Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Kurutzetara erromeria

Erromeria handia egiten zen jaiero Kurutzetan, Elgoibartik bost km-ra, Azkarate ondoan. Pezeta bi ordaindu behar zen soinujoleari ordaintzeko. Batzen zena soinujolearentzat zen; gero tabernariak afaria ordaintzen zion, eta ardo botila ere bai soinua jotzen ziharduen bitartean. Basokada ardoak zerbitzatzen ziren orduan.

- Gazte denporan edo mutil denporan edo erromerixak egoten zien hamen Elgoibarren?

- Kurutzetara juten giņan.

- Nora?

- Kurutzetara.

- Nun dao hori?

- Kurutzeta? Ba, Axkoittiko karreteria hartu ta ?a cinco kilķmetros? hamendik.

- Elgoibar barruen dao edo, edo Azkoittin dao?

- Ez, Elgoibar, Elgoibar. Axkoittixa Azkaratetik haruz dao. Elgoibar.

- Kurutzeta?

- Kurutzeta. Hara juten giņan erromerixara.

- Baiņa hori zer da? auzo bat, eliza bat edo...

- Ezer ez. Taberna bat.

- Taberna bat.

- Taberna bat. Kamiņu hegalian taberna bat. Ta gero zeukan plazatxo bat, hola ataixan, plaza ta kamiņu, ta trafikorik ixa bat'e ez zauan ta jendia dantzan ta kriston erromerixak eitten zian.

- Ta hori zer zan, jaieroko gauzia? Edo...

- Jaikua, jaikua. Jaixan bakarrikan. Ta orduan pezeta bi kobratzen zan dantzia.

- Dantzia.

- Bai.

- Baiņa neskak ez zeben pagau bihar, ezta?

- Ez, neskak ez. Gizonezkuak pezeta bi pagatzen zaban dantzia ta iluntzi guztia libre, pare bat, hiru bat ordu dantzarako.

- Ze ibiltzen ziņain papeltxua ifinitta? Edo...

- Bai, bai, bai. Papeltxua hamen sartzen zan, pezeta bi kobrau mutilleri ta hamen sartu papeltxua ta, ba, jakitzeko zeiņi kobrau dozun. Bestela, han igual dantzan eingo zeben hogeta hamar edo berrogei mutillek eta ipintzen ez bozu zeoze, ba, ez dakizu.

- Eta diru hori ze izaten zan soiņujoliantzako?

- Soiņujoilliantzako. Bai. Soiņojoillientzako izeten zan hori. Gure aittak´e joten zaban han soiņua, ta beste hamengo gizon batek...

- A! Zuen aitta be faten zan hara?

- Baitta, juten zan gure aitta ere. Bai, hamengo batek, Kataolatza esaten ziuen hamen bizi zan batek joten zaban. Harek zakan fijo haura hartuta. Batzen zabana berantzako ta gero tabernarixak afari bat ematen zion. Ta soiņu joteko denporan botilla bat ardao.

- A koņo!

- Hori zakan, haren sueldua hori zan.

- Ura ez, ardao botillia...

- Ura ez, ura ez, ardao botillia. Ta ardao botillia, soiņu joteko denporan ardao botillia. Hiru bat ordu itten zittuan. Ta ardao botillia ta gero handik jaikitzen zanian, jun gora ta afari bat ematen zion etxekoandriak hari. Ta batutako dirua harentzako, soiņojoilliantzako.

- Tabernarixak be...

- Tabernarixak jendia ta mobimentua. Ta han orduan txikitua ez zan eraten, basokadia etaratzen zan. ?Etaraizu baso bat ardao?. Koskadun baso haundi horrek. ?Etaraizu baso bat?. Da! Ta hiru-lau lagunek handik itten zeben tragua. Oin bakoitzak bere txikitua eraten da, baiņa orduan ez! Han ez zeuan txikitorik artietan.

- Orduen, baso ardaua atara eta bertatik bi-hiru-lau lagunek?

- Bai, bai. Bi-hiru lagun badaude, danak trago bana handittikan. Oin ez, oin txikitu...

- Basua garbiketan lan gitxiago.

- A bueno. Baiņa txikitua garbixaua da. Hiru lagunek, hiru lagunek leku batetik baiņo, baiņa orduan hala zan. Han etara, ?Etara basokada bat!? Ta jende asko egoten zan.

Floren Leiaristi Iriondo (1928)

Azkue (San Roke) auzoko Santsongoa baserrian jaio zen. Ama zuen bertakoa eta aita, berriz, Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrikoa. Bost urte zituela, familia osoa jaitsi zen kalera bizitzera, Kamiñorokoa etxera. Zortzi urterekin hasi eta 15 urtera arte Plaza Txikiko eskolan ikasi zuen. Aitak Alkortaren tailerrean egiten zuen lan, eta amak espartinak josten zituen etxean. Florenek 'Juaristi Hermanos' makina-erreminta txikien tailerrean ikasi zuen tornulari lanbidea. Gero, Danobat kooperatibara joan zen lanera, eta bertan jubilatu zen. Sallobente-Ermuaran bailarako Marigorta ("Maiorta") baserriko Teodora Elustondorekin ezkondu eta bi seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Amezti (Amesti) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Arriaga [Industrialdeak]

Berdezkunde [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Etxeberrigoen [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Iriarte [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Lautxaboletako txabola [baserriak / Urruzuno]

Olaondoerreka [Errekak]

San Antolin kalea [Kaleak eta plazak]

Urazandi [Industrialdeak]

Zuhazti [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Sasiletratu baten ziria — 1973

Gabon kantak — 1965-12

Elgoibarko elkarteen lehendakariak Alkatearekin — 1975

Ongarri - 1959ko estatutuak — 1959

Txitxilibakio — 1989-07

Euskal abestiak — 1961

Lekukotza

elgoibar — Pake _Gartzia Konde Elgoibar (1952)
Gabonetako dantza saioa eta karrozak

—Eta gero hor, Gabonetan...

—A! Klaro, hori... 12 bat urte eukiko nittun. Badaukat argazki bat oso politta, gaiņera. Eta, orduan, Marisol Gurrutxagak –nere lehengusiņa– eta Itziar Garciak –nere lehengusiņa– egiten zuten zortziko bi talde eta ikasten zian hiru dantza: `Artzai buru txuri bi´ kantuan, `Ingurutxua´ eta `Txalo-dantza´ egiten zan, edo `Makil-txiki dantza´. Nik uste dot txaluekin egiten gendula. Edo makillekin, ez dakit seguru. Hiru hoiek. Eta egiten zian ensaiuak elizako sakristiaren atzekaldeko lokal batetan, santuak gordetzen zian armarixuan lokal haretan. Egiten zian... ensaiatzen zian, ba, ez dakit, hillebete edo bi hillebetian. Kriston lana egiten zuten, ze bueno... Nik uste dot ziala zortziko... [...]

Elgoibartarren esanetan


San Antolineko gazteak, herriko jaietan,
bazkari bat egin ondoren. 1935 urteko iraila.

Jeneralian neskak eta mutillak ezagutzeko dantzak ziran aproposak, erromerixak. Dantzan hasi, ezagutu, alkarrekin barre pixka bat egiņ, kontuak esan, eta... orduan izaten zan basarrixetara neska laguntzia. Gaztetan, 16-18 urterekin edo, hauxe izaten zan: erromerira jun, eta illuntzian, edo goizago, etxera, basarrixetara. Inguratzen giņanian, txakurra hurbiltzen zanian ba... neskia etxera, ta buelta.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Neskalagun asko euki nittun nik, denpora gitxi igual ibilli, eh! Jun igual San Migelera, juntau eta gero pentsau: urruti dago etortzeko gabian berandu, ta igual, hurrengo batian juan ez. Hurrenguan beste aldera ere bai berriz. Bastante ligatzen naban nik lehen. Altzolako neskekin gitxi ibiltzen giņan, beste herri eta auzoetako neskekin gehixago. Intimidade billa San Lorentzo aldera juten giņan, edo Mendarora. Ta Mendarotik behera, Deba aldera eta.

Juan Lariz Garate

Erre ez neban egitten. Sekula santan nere eskuan ez zan zigarrorik sartu. Eta nere gizonak ezta ere, purua bakarrik. Gu laukotia ibiltzen giņan jeneralian, koņatak eta bixok. Ta harek ere ez zeben erretzen. Neri tabakuaren usaiņa ez zitzatan gustatzen.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


BAKANDU: DA aditza. Hacerse escaso. Oin bakandu dittuk asko, e! Pentsa’ik, oin larogei urte eukitzeko, bittarte horretan zenbatek heguak ipiņiko zittuan.

EROSI: DU aditza. Erosittako preziuan saldu: Erositxako preziuan saltzen dizut: Berak entzun duena esaten dizula esateko.

HELDU-LAN, heldu-lana: Baile agarrado. Ikus DULTZEMENEO sarrera. Azkoittixan, berriz, etzuan egoten libre dantza heldurikan, heldu-lana. Heldu-lana esaten jauen, eta gero ipiņi jauen ĢEl dulce meneoģ izena heldu-lanari.

LAGUN: Pertsona. Pertsona baino jatorragoa da; pluralean normalean. Bost laguneko famelixia, jornal bat, bi seme soldau, estu ibilliko zan. / Santa Eske egunian ertetze ziran tallarrian zortzi-hamar la(g)un.

PASTORE, pastoria: Artzaixa ere bai. Eta gero, handikan jun nitzuan, Musillo pastoria? Entzueria eukiko (d)ok?

UDA, udia: Verano. Udaria ere bai.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Beria egiņ: Salirse con la suya. Atzenian, ibilli-ibilli ein, eta beria ein juan Joxek.

Garizumia baiņo luziagua izan: Oso luzea (altua) den pertsonari esan ohi zaio.

Jai euki (egon): Zer eginik ez izan. Horrekin jai dagok.

Nahikua / nahiko lan! Zela ferixa haundixak diran horrek, eta zela karabanak dauren, zapaturako allegatzen nahikua lan daukat. Holaxe dira kontuak. Nahikua euki ere bai. Nahikua jakak horrek beriakin, eta laga'ik pakian!

Txomin(txo) etorri: Logurea etorri, haurren hizkeran. Ikus Asto zurixa allegau.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Ekitaldiak
Mutriku'ra.— Euzkadi, 1935-04-21 | Aixerixa
Kirola - Futbola
Ostikolariak.— Argia, 1935-10-06 | Aixerixa, Ixaka, Mirentxu
Kultura - Literatura
¡Entzun...!.— El Día, 1930-11-06 | Aberri
Politika - Ekitaldiak
Eibar'era.— Euzkadi, 1933-03-17 | Aixerixa
Erlijioa - Jaiak
Kandelatxo eguna jai oizan len [...] El Día, 1933-02-05 | Ixaka


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala