Aita batzokiko lehendakaria zen, eta Bilborako mandataria lanbidez. Gerra hasi zenean, aitaren anaiak Bizkaira joan ziren, baina bera herrian gelditu zen.
-Eta ze rekuerdo daukazu, zela etorri zien nazionalok edo gorrixok?
-O, bai, bai, gu gorrixak giñen eta eurak zian nazionalak; eta bueno, auskalo, zer ez. Ba arratsaldeko bostak aldian edo seirak aldian edo... Horrek Felixek esango dizuz hobeto baiña. Gero aitta, aitta zan batzokiko lehendakarixa zan.
-Kontxo...!
-Nere aitta orduan. Bilbora errekadista juten zan. Itxuria hemen lana eskaxtu edo in zanian ni umia nitzala Bilbora errekadista hasi zan. Eta lehendakarixa zan, beti batzokixan sartuta. Gure amak esaten zeban: "Baiña etxakiñat zer daukan horrek batzokixan, beti han dao". Klaro, Bilbotik etorri, afaldu justu-justu ta batzokira. Eta gero ba eon zan jun edo ez jun bestaldera, Bizkai aldera. Bere etxeko guztiak Bizkaixan zian, anaixa-arrebok, eta bi anaixak jun zian Bizkaira eta bat hogeta hamaseiko urtarrillan soldadu jun zan. Bai, zarrena, ni baiño hamar urte zarraua. Eta haura harrapau zaban gerriak Burgosen. Oseake haura Burgosen eta beste bi Bizkaixan. Eta gu erdi-erdixan hantxe aitta ta ama ta ni. Beste mutiko bat izan nuen, beste anaia bat baiña zortzi urtekin edo hil zan. Hortxe gaude danok. Eta aitta ta ama ta ni geldittu giñan etxian. Eta aitta jungo ete zan, ez zakixan ze in, ta bere estuasuna zan ama ta ni han lagatzia bakarrik. Ta beste asko're jun zian, eta Gotzonen aitta, nere aman anaia, harek: "Bazatoztie? Etorri, e, atiak itxi bihar dittugu eta. Etorri!". Aj, gure aitta estu ta larri ba "Ez dakit ze in, ez dakit ze ematen dian hemen gelditzia edo alde eittia". Ta holaxe geldittu in zan.
San Bartolome kalean jaio zen, baina gaur Santa Ana kalean bizi da. Aita Arratiako Ubide herriko Anbe baserrikoa zuen, eta ama Deban jaio eta umetan Elgoibarrera etorritakoa zen. Eskola publikoetan 15 urtera arte ikasi eta gero, familiako jostundegian egin zuen lan 38 urte izan zituen arte. Gero ?Banco de San Sebastián?en egin zuen lan, letrak kobratzen. Emakume batentzako lan egokia ez zela irudituta, bankuak kaleratu egin zuen. 1962. urtean, Elgoibarko lehen ikastolako lehen andereñoa izan zen; ?Ikastola del Lorito? deitzen zioten hasieran. Ikastolaren hasiera gogorra eta geroko bilakaera azaltzen ditu. 1986. urtera arte egin zuen lan ikastolan. Gotzon Garate euskal idazle eta hizkuntzalari jesulaguna Itziarren lehengusua zen; beroni buruzko hainbat gauza kontatzen ditu.
Adozar (Aozar) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Andonenea [baserriak / Urruzuno]
Artekale kalea [Kaleak eta plazak]
Bertutesorobekoaren txabola (Bertosobekoaren txabola) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Eulogio Estarta kalea [Kaleak eta plazak]
Irunagaerrota (Pontxera, desagertua) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Lekunberri [baserriak / Urruzuno]
Olasoazpikoa (Olasope) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
San Joan plaza [Kaleak eta plazak]
Urkaregi [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Tokatu zitzaidan zinegotzi bat, Jabier Arrizabalaga, Belarreta baserrikoa, eta harek esan zidan: “Ba, bueno, hamen itzulpenak eingo dia, baiña hamen beste gauza batzuk ere egin behar dira: kultura bultzatu behar da. Eta, horretarako, bertso-eskola bat antolatu behar dugu, trikiti eskola bat antolatu behar dugu eta omenaldiak egin behar dizkiegu soinujoleei eta…” guzti hori. Ba, esaten dizut, nahiko lan! Gero, badakizu, hillian behin Elgoibarren feria egiten da. Eta feri hoiek, ba, nabarmentzen ziran Gabon Zaharretako feria eta San Bartolomeetako feria, baserritarren eguna. [...]
Gurutze Gorriaren aldeko diru-bilketa batean
parte hartu zuten gazteak. Gutxi gorabehera 1920 urtea.
Illea moztu, txiki-txikittan amak egitten zigun etxian. Gero pixka bat nagusitzen giñanian pelukerixara juaten giñan. Agapitorena juaten giñan. Ez dakitt, errial bi edo eskatzen zigun; ez nago oso seguru.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Pelukerixak bazauden, baiña gu ez giñan juaten. Neri amak mozten zidan illia, hilbeheran. Nere anaixeri pelukerixetan mozten ziuen illia. Pelukero bat akordatzen naiz, Agapito. Gaur egun, Osoro zapaterixia daguan onduan zaguan, San Frantzisko kalian.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga
Makillajerik ez naban hartzen. Egon, bazaguan, baiña neri arpegixa erretzen zitzatan.
Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AITTA BESUETAKO, aitta besuetakua: Padrino.
BERRI IZAN (NUNBAITTEKO / ZEOZEREN / BATEN BATEN): Nungo berri izan: Eta banakixan nik Donostiako berri pixkat ordurako, eta ... / Zuk badakizu hamengo berri eta bakarrik lagako zaittut. / Banakixan nik haren berri.
ESTRANJERIXA, estranjerixia: Euskal Telebistatik ere toki askotako berrixak jakite(n) ditxuzu. Egunero ematen debe Gaur Egun, eta kanpokua ta, estranjerixakua.
IRRIST EGIÑ: Labaindu; labainkadaren onomatopeia. Hortik, irristadia.
MALDIZIO, maldiziua: Irain. Maldición, insulto. Geiztua edo, maldiziua ero. Han ikisitta, gizonezkuak, halaxe jan, eta halaxe ikisi harek.
PUJA, pujia: Disputa. Pujan hasi: Santanderreko bat eta Bartzelonako bat hasi zittuan pujan.
Beltza izan: Handia izan. Beltza dok, ba! Oinguan ere dana gaizki erten jakuk!
Gabonetan kerixak!: Zerbait ondo estimatuta dagoenean esan ohi da, adieraziz ezinezkoa ere egingo lukeela batek, egindako mesedearen ordainetan.
Ixkua izan: Mutil handiengatik (eta gizenengatik) esan ohi da batez ere. Hori dok ixkua, hori!
Nabarmen geratu: Quedar en evidencia: Nabarmen geratu zan hankasartze horrekin.
Tximistia baiño azkarrago: Oso azkar.
