Lizarrako estatutua zela eta, Felixek bost urte zituela, bizkarrean propaganda txartela eta eskuetan panfletoak zituela, errepidean egoten zen paperok banatzen. Garai hartan Sallobente auzoan mitinak, antzerkiak, dantzariak, etab. egoten ziren. Aitarekin joaten ziren ikustera.
-Bost urte naukazela aittak alanbre-arantziakin ipini zian bizkarrian propaganda abertzalia bizkarrian ipini zian. Ta kamiñua dao gure basarrixan onduan, kamiñua dao, ta kamiñua pasatzen automobillak, eta erakusten niuen, bizkarra erakusten niuen autokuari propagandia zabaltzen. Eskuan'e papelak naukazen eta geratzen bazan automobilla ba eman itten [gendun], eta bost urte neukazen orduan.
-Eta zer zeukazun bizkarrian, ikurriña edo?
-Ez, letrerua zan zeoze. Abertzalien propaganda. Orduan Estellako Estatuana. Hori 1931n zan.
-Justo Republikia etorri zanian.
-Bai, ba orduantxe. Estellako Estatutua zala edo ez zala, Bizkaittarrismuan, Bizkaittarren zerak zien harek, Bizkaittarristak zian, orduan esaten zana. Ta propaganda hoixe naukan nik, eta autuari ematen nion propagandia; geratu eta propagandia... Batek eman zian, Bilboko matrikulia zeukan kotxe batek eman zian bost zentimo.
-Propiña?
-Propiña. Ta hartu zian propagandia. Ta horixe neukan esateko. Ta gero orduan momento horretan gure auzuan Sallobenten mitiñak, antzerkiak, dantzarixak, gauza asko egoten zian eta hara juten giñan aittakin haura ikustera. Hori zan Republikako denporan.
-Entzun dot beste leku batzuetan be Republikiak alaittu ein ebela pittin bat...
-Bai, ni akordatzen naiz, danzarixak etortzen zian, ez dakit Tolosatik edo nundik autobusian etortzen zian Azkoitti aldetik, eta itxuria Sallobentera ez zeuan autobusa juteko modurik eta gure basarri inguruan geratzen zian eta gure basarrittik jaixten zian illeran danak dantzari guztiak goittik behera. Hori goguan daukat. Eta hori zango zan gutxi gorabehera milla beratzirehun eta hogeta hamalau-hogeta hamabost. Holako bat izango zan.
-Republika-republikan.
-Bai. Edo lehenao, hogeta hamaikatik hasi ta...
-Baiña gerria sortu aurretik.
-Bai, gerria sortu aurretik.
Sallobente-Ermuaran auzoko Parapan baserrian jaio zen. Aita zuen bertakoa eta ama, berriz, Azkoitiko Madariaga auzoko "Luarixe" (Luberiaga) baserrikoa. Zortzi anai-arreba ziren, bera laugarrena. Zortzi urterekin hasi zen eskolan, baina hamaikarekin utzi egin behar izan zuen etxeko lanak egiteko. Hamalau urterekin peoi lanari ekin zion Eibarren; gero Orbea bizikleta lantegian eta Elgoibarko Sigman ere jardun zuen. Elgoibarko Jarbe lantegian doitzaile lanbidea ikasi zuen. Bertan bederatzi urtez jardun ondoren, lantegiko beste hamasei langilerekin Danobat makina-erreminta lantegi berria sortu zuten, geroago kooperatiba bihurtuko zena. Euskarazko klaseak hartu eta eman ere egin zituen, harik eta beste lagun batzuekin Elgoibarko Ikastola sortu zuten arte. Urtebete geroago, Elgoibarko Izarra euskara elkartea sortu zuten. Lolita Canales elgoibartarrarekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.
Aita Agirre plaza [Kaleak eta plazak]
Apatrizerrota [baserriak / Arriaga]
Autonomia kalea [Kaleak eta plazak]
Egia (Egi) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Gazteluerreka [Errekak]
Jibraltar [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Lorigorta (desagertua) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Oleta [baserriak / Arriaga]
Santsongoa [baserriak / Azkue (San Roke)]
Urruzunoandi [baserriak / Urruzuno]
—Tokatu zitzaidan zinegotzi bat, Jabier Arrizabalaga, Belarreta baserrikoa, eta harek esan zidan: “Ba, bueno, hamen itzulpenak eingo dia, baiña hamen beste gauza batzuk ere egin behar dira: kultura bultzatu behar da. Eta, horretarako, bertso-eskola bat antolatu behar dugu, trikiti eskola bat antolatu behar dugu eta omenaldiak egin behar dizkiegu soinujoleei eta…” guzti hori. Ba, esaten dizut, nahiko lan! Gero, badakizu, hillian behin Elgoibarren feria egiten da. Eta feri hoiek, ba, nabarmentzen ziran Gabon Zaharretako feria eta San Bartolomeetako feria, baserritarren eguna. [...]
Morkaiko mendiko gutunontziaren inaugurazioa. 1944 urtea.
Donantes de Sangre, Cooperativa Elgoibarresa, Morkaiko Mendizale Taldea eta Gure Bide elkarteko sortzaillietako bat izan naiz. Baiña guzti horretatik poz gehixen eman didana igual Donantes de Sangre izan da, «humanitariamente» behintzat. 40 urtian egon naiz presidente Donantes de Sangre elkartian. Gure Biden ere 50 urte pasa dittut sozio... Bestalde, Club Deportivo Elgoibarren 10 urte egon nitzan direktibo; 16 urterekin hasi nitzan eta 26rekin laga. Orduan Don Tomás Zubizarreta medikua zan C.D. Elgoibarko presidentea. José Rezola ere izan zan orduantxe. Gero Morkaiko sortu gendun. Lehen Club Deportivo Eibarren geundezen, nola Elgoibarren ez zaguan... eta beti esaten gendun guk: «Horrenbeste kapazidade badakagu guk, ba!». Jose Mari Etxaniz eta Joxe Luis Eizagirre (medikuaren semia) orduan juntau giñan eta... hartu papelak, eibartarrekin alkartu eta... nola orduan mendixa politikia zan, jun giñan gobernadoriana eta esan giñon: «Nosotros pensamos esto y tal..». «Andar como es debido» esan zigun. Guk esan gendun hori garantizauta zaguala, eta hola sortu gendun Morkaiko 1943 urtian. Lehenengo presidentia Iñaki Konde ipiñi nahi zeben, baiña nola bera kartzelan eta egon zan deskartau egin zeben. Gero, atzetikan errespetatzen zitzakon baiña «oficialmente» ez zan. Ofizialki, Eduardo Agirre izan zan presidentia. Inguruetako mendixetara antolatzen genittuan erteerak.
Ramon Maiztegi Iriarte
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALDE EGIÑ: DU aditza. Ospa eiñ ere bai, lagunartean. Holaxe, ba, hárek etorri baiño lehenago alde ein bihar.
BILLAU: 1. DU aditza. Aurkitu. Encontrar. TOPAU ere bai. Gaztelaniazko buscar / encontrar bereizkuntza ez da egiten Elgoibarko euskaran: Billau eta topau gaztelaniazko encontrar-en ordainak dira. Buscar-ena, berriz, (zeozeren / baten baten) billa ibilli. 2. DU aditza. Parecer, encontrar. Real Madrixa eta Bartzelona ta, bai, hamar-hamaika jugadoretikan be(de)ratzi kanpokuak, estranjerua dana ekarritxa. Hori nik eztot ondo billatzen.
EZ, eza: Carencia. X–rik eza: Nik eztot ikusi oindiok basarrixan mejorarik; biderik eza bai, eza(g)utu dot.
JAKIÑIAN EGON: Baita Jakiñan gaiñian egon ere: Eta ordurako jakiñian egoten ziran.
META, metia: Meta. Bedarran meta ostian jarritxa e(g)on giñuazen. Bedar metia. Garo metia.
SAN ISIDRO EGUNA: Maiatzaren 15a. Azkoitiko Madariaga auzoan jaiak egiten ziren egun horretan.
Are-makillia baiño okerragua izan: Sororako areak duen makila okerra da. Ikus Akerran adarrak baiño okerragua izan.
Diranak eta ez diranak esan: Sekulakoak esan.
Gu baiño hobeto daguana, eztago gaizki!: Oso ondo daudenek esan ohi dute.
Kate motzian lotu: Askatasun gutxi utzi norbaiti. Kate motzian lotu jok andriak Patxi.
Piparrik ez jakin (entendidu): Ezer ez jakin.
