Antzezlanetan ziharduenean, Mirenek gehienbat erakusle (apuntadora) lanean jarduten zuela dio, artista bere senarra zela. Abestutako antzezlanetan bai hartzen zuen parte. Batzokiko garaian igotzen omen zen taulara. Eta elizan ere antzeztu zuen, erdaraz. Ezkontza zaharrak antzezten zituztenean, arreoa gurdi dotorean eramaten zuten. Jende askok hartzen zuen parte ezkontza zaharrak antzezten.
- Bueno, ez zatzu akordaitten zuri beste hola anekdotan bat edo? zure teatro, teatro istorixak eta?
- Ni teatrora apuntadora...
- Ondo pasauko zenduen zuek [?]
- Beti apuntadora eoten nitzan ni, e?
- Apuntadora? Han zerien sartuta?
- Bai. Artistia gizona zan. Ni, ni txabolan sartuta apuntatzen, txabolan.
- Zure gizona beeuen teatro mundu horretan?
- Gizona?
- Bai.
- Bai, hor aguazil jantzitta.
- A bai, ikusi dot lehen, egixa da.
- Abade ta. Papel guztiak in dittu.
- Kontxo.
- Kantuan ez. Tango guztiak zekixazen baiña kantau gitxi itten zaban.
- Osea ke, zu apuntadora han zerien [?]
- Bai, hantxe sartuta.
- Kontxapian.
- Kontxapian. Hantxe beti. Gero erderaz eitten genduanian, bai, elizako zerian ta, elizan ibili giñanian erderazko batzuk bai, orduan bai. Erderaz baiña, erderaz.
- Orduen be apuntadora?
- Ez, ez.
- Zeu, zeu aktore ibili zara zekula?
- Bai. Kantuan ere bai. "Miss Flan".
- "Miss Flan"?
- "Miss Flan" zan obra bat, kantuan zan dana.
- A, operien modura?
- Bai, dana kantuan. Eta gero, zer txikixak bai. Hori batzokixan, gaztiaua, gaztiaua nitzanian. Nere anaixa hil zana, aitta, ni ama ta bere edadeko bat ume-etxe, ume-etxe. Hirurok esenarixuan. Orduan bai, orduan euskeraz. Harek batzokikuak zian. Baiña elizakuek erderaz.
- Osea ke, batzokixan euskeraz eta elizan erderaz, e?
- Bai.
- Eta hori garai, garai berdiñian?
- Ez dot uste. Batzokikua gaztiaua izango zan.
- Eta honeik bodok eta, honeik euskeraz eingo zitsuein ba.
- Zeintzuk?
- Boda, boda zaharrak eta.
- Euskeraz, bai.
- Hori kriston fiestia izango zan, ezta, kalian zihar?
- Ederra. Ederra. Bere burdixakin, burdixa, ohia jantzitta, lehengo?
- Arriua.
- Sobrekama, bai, arriu guztia ta sobrekamak, lodi harek eta dana bihar dan bezela.
- Ehunezkuak?
- E?
- Ehunezko izarak eta hola?
- Bai. Bai, dana zaharra, ederra. Ederra. Bi, bi in ginduzen. Lehenengo bat eta hogei urtera, zu!
- Zer zan, zeu ziñen ezkonketan zana?
- Ez, gu padrinuak giñan.
- A, padrinuak.
- Bai, ta gero atzian kolia, e? Biñaka, biñaka, biñaka kale guztian, ederra. Gero hori, bazkai hori, esenario, zerian, plazan ta. Bueno! Ta holaxe plazia, holaxe, e?
- Hori domekan bateko kontua izango zan, ezta?
- Seguro. San Bartolometako jaixak zian ta.
Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peñalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.
Aiastiaerreka [Errekak]
Apatriz kalea [Kaleak eta plazak]
Aureliaenea [baserriak / Urruzuno]
Deba [Errekak]
Garagartzagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Izkuntza [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Lizundiagoikoa [baserriak / Arriaga]
Olazarragagoikoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Santa Ana kalea [Kaleak eta plazak]
Urreategi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Eta azpimarratu behar dut, gainera, D eredua ezartzea guztiz –guztiz, e!– espaiñolizatutako eskola baten ez dala erreza, lehen esan dudan bezala. Klaro, gurasoen onespena ere lortu behar zan eta guraso gehienek ez zekiten euskara. Eta, hala ere, D eredua beti babestu egin zuten, hau da, oso babestua izan zen D eredua. Eta Muguruza eskola garai hartan oso kontraste haundiko eskola zan. Ze zan eskola komarkala. Ordun, jasotzen genitun auzoetako ikasleak, inkluso baserrietako jendia. Ordun, bazegon –ba, ez dakit ze porzentaia egongo zan, baiña– porzentai bat euskaldun peto-petoez... [dago]. Hau da... Holan. Eta kontrastea zen. Ba, bueno, hori lortu zan aurrera eramatea. [...]
Joxe Gurrutxaga eta bere familia,
Urkiri baserrian, 1930 urte aldera.
Gu guztira hamaika anai-arreba izan gera, eta lo egitteko orduan bi oheko habittaziuak baldin baziran etxian, lau sartzen giñan bakoitzian, gitxienez biñaka.
Markos Arregi Iriondo
Maiorta basarrixan ez genduan atia giltzakin ixten ertetzerakuan, ezta pentsatu ere! Orduan ijitto asko ibiltzen zan, baiña guk ez genduan iñoiz ixten. Giltz bakarren batzuk egongo ziran orduan. Itxi egitten zan atariko atia, eta gero zakan burdiñ bat hatzaparrakin atia zabaltzeko ibiltzen zana. Burdiñ hori zulo baten sartzen zan. Trankia esaten zitzakon.
Mariano Elustondo Aizpiri
Guk tabernia gendukan San Inazio kalian (gaur egun Trenbide kalia), eta beti egoten zan familixako baten bat bertan. Hala ere, ertetzerakoan beti ibiltzen gendun giltza.
Mª Rosa Unzueta Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
APROBA, aprobia: Prueba. Bueno, ez zaitxezte estutu, hola ta hola aprobia eingo dogu ta.
DESKANTSU, deskantsua: Atseden. Descanso. Egunian zihar? Ze eingo dot, ba, ezetarako ez naiz ta; ezer ez oiñ, etzanda egoteko gogua besterik ezer ez: deskantsuan ondo, ohian.
GELDITTU: DA aditza. Geratu ere bai. Eta, holaxe, ba, hamentxe Barrutianian gelditxu zan ostatuan.
KARGAU: DU aditza. Arrunk. Emakume bat haurdun geratu edo norbaitek utzi. Kargauta laga jok nobixia.
NOIZ EDO NOIZ: Alguna vez que otra. Ikus BEHIÑ EDO BEHIÑ.
TOMA!: Interjekzioa. Horrek anaixok gaztetan etxaudezak larre motzian ohittuta, eta toma eitten jauek lanari!
A ze paria, karakola eta baria: Bi pertsona oso antzekoak direla adierazteko esaten da. «Tal para cual».
Beriakin erten: Berearekin atera.
Gaztiak, eskarmentu gutxi: Gazteari esperientzia falta zaiola adierazteko.
Jangoikuak dakixan lekukua izan: Urrutikoa denari esan ohi zaio. Beste era batzuetara ere bai: Jangoikuak jakingo jok nungua dan hori!
Natibittate, ase ta bete; San Estebantxo, lehen bezela lantxo (/ lehen eratxo): Abenduaren 25a da Natibittate eguna, janariz eta edariz lepo betetzekoa, ondo bidean; hurrengo eguna, ordea, San Esteban eguna, normaltasunera (eta lanera) itzultzekoa zen.
