Madarixan (Madariaga, Azkoitia partea) debekatuta zegoen dantza lotua, eta hango jendea Kurutzetara etortzen zen. Kurutzetan ezagutu zuen emaztea izango zena.
- Ta beste gauza bat esango dizut, Madarixan agarraua prohibiduta. Handikan hiru kilometrora, Madarixara, han agarraua prohibiduta. Ta handik jendia horra dantzara.
- Hor libre zan?
- Bai ba!
- Ta Madarixa zer da, beste auzo bat?
- Madarixa goratxuauan beste ermitta bat. Frontoia ta taberna ta, beste ermitta bat Madarixa.
- Eta han be egoten zien erromerixak?
- Bai, baiņa han libria bakarrikan ta hamen agarraua. Ta jendia agarraura etortzen zan.
- Baltziuan.
- Honbre! Neska gazte edarrari helduta ein edo soltian ein, aldia dao.
- Hola ezautu zeben zuk zeure andria?
- Bai, haintxe, haintxe!
- Kurutzetan?
- Haintxe bai. Ni, honen basarrixa dao hamendik Kurutzetara bidien erdixen, kamiņuan erdixen dao honen basarrixa. Basarrikua da hau. Ta hara juten nitzan ta hartzen naban hau ta juten giņan hara ta merixenda bat eitten genduan ta dantzan eitten genduan ta han pasatzen genduan jaixa. Egualdi onakin behintzat.
- Ia ia. Oseake, Kurutzetako erromerixara jaiero.
- Jaiero, bai.
Azkue (San Roke) auzoko Santsongoa baserrian jaio zen. Ama zuen bertakoa eta aita, berriz, Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrikoa. Bost urte zituela, familia osoa jaitsi zen kalera bizitzera, Kamiñorokoa etxera. Zortzi urterekin hasi eta 15 urtera arte Plaza Txikiko eskolan ikasi zuen. Aitak Alkortaren tailerrean egiten zuen lan, eta amak espartinak josten zituen etxean. Florenek 'Juaristi Hermanos' makina-erreminta txikien tailerrean ikasi zuen tornulari lanbidea. Gero, Danobat kooperatibara joan zen lanera, eta bertan jubilatu zen. Sallobente-Ermuaran bailarako Marigorta ("Maiorta") baserriko Teodora Elustondorekin ezkondu eta bi seme-alaba izan zituzten.
Aizpizkar kalea [Kaleak eta plazak]
Aranbeltzerreka [Errekak]
Azkue [baserriak / Azkue (San Roke)]
Eguzkilore [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Giza Eskubideen parkea [Kaleak eta plazak]
Juanategi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Maalako zubia [Zubiak]
Orube [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Sigmako zubia [Zubiak]
Urruzunoren txabola [baserriak / Urruzuno]
—Esan doguna, zuek hasi ziņaten ya guraso bezela D eredua lortu nahian eta zer gertatu zan... hasi ziran irakasle euskaldunak etortzen eta hango irakasliekin zer gertatu zan? Euskaldundu ziran edo...?
—Ba ez. Alde batetikan ya nagusiak ziran. Eta, gaiņera, ba, bueno, lortu zuten –puntuazio nahiko altua zuten eta– lehiaketa.... Zelan esaten da? Leku-aldatze lehiaketan lortu zuten bere probintzietan edo beste lekutan… hau da, bueltatu zian jatorriko... jatorrizko herrietara.
—Orduan, eskolia berritu in zan guztiz, ez?
—Guztiz, guztiz, guztiz. Elgoibartar batzuk ere ya sartu zian eta, enfin, hasi zan… Prozesua, ba, pentsau, ba, 6-8 urte zian EGBn gehi 2 eskolaurrian, ba, 10 urteko prozesua izan zen. [...]
Aiastia (San Migel) auzoan hartutako irudia,
1935 urtean.
Dutxarik ez zaguan etxian: atarixan egoten zan aska haundi bat eta hantxe ibiltzen giņan danak sartuta... eta horixe zan gure dutxia. Ura bazaguan etxian ere, baiņa hara juaten giņan. Hotza egitxen zabanian, ez giņan han sartzen. Neguan, koziņan berotzen gendun ura, eta harekin arreglatzen giņan.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Dutxarik orduan ez zaguan, baiņa nik kontauko dizut nere lehenengo dutxia nun hartu naban. Uda baten nere amaren ahizpa bat Argentinatik etorri zan hona. Lehen izaten zan... erropia garbitzeko egosi egitxen zan eta egosteko lixibia erabiltzen zeben. Eta gure etxian zaguan harrizko zulo bat eta han ipintzen zan gaiņian barrika txiki bat erropaz beteta, sare baten barruan, eta hari ura, erramua, sutako hautsa... bota eta erropia han egosi eta gero, errekan edo askan aklaratzen zan. Gero egoten zan leun, leun, leuna erropia. Eta nik nere lehenengo dutxia zulo haretan hartu naban. Eta tiak baldiakin ura bota eta holaxe hartu naban. Zapatu gabetan, aste osua lanian egon eta gero, mutill kuadrillia errekan baiņatzen giņan garbitzeko.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ASPALDI: Adberbioa. Hace tiempo. Aspaldi amaittu zuan gerria, baiņa oindik azaltzen dok lurpian sartutako jendia. Aspaldixan: Aspaldixan etxua(g)u alkar ikusi, eta afaritxo bat ein bihar juagu. Aspaldiko: Aspaldiko! Bizi al gera?
EDUR, edurra: Nieve. Edurretan ibilliko gaittuk aste bukaeran Pirineuetan. L/D alternantzia gertatzen da kasu honetan: elur/edur.
GURAIZA, guraizak: Tijeras. Gurizak ere bai. Baita ARTAZI, artazixak ere. Eta guk hemen esaten dogun moduan, artazixak edo guraizak, hau pinza ero esaten diue.
KITTO!: ... eta kitto!: Ą... y punto! Eta a(r)i dittuk pixkat ihartzen, eta ihartzen diranian, danak jaurtiko jaittuat, eta kitto!
ONETIK ERTEN (ETARA): Pazientzia galdu eragin. Nere onetik erten eragin ditt.
TXAPLI(G)O, txapli(g)ua: Cohete. Hasi dittuk txapliuak botatzen, eta hasiko zittuan galleguen festak Urasandin.
Astua atzeruzka baiņo torpiagua (aldrebesagua) izan: Pertsona oso aldrebes edo torpeen gainean esan ohi da.
Ematen ez dabanak, hartzen lanik ez: Alegia, bakoitzak ematen duenaren neurrian hartzen dituela mesedeak eta opariak. Ikus Hartzeko, ereiņ egin bihar da.
Hartzekuekin etorri: Kulpa danak berak, eta, gaiņera, bera etorri jata hartzekuekin!
Kukuan markia tapau: Kukuaren marka ondu: kukuak aldi bakoitzeko kume bat hazten duenez, ume bakarra daukatenei esan ohi zaie horrelako zerbait: Pozik habill euki duan umiakin, baiņa oindiok eztok kukuan markia tapau, e! Ume bat daukanak ere honela esan ohi du: Nik, kukuana (egin juat).
Putsak etara: Neke handia hartu lanen bat egiten.
