Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Ahal zen azkarren ekarri behar umeak

Ezkondu ziren eta ekarri zituzten umeak. Ahal zen azkarren ekarri behar ziren orduan, ez zen orain bezala. Bizimodua zeharo aldatu da, ez daki onerako ala txarrerako. Orduan errespetu handia zegoen etxean.

Edurne:-Eta gero hori. Ezkondu giñan eta, Nati, ekarri gendunazenan umiak...

-Zuen sasoiak umia eukitzia ta haurdun egotia ta zela izaten zan?

Edurne:-Euki in bihar zan; derrepente ez bazenduan ekartzen, ematen zaban ez zenduala balio. Ez da oin bezela, programauta dauala dana.

-Lehen ezkonduta segiduan ekartzen zan...

Edurne:-Ahal zan azkarren, ahal zan azkarren.

-Puxkat tardau ezkero ya, horrek ez dau balio.

Edurne:-Ene, horrek ez dau balio. Hola zan, e. Eta oin enkanbio esaten debe ezkonduta, bueno, aprobetxau in bihar dou oin urte batzuk, ondo pasatzeko eta. Baiña ez, oso diferentia bizimodua. Beittu, gu gaztiak giñanetik hona "ciento ochenta grados" esaten dana kanbixau da. Oin, ez dakit onerako o txarrerako, e! Batzuetan pentsatzen dot ez dala hain onerako ere. Zegatik oin dauan beste libertade ez zauan lehen eta.

Nati:-Eta lehen zeuan errespetu haundixa etxian. Eta esaten zeben, halako ordutarako etorri bihar dozu eta halako ordutarako etorri bihar giñan. Eta angelusa hamarrak inguruan, ordua zan etxeratu bihar ziñana.

Edurne:-Enkanbio oin eitten debe gaupasa, bi gaupasa igual, zeatik nik nere etxetik ikusten dittut, hor Guass-a egonda ez, horren kontra. Bueno, "unos panoramas...".

Agurne Muguruza Alberdi (1935)

Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrian jaio zen. Umetatik baserrian lan egin beharra izan zuen. Gainera, bost ahizpa zirenez, etxeko eta soroko lanak edo abereen zainketa, euren artean banatu behar izaten zituzten lan guztiak. Auzoko eskolan ibili zen. Gero grabatzen ikasi zuen, eta Eibarko lantegi baterako jardun zuen lanean, grabatzen, damaskinatuak egiten. Ezkondu ostean, kalean jarri ziren bizitzen. Nati ahizparekin batera egin zitzaion elkarrizketa.

Toponimia


Toponimoak

Aizpizkar kalea [Kaleak eta plazak]

Aranbeltzerreka [Errekak]

Azkue [baserriak / Azkue (San Roke)]

Eguzkilore [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Giza Eskubideen parkea [Kaleak eta plazak]

Juanategi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Maalako zubia [Zubiak]

Orube [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Sigmako zubia [Zubiak]

Urruzunoren txabola [baserriak / Urruzuno]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Hitzaldia euskaraz - Ongarri — 1972

Tekniko-industriak hiztegia (erdara-euskara) — 1976

Txitxilibakio — 1987-12

Elgoibarko elkarteen lehendakariak Alkatearekin — 1975

Cómo aprender el vasco fácilmente — 1972

Ipuin ezberdinak eta erregalokoak (Hasier Etxeberria) — 1984

Lekukotza

elgoibar — Maritxu _Loiola Ugarteburu Elgoibar (1948)
Euskara irakasle eta itzultzaile udaletxean

—Gero, ya handik, bueno, itzultzaile ikastarua egin eta gero, hasi ziñan udaletxian edo...?

—Bai, hori da. Ni... Kalean bi munizipalek esan zidaten: “Zuk erakutsiko zenizkiguke guri euskeraz?” eta “Bueno, ba, bai, nahi baduzue, bai” eta bata zan gallegua eta bestia andaluza. Eurak ez zeukaten heziketa ezta gazteleraz ere, e? Oso zaila zan, ortografiako faltak eta abar, ezta? Baina, bueno, hor egon nintzan eurekin pare bat urtian edo. Eta gero... hoiek hasi ziren eta gero udaletxean esan zidaten aber zergatikan ez nintzan hasi langileekin, funtzionarioekin, ezta? Eta hasi nitzan funtzionarioekin. Eta jendea interes haundiarekin eta dana, eta baita ere batzuk titulua ere –EGA ere– atera zuten. [...]

Elgoibartarren esanetan


Baserri auzoetako biztanle guzti-guztiak
auzoko baselizan egiten zen elizkizunera
joaten ziren igandero. Aiastia (San Migel), 1945 urtea.

Elgoibarrera etorri nitzanian igandero juten nitzan mezetara. Baiña gero, ume txikixak nittuanian, jai egunetan ezin nitzan jun mezetara goizeko zortzirak baiño lehenago. Ez nakan pertsona bat umiak zaintzen lagatzeko. Orduan konfesatzera juten nitzan, eta behiñ Don Severianori (oso «seberua» zan apaiz haura) esan nion igandietan ezin nitzala jun mezetara, baiña zapatuetan baietz, ahal nabala. Eta esan zidan zapatukuak ez zabala balixo, ehizera juten ziranentzako bakarrik balixo zabala. Eta hola, Don Severiano apaizarekin izandako esperientzixa pasau eta gero, erlijiuak zentzu haundixa galdu zaban neretzat.

Felisa Bergaretxe Ardanza

Gabonetan txarrixa hiltzen zan. Pozgarrixak izaten ziran egun harek, familixia alkartzen giñan. Poz haundixa egoten zan gurian. Txarrixa hildako jeneruak izaten ziran gurian bazkarixetan.

Sotera Zubiaurre Garitaonaindia

Urkiri basarrixan senide danak juntatzen giñan, ezkondu ziranak ere bai, andra edo gizonekin. Txarrixa hil berri egoten zan, ardi bat ere bai; eta hantxe jan eta edan eginda, su galanta egiñ, gero jokuan egin kartetan-edo, eta gero aspertzen giñanian... tira ba, ohera!.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ARKAKOSO, arkakosua: Pulga.

DIRANAK ETA EZTIRANAK (ESAN): Egundokoak (galantak) esan.

GIZURTERO, gizurterua: Adj. Gezur asko kontatzen dituen pertsona. Gizurti ere bai.

KASKAR, kaskarra: Buruhezurra, kaskezurra, burua. Isildu hadi behingoz, kaskarreko miña jartzen di(d)ak eta.

OIÑ HURRENGO: Orain hurrengo. Azkenengo aldiz. Da oiñ hurrengo jai eguerdi baten bota najauen bronka bat!

TRAZA, trazia: Antza. Eztakak hire aittaren trazarik batere.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Aittaren batian: Azkar, berehala. Aittaren batian amaittuko dogu lan hau.

Bota ahala jardun (eurixa): Euria gelditu gabe, ugari ari duenean esan ohi da. Eurixa bota ahala ari dok! Baita hau ere: Goixan-behian jardun (eurixa).

Goixari eutsi: Animoak emateko. Eutsi goixari, motell! Pasauko jak eta ratxa txar hau!

Kajatik ekarri: Ume bat umezurztegitik ekarria dela esateko. Kajatik ekarrittako umia dok hori.

Ondo etorri: Ondo konpondu. Andra-gizonak igual ondo etortzen eztiranak ero, pixkat gizona tosko samarra dana ta euren arteko kasuak daukazenak.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Gaixoaldiak
Elexakoak.— Euzkadi, 1931-11-10 | Aixerixa
Kirola - Herri kirolak
Iri indarketa.— Euzkadi, 1932-02-03 | Aixerixa
Kultura - Zinema
Politika - Batzokia
Erlijioa - Ekitaldiak
Lorak.— El Día, 1933-06-06 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala