Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Maistrak bizitza guztia Sallobenten

Cara al Sol egunero abesten zuten. Maistrak ez zien zigorrak ipintzen euskaraz egiteagatik. Donostiarra zen maistra. 18 urte ingururekin etorri eta bizitza guztia Sallobenten eman zuen. Apopilo kale-baserri batean.

Agurne: -Francon banderia atara, e, Nati, eta 'Cara al Sol' egunero.

Nati: -Egunero abesten gendun 'Cara al Sol' eguerdixan, eta goizian jun eta Aittiaren einda eskolan hasi.

Agurne: -Hori zan...

Nati: -Eta gero 'Cara al Sol' abestu ta etxerutz. Hori egunero.

-Zigorrik ipintzen zetsuen euskeraz eitte arren?

Nati: -Ez. Hori... Nik usten dot zer itten zabala.

Agurne: -Konprendidu. Berari in ezian...

Nati: -Bai. Giņala euskaldunak eta berari erderaz in bihar giņuala baiņa. Bai, hori ze itten zaban, bai, rekonozitzen zaban hori, bai. (...). Bai baiņa bera Donostittik etorri zan eta.

Agurne: -Ba pentsaizu, etxe baten egon zan haura..., apopillo egon zonan ba haura, ez?

Nati: -Klaro, haura etxe batera etorri zan eta hantxe pasau zittuan urte guztiak eta jubilau ta dana hantxe in zan.

Agurne: -Larogetamar urte arte, hantxe.

-Nati: -Ba haura igual etorriko zan...

Agurne: -Hemezortzzi urtekin.

Nati: -Orduan Magisterio ez zan izango gaurko bezelako... Baiņa bazeukazen bere... estudixuak, bazeukazen. Donostiatik hola etortzeko, pentsaizu.

-Eta zer egon zan, auzoko baserriren baten edo apopillo...

Nati: -Bueno, basarrixa ez zan, kale-basarrixa zan.

Agurne: -Baiņa aldatu be (gabe) leku baten denpora guztia.

Agurne Muguruza Alberdi (1935)

Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrian jaio zen. Umetatik baserrian lan egin beharra izan zuen. Gainera, bost ahizpa zirenez, etxeko eta soroko lanak edo abereen zainketa, euren artean banatu behar izaten zituzten lan guztiak. Auzoko eskolan ibili zen. Gero grabatzen ikasi zuen, eta Eibarko lantegi baterako jardun zuen lanean, grabatzen, damaskinatuak egiten. Ezkondu ostean, kalean jarri ziren bizitzen. Nati ahizparekin batera egin zitzaion elkarrizketa.

Elgoibartarren esanetan


Pilar ikastetxeko ikasleak, eskolako Jaiotzaren ondoan.
Gutxi gorabehera 1949 urtea.

Basarrixan lan asko zaguanian ez zaguan astirik klasietara juteko, eta gitxiago jolasian ibiltzeko. Ganaua, behixak, ardixak eta holakuak mendira juten ziran, eta menditik ekarri bihar, harek zuzendu... aittak esaten zaban: zu ardixak ekartzera, zu bestera, eta... ixilik, egittera. Egurrakin ez, eh! Errespetoz.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Mendira asko juten giņan lagunekin: Kalamuara, Karakatera... ta Izarraitzen ere egonda nago, Erlon. Eskolan lagunak egindakuak ibiltzen giņan alkarrekin, auzuan etxe gutxi zagozen, eta ume gutxi. Merixendia hartu, ta San Rokera juten giņan, Azkue-beheko piņadira, oin etxia dago han. Mintxetara juteko bidian zaguan hori, ta hantxe asko jolasten genduan. Itsasoko haizia etortzen zala esaten zan. Lehenengo neskak bakarrik ibiltzen giņan. Eskolatik ertetzerakuan ere juten giņan San Rokera jolastera, lagunekin. Edozein momentutan juten giņan. Mendira juten giņanian, han bazkaldu, pixka batian egon, eta buelta egitten gendun.

MĒ Josefa Unzueta Iriondo

Basarrixetan frutak harrapatzen ibiltzen giņan noizbaitt, ta batzuetan basarrittarrak ikusi ta segittu ere. Eta hurrengo egunian izkutatzen basarrittarraren bildurrez.

Juan Lariz Garate

Toponimia


Toponimoak

Altzate [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Armuetazar [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Belartondo [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Erretsundiberri [baserriak / Azkue (San Roke)]

Ibartola [baserriak / Azkue (San Roke)]

Kortasoro [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Morkaiku kalea [Kaleak eta plazak]

Petoerreka [Errekak]

Unastegierrota (desagertua) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Zirardaerdi (Ziarda-Erdi) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ALDE, aldia: 1. Desberdintasuna. Aldia egon (nondik nora / zertatik zertara): Konparazioak egiteko, gauza batetik bestera desberdintasun handia dagoela adierazteko. Alde edarra egon. Alde edarra hau izan edo bestia izan! Bai, diperente eitten dogu. Eske aldia dago Elgoibartik Azkoittira. 2. Konparazio perpausetan sarritan: –ren aldian eta –ko aldian: Baiņa haren aldian honek gehixo balio deu, e! / Basarriko lana lehen zuan gogorra oingo aldian.

BIRIKIXETAKO, birikixetakua: Tuberculosis. Birikixetako gaitzakin hil tzuan haura.

EZ: Baiezko balioa duten ezezko perpausak: Ez ibilli zintzo! / Ez etorri goiz etxera, gero, e! / Ez zan giro! Eta nungua nitzan eztitt ba, preguntau, artaburu honek! / –Zeoze ikasten zenduen bestela? –Baaai! Ikesiko ez genduan, ba!

JAN: 1. DU aditza. Comer. 2. DIO aditza. Irabazi; kiroletan batez ere. Parejetan Gallastegi onena. Hiru, berak hartu segundako lagun polit bat, hiru onenak ipini aurrian, eta hiruri jate(n) ziuen harek parejetan.

MIEZTU: DU aditza. Miazkatu, mihiarekin igurtzi.

SAN JUAN EGUNA: Ekainaren 24a. Altzolako jaiak egiten dira egun horren inguruan.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Ardi galdua bezela ibilli: Beti bakarrik, lagun-koadrilarik gabe, dabilenari esaten zaio. Ikus Uztarri bakarreko laguna izan.

Deittu'idak txakurra, baiņa ema'idak ogixa: Alegia, berdin zait zer gauza gaizto esaten duzun nigatik (zerbait txarra egin dut-eta), baina nirearekin irten naiz ni.

Gozua egon: Ironikoki esaten da oso haserre dagoenarengatik. Gozua jauan, ba! Gozua jarri dok gure aitta!

Kargu hartu: 1. Bere buruari: Bere burua zaindu. Baita Kargu egiņ ere. 2. Beste norbaiti: Azalpenak eskatu.

Pipar egiņ: Eskola huts egin.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Bataioak
Euskel izena.— Argia, 1935-02-10 | Aberri
Kirola - Herri kirolak
Iri indarketa.— El Día, 1932-02-02 | Aixerixa
Kultura - Literatura
Idazleak.— El Día, 1933-06-01 | Ixaka
Politika - Mendigoizaleak
Erlijioa - Ekitaldiak
Lekaime berriak.— Euzkadi, 1931-12-03 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala