Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Hamabost urterekin nobioa

Abarketak utzi eta tailerrean hasi zen lanean. 15 urte eta hiru hilabete zituela, 18 urteko mutil batek maitasuna agertu zion. Berehala soldadu joan zen zazpi urterako.

-Orduan gerra denporan eskolia jare eta abarketak josten aittakin?

-Bai. Eta gero taillarrera joan nitzan.

-Zenbat urtekin?

-Taillarrera ba hamalau-hamabost. Zeatik nobixua neukan, hamabost urtekin neukan nobixua ta.

-Hamabost urtekin nobixua?

-Hamabost urte ta hiru hillebete. El tres de mayo deklarau zitzatan nere.., eta neukazen hamabost urte, hillebete hiru egun gitxiao.

-Eta berak, nobixuak?

-Nobixuak ba hemezortzi, hemeretzi eitteko. Gerrara joan zan gero ta. Soldau joan zan eta. Hemezortzi urtekin eruan zittuen harek. Soldau.

Miren Vallejo Arriaga (1923)

Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peñalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.

Toponimia


Toponimoak

Agirrejaunzuri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Antsolaerdikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Artetxe (desagertua) [baserriak / Urruzuno]

Bizkotxa [baserriak / Arriaga]

Galbarrategierreka [Errekak]

Iturburutxabola [baserriak / Urruzuno]

Lerun kalea [Kaleak eta plazak]

Olasope kalea [Kaleak eta plazak]

San Pedro kalea [Kaleak eta plazak]

Urkieta (Urkitza) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Gazte asanblada eta gaztetxea (3 kartel)

Eskuorria

Mugetan (Hasier Etxeberria) — 1989

Txalupa — 1976-12

Atxo gaxoa — 1969

Euskara gaur — 1971

Lekukotza

elgoibar — Miren _Vallejo Arriaga Elgoibar (1923-2020)
Euskara irakasteko Oñatibiaren liburua

—Eta zuk euskerazko eskolak emon zittuanian, aurretik ibilita zeozen euskeria erakusten? Planik edo libururik edo ezer bazeukatzuen edo?

—Ez, ez. Atzoegon nitzan ni, , erañun egon nitzan Donostian eta zabaldu naban kajoi bat eta euskerazko zerak. Esaten naban: nik hau eman naban? Ze liburu ibilli naban? Eta honek danak nik erakutsi nittuan, nik honek danak?

—Zer zien? Orduan euskera baturik eta ez zegoen, ezta?

—Ez, baiña "zu zara" eta "i aiz" eta. Ni hika sekula ez naiz ibili. "Hi haiz" eta, "hura da" eta "gu gara" eta "gu garenok", eta "gu joan giñan" eta. Hori danak neukazen, da-da-danak hantxe liburuan.

—Eta ze liburu jarraiketan zebein, bertako euskeria edo gipuzkuakua edo?

—Ez, hemengua. [...]

Elgoibartarren esanetan


Udal agintarien desfilea, banda militar bat atzetik dutela.
1958 urteko San Bartolome eguna.

Hamazazpi bat urte arte auzuan ibiltzen giñan neskak eta mutillak. Gero erromerixia zaguanian, edozein tokittara. San Pedrora eta juaten giñan, baiña asko ez. Gehixen bat San Lorentzo, Kurutzeta eta Madarixako erromerixetara juaten giñan.

Mariano Elustondo Aizpiri

San Lorentzo auzua oso animaua zan orduan, erromerixa haundixak egitten ziran udako eta neguko domeka guztietan. Frontoian izaten ziran, eta jende asko batzen zan. Gelatxok soiñua jotzen zauan, eta merixendatzen ere jende asko egoten zan. Eta familixakuak giñanez, koiñatari eta amari laguntzen giñon tabernan.

Juliana Irizar Goiburu

Hemen, Elgoibarren, egitxen zan domekero erromerixia; illunabarrian edo, illuntzixan...
Eta Maltzagan ere bai jaiero. Gero, Plazan ere egoten zan, unian-unian, baiña han ez zan jaiero. Musikia eta... egoten zan, eta hantxe, korrua egitxen edo... jendia beti aurrera eta atzera, eta aguazilla zauan bat gogorra, Eugenio zakan izena, eta harek jasotzen zabanian bastoia, jaso ta dio! Laster egitxen zaban korrua! Jende asko egoten zan orduan, kanpotik etorritxakuak ere.

Pedro Joxe Artetxe Egia

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ANTZERA: Parecido. Berdintsu.

DEMANDA, demandia: Sesioa, eztabaida. Horrek demandan dabixaz oiñ ere.

GARO, garua: Helecho. Oindiok bazkaldu eta garua batu gaiñera ein bihar dogu. Ikus AMABIRJIÑA GAROTARAKO sarrera.

KAMIÑO, kamiñua: Carretera. Bai, kalabazak ere bai. Iez ere mordo galanta egon zan kamiñotik bistan-bistan.

NESKA, neskia: Neska txikixak (prostitutak): Neska txikixetara juatia gustatzen jako. Neskatan egin: ligar con chicas.

TAKIAN (-POTIAN): Noiznahi. Bilbora ta, Donostiara ta, takian-potian juan biharra izaten zaban. Mutill fiña bera. Takian-takian ere bai: Takian-takian, kolpe eitxen jauan keixa ontzixari.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Beria egiñ: Salirse con la suya. Atzenian, ibilli-ibilli ein, eta beria ein juan Joxek.

Garizumia baiño luziagua izan: Oso luzea (altua) den pertsonari esan ohi zaio.

Jai euki (egon): Zer eginik ez izan. Horrekin jai dagok.

Nahikua / nahiko lan! Zela ferixa haundixak diran horrek, eta zela karabanak dauren, zapaturako allegatzen nahikua lan daukat. Holaxe dira kontuak. Nahikua euki ere bai. Nahikua jakak horrek beriakin, eta laga'ik pakian!

Txomin(txo) etorri: Logurea etorri, haurren hizkeran. Ikus Asto zurixa allegau.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Soldaduzka
Zozketa.— Euzkadi, 1935-10-08 | Aixerixa
Kirola - Pilota
Batzoki'ko pelota txapelketa.— Argia, 1934-02-18 | Mirentxu
Kultura - Antzerkia
Antzerkia.— Argia, 1935-11-23 | Ixaka, Mirentxu
Politika - Udala
Udal-batzarra.— Euzkadi, 1936-06-20 | Aixerixa
Erlijioa - Jaiak
Animen eguna.— Euzkadi, 1932-11-09 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala