

-Kontxo. Profesionala ez.

-Profesionala ez.

-Fermin ibili zan profesional.

-Fermin bai, Fermin bai.

-Zu herri arteko txapelketetan eta?

-Bai, bai. Deban. Astelehenan'e bai. Ta Arrasaten jokatu naban gero munduko txapeldun izango zan batekin jokatu naban parejia. Arriola Kuarto. Debuta zan harena, haren debuta; neuk eruan naban haura Arrasatera.

-Zu aurrian edo atzian?

-Ni atzian. Ezkerrik ez nakan. Eskumiakin bakarrik eitten naban pelotan. Ta Arrasatera junda nao korrika eittera ere. Campo de Maala ez zan lehen?, Maala. Ba haraxe. Kontratauta, e, hamendikan ez dakit sei lagun edo jun giñan korrika eittera, jabalinia botatzera, ez dakit ze eittera. Ta bero bat bazeuan Arrasaten! Kanpo fubola Maala.

Felix Etxeberria Larrañaga (1926)

Sallobente-Ermuaran auzoko Parapan baserrian jaio zen. Aita zuen bertakoa eta ama, berriz, Azkoitiko Madariaga auzoko "Luarixe" (Luberiaga) baserrikoa. Zortzi anai-arreba ziren, bera laugarrena. Zortzi urterekin hasi zen eskolan, baina hamaikarekin utzi egin behar izan zuen etxeko lanak egiteko. Hamalau urterekin peoi lanari ekin zion Eibarren; gero Orbea bizikleta lantegian eta Elgoibarko Sigman ere jardun zuen. Elgoibarko Jarbe lantegian doitzaile lanbidea ikasi zuen. Bertan bederatzi urtez jardun ondoren, lantegiko beste hamasei langilerekin Danobat makina-erreminta lantegi berria sortu zuten, geroago kooperatiba bihurtuko zena. Euskarazko klaseak hartu eta eman ere egin zituen, harik eta beste lagun batzuekin Elgoibarko Ikastola sortu zuten arte. Urtebete geroago, Elgoibarko Izarra euskara elkartea sortu zuten. Lolita Canales elgoibartarrarekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Akeierreka [Errekak]

Areitzolaerreka [Errekak]

Ballibar [Industrialdeak]

Ermuaranerreka [Errekak]

Goizargi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Kakatza (desagertua) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Marigorta (Maiorta) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Otsorotxiki [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Talaia [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Usatorrea [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Ikastola mugimendua 1960-2010 — 2010

Danborradako kantuak

Hitzaldia euskaraz - Ongarri — 1972

Umeen-deia — 1971

Tekniko-industriak hiztegia (erdara-euskara) — 1976

Idatzia

Lekukotza

elgoibar — Miren _Vallejo Arriaga Elgoibar (1923-2020)
Antzerkia egiten zuten batzokian

—Batzokixan ze zeukatzuen, dotriñia eta?

—Teatruak-eta eitten genduzen gero batzokixan. Bai.

—Kontxo. Umetan hori?

—Umetan, bastante ume. Nik beratzi urte neukazen, Eibarrera joan nitzan batzokira eszenarixo batera irakurtzera. "Eulia eta Txindurria". Ez naiz aiztutzen nik irakurri naban zer harekin Eibarren. Beratzi urte edo hola eukiko nittuan. "Eulia eta Txindurria" zan liburua, hauraxe irakurri naban eszenarixuan.

—Osea ke irakurtzen bakarrik.

—Irakurri bakarrik.

—Baiña gero antzerkixak...

—Antzerkixak bai hementxe eitten genduzen, tablau bat ipini batzokixan eta... [...]

Elgoibartarren esanetan


Joxe Gurrutxaga eta bere familia,
Urkiri baserrian, 1930 urte aldera.

Gu guztira hamaika anai-arreba izan gera, eta lo egitteko orduan bi oheko habittaziuak baldin baziran etxian, lau sartzen giñan bakoitzian, gitxienez biñaka.

Markos Arregi Iriondo

Maiorta basarrixan ez genduan atia giltzakin ixten ertetzerakuan, ezta pentsatu ere! Orduan ijitto asko ibiltzen zan, baiña guk ez genduan iñoiz ixten. Giltz bakarren batzuk egongo ziran orduan. Itxi egitten zan atariko atia, eta gero zakan burdiñ bat hatzaparrakin atia zabaltzeko ibiltzen zana. Burdiñ hori zulo baten sartzen zan. Trankia esaten zitzakon.

Mariano Elustondo Aizpiri

Guk tabernia gendukan San Inazio kalian (gaur egun Trenbide kalia), eta beti egoten zan familixako baten bat bertan. Hala ere, ertetzerakoan beti ibiltzen gendun giltza.

Mª Rosa Unzueta Iriondo

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ALDREBES, aldrebesa: Adj. Baldarra. Torpe. Etxuat ikusi aspaldixan pertsona aldrebesagorik!; Adberbio moduan ere bai: Gabonetan, en jeneral, juten gaittuk gu hor zihar. Udan ez gaittuk juten. Gu aldrebes ibiltze(n) gaittuk. Gu, astuen klasera, aldrebes.

BIXAR-ETZI: Tarde o temprano, en un futuro. Etorkizunean. Bixar-etzi erreza dauka: haura eman arrebari, eta hau hartu eurak, eta ya esta. Bixar (ed)o etzi ere bai. Danobat-en zabillen anaixa, eta: hi, hobe daukak hara etortzia, han tallarra ondo jiek, eta bixar ero etzi han benefiziuak eta, pixkat eman eitxe(n) juek, tanto portziento bat benefiziuan.

EZIZEN, ezizena: Mote. Erabiliagoa da gaitzizena. Etara egik kontua zenbateraiño zauden sartuta ezizenak.

JASO: DA aditza. Nora jaso. Danobat-en zabillen anaixa, eta: «Hi, hobe daukak hara etortzia, han tallarra ondo jiek, eta bixar ero etzi han benefiziuak eta, zeoze eman eitxe(n) juek. Eta halaxe, hara jaso nitzan, Danobat-era jaso nitzan.

MONAGILLO, monagillua: Monaguillo.

SANO, sanua: 1. Sano; saludable. 2. Sano, sencillo. Eske, lengo bizimodua zan, bueno, sanua, e! 3. Persona sana, abierta, sencilla, franca, ingenua. –Eske oin baiño pertsonak usten dot sanuauak giñala, e! –Bai, sanuak. Zenbat eta pobriago, eta pertsonia sanuagua da, nik usten dot. 4. Sano egon (burutik): Ser cabal. Nolatan ein dok astakerixa hori? Burutik sano al hago?

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Ahuntzak, beti mendira: Bakoitzak gustoko duen gauzetara jotzen duela adierazteko. Hori ere badok ba, e! Ahuntzak beti mendira egitten jok.

Beti prisaka, eta beti allegau ezinda: Beti korrika eta presaka dabiltzanei esaten zaie.

Gizur-poltsas izan: Gezurti handia izan. Gizur-poltsas haiz.

Jo eta fuego: Ikus Jo eta sua. Jo ta fuego a(r)i gaittuk oiñ ere lanian, al dan azkarren amaitziarren.

On egiñ: Aprovechar. Sentar bien. Daneri eztio on eitten. Neuri on eitten ditt. En kanbio, emaztiari hainbeste eztio eitten.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Bataioak
Euzkel-izena.— Euzkadi, 1932-02-03 | Aixerixa
Kirola - Futbola
Ostikoketak.— Euzkadi, 1935-10-04 | Aixerixa
Kultura - Literatura
Olerkiak.— Euzkadi, 1931-07-29 | Aixerixa
Politika - Batzokia
Batzoki berria.— El Día, 1931-07-24 | Aberri
Erlijioa - Kongregazioak


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala