Elgoibarrera heldu eta,kuartelera presentatu aurretik, karlista batengana jo zuen eta harekin batera joan zen guardia zibilengana. Tratu ona eman zioten. Luzaroan presentatu izan behar zuen kuartelera.
-Ta etorri nintzan ta etxera ta. "Bueno, ahora tengo que ir donde..." Nik neukan lagun bat hemen, foballian-eta ibiltzen giñan kuadrillako kanpeonatuetan eta haren denporan eta. Esan nion, guardiazibillera jun baiño lehenao, honen aittakin, karlistak zian, honen aittakin egon bihar nitzan, Rafael Etxanizen aitta. Dendia zauken. Jun nitzan eta "hombre, José y tal!". Bueno. "Pues mira, esto y esto y esto". "Tú tranquilo, vamos a ir ahora al cuartel los dos". Joan giñan kuartelera; klaro, harekin zela jun nitzan ba beste tratu bat. Ez, ez, komandante itten zabana, ez zan komandantia baiña itten zabana... Nerekin behintzat. "Bueno, vamos a ver, vamos a tomar informes donde has estao, cómo y tal. Tú tranquilo, no te preocupes de nada que no te pasará nada. Son cosas que hay que tomarte cuentas. Y además tienes que presentarte aquí cada ocho días. Pero tú tranquilo. Nada más". Ta halaxe ba, gero presentau. Ta denporalian egon nitzan; ta gaiñera ezin urten herritik, e!
Elgoibarko Ormetxe etxean jaio zen. Gurasoak elgoibartarrak ziren, eta bi seme-alaba izan zituzten. Eskola publikoetan lau urtez eta beste lau marianistekin ikasi zuen. Eibarko ?Irasuegui y Maruri? inprimategian lanean hasi eta berehala gerra etorri zen. Aita ?Batallón Prieto?rekin joan zen Lekeitiora, eta Jose berarekin joan zen. Bilbon zeudela, amarekin elkartu eta Frantziara egin zuten ihes biek. Hiru urte etxetik kanpo pasatuta, Frantzian eta Katalunian zehar, A Coruñako Padron hiriko kontzentrazio esparrutik itzuli zen etxera. Eibarko tresneria banaketa-biltegi bateko bulegotik jubilatu zen. Kirolari amorratua izan da beti. Korrikalari beterano txapelketa askotan hartu du parte Euskal Herrian, Espainian eta Europan zehar. Makina bat errekor hautsi eta domina lortu ditu bere korrikalari ibileran. Juana San Martin elgoibartar ile-apaintzailearekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.
Aldai [baserriak / Arriaga]
Arluzeaga [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Basarte kalea [Kaleak eta plazak]
Errekartenagusi (Errekarte) [baserriak / Azkue (San Roke)]
Haritzeta [baserriak / Urruzuno]
Kanterape [baserriak / Altzola]
Mintxeta [baserriak / Azkue (San Roke)]
Panparrongoa (Panparron) [baserriak / Azkue (San Roke)]
Txaletberria (Txalet Berria) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Zabaletagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Noiz sortu zan Ongarri?
—Begoña: A, hori nik ez dakit.
—Gloria: Hori ez dakigu noiz... zenbat urte eingo zaban... Bueno, entereau leike.
—B.: Ez dakit, 59an, 60an… hor, hor gutxi gorabehera.
—G.: Lehenengo tabernia izen zan haura, Errezabalko tabernia.
—B.: Baiña famillia baten tabernia izen zan.
—G.: Baiña gero, harek laga zebenian...
—B.: Gero soziedade bezela erosi zan.
—G.: ... hartu zeben…
—B.: Bai, gizonezko…
—G.: Grupo hori, gizonezko grupuori.
—B.: Gizonak bakarrik zian, e. Eta gastronomika bezela hasi zan.
—G.: Gero eskatu zeben kultural bezela. [...]
Pakita Ansola, Mauxitxa baserrikoa, eta Maria Ansola,
Gorriaga baserrikoa, azoka plazan. 1948 urtea.
Umetan, udan goizago jaikitzen giñan beti, neguan bildurra edo ganauekin ibiltzeko... astegunetan igual zazpiretarako jaikiko giñan. Gero, ganaua kanpora etara-ta egin da, amak gosarixa preparatzen zaban, gosaldu ta gero aittak esaten zabana egittera kanpora. Guk bazkaltzen gendun hamabixak-hamabitt’erdietarako.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Ni San Pedron, lelengo enpaketatzen egon nitzan. Gero poliki-poliki makiñetan sartu giñan. Azkenian makiñetan lanian ibilli nitzan. 14 urtian ibilli nintzan San Pedroko fabrikan. Gero aitta gaixotu zan, da basarrixan lan asko zauala, ta hementxe geldittu nitzan lanian. Ez nitzan bueltau taillarretara. San Pedron hasi giñanian 11 ordu egitten nittuan lan, goizeko seiretarik arratsaldeko seiretara, eguerdixan ordubete geldittu bazkaltzeko, ta jarraittu. Oporrik ez zauan orduan. Gero nik lagatzerakuan bai, konsegittu zan 9 orduko lana, oporrak eta dana konsegittu ziran azkenerako. Baiña hasieran ezer ez. Astian sei egun lan egin bihar. San Bartolome, San Bartolome Txiki, Gabon eguna ta Natibittate eguna bakarrik jai. Basarriko lana astuna da, baiña han beste izerdirik sekula ez dot bota.
Markos Arregi Iriondo
Etxeko gauza guztixak amak egitten zittuan: sukaldian, ganbaran... Etxekoandria ama zan. Kalera juten zan astian pare bat bider edo... igual azokara bakarrikan. Astua hartu ta ortuko produktuak, arrautzak eta... saltzera. Gero, orduan etxerako gauza asko bihar ziran, eta igual kafia, azukria, olixua... danak bihar izaten ziran, ta gauza horrek ekarri. Astuakin juten zan ama, bera bakarrik.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AURRERAPENA EMAN: DIO aditza. Aurrera egiteko bidea. Normalean ezezkoan. «Beste guztiak erromerixan, eta hi lanian beti, soiñujollia beti lanian», esate zaban. Gure aitxak ez zigun ematen aurrerapenik sekula (soiñua jotzen ikasteko).
ENDREDAU: DA, DU eta ZAIO aditza. 1. Enredar a alguien. Zetara etorri haiz hona, baztarrak endredatzera? 2. Despeinarse: illiak endredau jataz. 3. Burutik eginda: Baiña burua endredauta daban pertsona batekin, puf!... Ze espero dezu, ba?
HARRAPAU: DU aditza. Lapurtu. Ikus Ostu.
KOSTIA KOSTA: Kosta ahala kosta. Kostia kosta, lan hau amaittu bihar juagu!
PANPARRERIXA, panparrerixia: Harrokeria.
TXOMIN(TXO) ETORRI: Haur. Logurea etorri. Baita asto zurixa etorri ere.
Aittaren batian: Azkar, berehala. Aittaren batian amaittuko dogu lan hau.
Bota ahala jardun (eurixa): Euria gelditu gabe, ugari ari duenean esan ohi da. Eurixa bota ahala ari dok! Baita hau ere: Goixan-behian jardun (eurixa).
Goixari eutsi: Animoak emateko. Eutsi goixari, motell! Pasauko jak eta ratxa txar hau!
Kajatik ekarri: Ume bat umezurztegitik ekarria dela esateko. Kajatik ekarrittako umia dok hori.
Ondo etorri: Ondo konpondu. Andra-gizonak igual ondo etortzen eztiranak ero, pixkat gizona tosko samarra dana ta euren arteko kasuak daukazenak.
