Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Pako Juaristi euskaltzalea

50eko hamarkadan, Pako Juaristi omen zen euskal dinamizatzaile bakarra herrian. Berarengandik asko ikasi zuten Felixek eta lagunek.

-Pako Juaristi zan hamen argi bakarra, euskalzalia edo euskalzale bakarra herrixan mobitzen zana Pako zan. Eta horrekin hasi giñan. Pako Juaristi, hil zan. 1950 inguruan edo hasi giñan Bizkaittik Txinpartak ekarten, bestetik, Ondarrutik antzerkia. Eta gu ibiltzen giñan satelitiak, Pakon satelitiak giñan, lana eitten ibiltzen giñan berakin, eta beran bittartez ikasi genduan ikasi genduana euskerian zera. Meritua zakan Pakok orduan bakar-bakarrikan. Ta gaiñera arpegixa zaukan eta edozein lekutara presentatzen zan haura. Falangera jun bihar bazan'e Falangera euskeria aurrera etaatzeko. Gu baiño gehixao zan haura.

-Aspaldi hil zan Pako hori?

-Bai, honezkero izango dia hogei urte.

-Pako...

-Juaristi. Miren Vallejo, horretxen gizona.

-A, ba bixar naiz Mirenekin egoteko.

-Ba horretxen gizona. Honek Vallejotarrak beti izan dia euskalzaliak, beti, beti Miren Vallejo ta euskalzaliak. Ba eskerrak Pakori Elgoibarren ein zan dana; hasieria dana.

-Preguntauko xat bixar. Miren bera be euskalzalia da, ezta?

-Bai, bai, euskalzale amorratua da Miren.

Felix Etxeberria Larrañaga (1926)

Sallobente-Ermuaran auzoko Parapan baserrian jaio zen. Aita zuen bertakoa eta ama, berriz, Azkoitiko Madariaga auzoko "Luarixe" (Luberiaga) baserrikoa. Zortzi anai-arreba ziren, bera laugarrena. Zortzi urterekin hasi zen eskolan, baina hamaikarekin utzi egin behar izan zuen etxeko lanak egiteko. Hamalau urterekin peoi lanari ekin zion Eibarren; gero Orbea bizikleta lantegian eta Elgoibarko Sigman ere jardun zuen. Elgoibarko Jarbe lantegian doitzaile lanbidea ikasi zuen. Bertan bederatzi urtez jardun ondoren, lantegiko beste hamasei langilerekin Danobat makina-erreminta lantegi berria sortu zuten, geroago kooperatiba bihurtuko zena. Euskarazko klaseak hartu eta eman ere egin zituen, harik eta beste lagun batzuekin Elgoibarko Ikastola sortu zuten arte. Urtebete geroago, Elgoibarko Izarra euskara elkartea sortu zuten. Lolita Canales elgoibartarrarekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Adozarberri (Aozarberri) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Antonio Arrillaga kalea [Kaleak eta plazak]

Arteondo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Bertutesoroberri (Bertosoberri) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Ferrerias kalea [Kaleak eta plazak]

Irunagasoro (Irunaso) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Lerun [Industrialdeak]

Olasoberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

San Lorentzo etxea [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Urkaregikurutzea [baserriak / Aiastia (San Migel)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Gabon kantak — 1965-12

Estudios de sintaxis vasca (Luis Villasante) — 1978

Ikasturteari bukaera emateko irteera — 1963-07-14

Jaialdia - Ongarri — 1959

Mikelen baserria

Txalupa — 1976-12

Lekukotza

elgoibar — Maritxu _Loiola Ugarteburu Elgoibar (1948)
Euskara irakasle eta itzultzaile udaletxean

—Gero, ya handik, bueno, itzultzaile ikastarua egin eta gero, hasi ziñan udaletxian edo...?

—Bai, hori da. Ni... Kalean bi munizipalek esan zidaten: “Zuk erakutsiko zenizkiguke guri euskeraz?” eta “Bueno, ba, bai, nahi baduzue, bai” eta bata zan gallegua eta bestia andaluza. Eurak ez zeukaten heziketa ezta gazteleraz ere, e? Oso zaila zan, ortografiako faltak eta abar, ezta? Baina, bueno, hor egon nintzan eurekin pare bat urtian edo. Eta gero... hoiek hasi ziren eta gero udaletxean esan zidaten aber zergatikan ez nintzan hasi langileekin, funtzionarioekin, ezta? Eta hasi nitzan funtzionarioekin. Eta jendea interes haundiarekin eta dana, eta baita ere batzuk titulua ere –EGA ere– atera zuten. [...]

Elgoibartarren esanetan


Joxe Odria, Foruen plazan egin zen dantza solteko
txapelketan parte hartu zuten beste batzuekin batera.
1946 urteko San Bartolome jaiak.

Nik betidanik izan dot zaletasuna panderua jotzeko. Eta irratixa entzunda asko ikasi naban. Ez nitzan jun sekula panderua jotzen ikastera. Nere kasa ikasi naban. Ama ona nakan, umiak zaintzen zidazen batzuetan, eta ni erromerixetara juten nitzan gizonarekin. Nik panderua jotzen naban, eta gizonak dantza egin.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

Dantzan ikasi naban. Premixotan eta ibiltzen nitzan dantzan ni Maite Vallejo eta herriko beste lagunekin. Elgoibarko Udaletxeko plazan ere egitten zan, eta dozena bat pareja ateratzen giñan dantzan egittera.

Joxe Odria Osoro

Dantzan gitxi ikasi naban, pixka bat erromerixetan. Lehen musika soltia entzuten zan, trikitixa eta holakuak. Hori zan nik gogoko nauana.

Juan Lariz Garate

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AITTATU: DU aditza. Aipatu. Mencionar. Pelotia aittatu didazunez, ikusi dozu partidu ederren bat azken aldixan?

BERRIKETA, berriketia: Charla, cotorreo. Zentzu peioratiboa du zenbaitetan. Zenbat kontu esate(n) ete juek! Horrek berriketia! Berriketan jardun.

ESTU HARTU: Norbaiti gogor egin. Ik. Gogor hartu.

ITXAIÑ: DIO aditza. Esperar. Itxoiñ ere bai. Baiña gero nola bigarrenian ni juan nitzan, emaztiak itxain ein zi(d)an.

MANTTO, manttua: Manco. Esku-manttua ere bai. Eskumanttua zuan bera, eta ezin zaban kotxia manejau.

PURRUSTADA, purrustadia: Haserre antzean egindako errietaren onomatopeia.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Aidian irabazi (partidua): Partidua oso erraz irabazi denean esan ohi da. Aidian irabazi jauat pelota-partidua anaixari.

Blai egiñ: Guztiz busti.

Goixan-behian jardun (eurixa): Euria gogotik jardun. Ikus Bota ahala jardun.

Juiziua galdu: Ikus Burua galdu.

Ondo eta azkar, usuak hegan: Gauzak, ondo egitekotan, patxadaz egin behar direla adierazteko.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Jaiak
Kirola - Lasterketak
Laisterketa.— El Día, 1931-01-29 | Aixerixa
Kultura - Musika
Mutriku'ko abeslariak.— El Día, 1930-09-16 | Aberri
Politika - Udala
Udal-batzarra.— Euzkadi, 1936-06-20 | Aixerixa
Erlijioa - Kongregazioak
Itziar'en.— El Día, 1930-10-18 | Ixaka


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala