Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Ikastola klandestinoak

Gobernuak edozein egunetan ikastola itxiko zieten beldurra zuten, eta eraikinak ez galtzeko, Gure Kai "Sociedad Anónima"ren izenean jarri zituzten eraikinak. Ikastolak klandestinoak zirenean, Bidanian egin zuten lehen bilera. Felix han egon zen.

-Gero Gure Kai ere ein genduan. Gure Kai kontau otsun Osorok?

-Ez.

-Gure Kai. Bueno, nik ein doten lan guztia, parte hartu doten guztia iñok ein dau lana, e. Nik neuk... akulua izan naiz bakarrikan. Ta Osoro hau beste gauza askotan sartuta egoten zan, ta honena joan nitzan; ikastolak-eta normalian centro kulturaletan zauden, eta orduan ixteko amenazua zauan, eta lokalak ez kentzeko sociedad anonima bat sortu genduan, Gure Kai. Sociedad anonima bat. Sociedad anonima horrekin erosten genduzen lokalak eta ipintzen genduan ikastolia. Baezpan ere ikastolia ixten bazeben lokalekin geu gelditzeko. Ta ein genduan sociedad anonima bat. Gure Kai, sociedad anónima. Ikastolak klandestinuak zian, klaro. Lelengo billeria ikastolena Bidanian egin zan.

-Hemengo ikastolian bileria Bidanian?

-Ikastolen billeria, kanpoko ikastolen billeria. Eta zan injiniero bat, Goena. Sikologo famoso bat da, Goena, haren anai bat, Zegamakua uste dot dala. Harexek zuzenduta Bidaniako sakristixan egin zan lelengo billeria eta han izan nitzan ni.

Felix Etxeberria Larrañaga (1926)

Sallobente-Ermuaran auzoko Parapan baserrian jaio zen. Aita zuen bertakoa eta ama, berriz, Azkoitiko Madariaga auzoko "Luarixe" (Luberiaga) baserrikoa. Zortzi anai-arreba ziren, bera laugarrena. Zortzi urterekin hasi zen eskolan, baina hamaikarekin utzi egin behar izan zuen etxeko lanak egiteko. Hamalau urterekin peoi lanari ekin zion Eibarren; gero Orbea bizikleta lantegian eta Elgoibarko Sigman ere jardun zuen. Elgoibarko Jarbe lantegian doitzaile lanbidea ikasi zuen. Bertan bederatzi urtez jardun ondoren, lantegiko beste hamasei langilerekin Danobat makina-erreminta lantegi berria sortu zuten, geroago kooperatiba bihurtuko zena. Euskarazko klaseak hartu eta eman ere egin zituen, harik eta beste lagun batzuekin Elgoibarko Ikastola sortu zuten arte. Urtebete geroago, Elgoibarko Izarra euskara elkartea sortu zuten. Lolita Canales elgoibartarrarekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Aizkorri [Industrialdeak]

Arana (Arane) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Azaola [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Egiguren (Eguen) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Gelasoro (Gelatxo) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Jibraltarborda [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Lorituaneko aldapa [Kaleak eta plazak]

Ontzegon (Untzon) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Santsongoetxeberri [baserriak / Azkue (San Roke)]

Urruzunoberri [baserriak / Urruzuno]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


6 argazki — 1968/1969

Erriaren meza — 1966

Txitxilibakio — 1989-07

Lurgabe / CDa eta diska — 1969

Ipuin ezberdinak eta erregalokoak (Hasier Etxeberria) — 1984

Danborradako kantuak

Lekukotza

elgoibar — Txomin _Mujika Latxa Elgoibar (1952)
Aitak "euskara-klaseak" ematen zizkion etxean

—Ni eskola txikixan hasi nitzan hemen. Señorita Satur zan, Elgoibarko ume guztiak 50-55 urtetan zihar hor egon zian Saturrekin umetaz. Eta gero ya 7 urtekin jun nitzan frailliengana, horra, kolegixora, "Clérigos de San Viator" zian haretxek. Baiña bai hemen eta bai han erderaz, erderaz, dana erderaz. Euskeraz ezer ezer... ezta... ezer ere! Bueno! Lagunen artian erderaz. Telebisiua ez zauan orduan, baiña… dana erderia zan! Dana erderia! Etxian. Etxian. Eta goguan dakat ni... gu lau anai gera eta ni nausixena ta, klaro, etxian bai dana eitten gendun euskeraz, dudarik be! Baiña beste dana... Ta aitta konturatu zan ñooo... nik erderakada batzuk be botatzen nebala ta aditz batzuk ez nebala ondo esaten ta hau ta bestia. [...]

Elgoibartarren esanetan


Gurutze Gorriaren aldeko diru-bilketa batean
parte hartu zuten gazteak. Gutxi gorabehera 1920 urtea.

Illea moztu, txiki-txikittan amak egitten zigun etxian. Gero pixka bat nagusitzen giñanian pelukerixara juaten giñan. Agapitorena juaten giñan. Ez dakitt, errial bi edo eskatzen zigun; ez nago oso seguru.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Pelukerixak bazauden, baiña gu ez giñan juaten. Neri amak mozten zidan illia, hilbeheran. Nere anaixeri pelukerixetan mozten ziuen illia. Pelukero bat akordatzen naiz, Agapito. Gaur egun, Osoro zapaterixia daguan onduan zaguan, San Frantzisko kalian.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

Makillajerik ez naban hartzen. Egon, bazaguan, baiña neri arpegixa erretzen zitzatan.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


A(D)ITTU: DU aditza. Ulertu. Entender. Entendi(d)u gehiago erabiltzen da. Gaur horixe dakazue zuek. Nik gauza asko eztot a(d)itzen. Zeuek ere diferente eitxen dozuelako. / Hónek eibartarrak, asko, Zarauzkuakiñ a(d)itxu ezinda.

BEHINTZAT: Emendiozko lokailua. Jatekua nahi, eta ezin entendiu! (...). Baiña entendiu, eta jan jonen behintzat! / Eta asko ibilli bihar deu, itxuria, e! Merikuak hala esan tzian neri, behintzat.

ESKAS: Zifrekin eta unitateekin, ia-ia. 100 euro eskas balixo jok: 100 euro baino gutxixeago.

IGUAL: Beharbada. Akaso eta bihar-bada ere erabiltzen dira. Eta Manolo, hangotxia, eztakitt orduan ein tzaban nobixia ero ez, igual orduantxe eindakua zan nobixia.

LUZE, luzia: Neurriak adierazteko arruntagoa da luzean x metro izan, neurtu aditza baino. Bai. Presiak daukaz ehun da hogeta hiru metro alturan. Eta luzian, harek eukiko deu luzian Elgoibarko estaziotikan horraiño bai, mendiraiño bai, luzian.

PONDERAU: DU aditza. Famatu. Abonau eta famau gehiagotan.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Aman semerik egon ez (zeozer egingo dabanik): Etxagok aman seme(r)ik neri musian irabaziko di(d)anik! Irabaziko dion inor ez dagoela adierazteko.

Burutik sano ez egon: Burua bere batean ez eduki. Ikus Ganbaratik sano ez egon.

Gosiak amorratzen egon: Oso gosetuta egon. Ikus Gosiak hil biharrian egon.

Kanpolarrosa, etxekardo. Kanpolarrosak direnei esan ohi zaie.

Pattal egon: Ondoezik egon.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Ekitaldiak
Mañari'ra.— Euzkadi, 1931-03-18 | Aixerixa
Kirola - Lasterketak
Kirolak.— Euzkadi, 1935-10-12 | Aixerixa
Kultura - Musika
Gaixoen aldez.— El Día, 1930-06-22 | Aixerixa
Politika - Udala
Uri batzar berria.— El Día, 1931-05-12 | Euzko langile bat
Erlijioa - Ekitaldiak
Bederatziurrena.— Argia, 1935-11-10 | Mirentxu, Egi Luze


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala