Bordatzen ikastera Mendarora joaten zen, mojetara. Hainbat joaten ziren Elgoibartik, trenez. Gero herrian jarraitu zuen ikasten.
-Gero ni juten nitzan josten ikastera, bordaketan ikastera. Ni hamasei urte nakazela juten nitzan Mendarora mojetara bordeketan ikistera, hamasei urtekin.
-Mendaroko monjekin?
-Mendaroko mojekin. Bordaketan han. Trenian juten giñan eta, hemen auzoko lagun bat eta bixok, eta beste kaleko batzuk ere bai. Atsaldia pasatzen genduan han. Bazkalduta gero, ordu batian trena hartu eta juten giñan. Eta gero ere hemendikan ere, herrixan ere ni josten ikisten ibilli nintzan gero ere.
Azkue bailarako San Roke baserrian jaio zen. Lau anai-arreba izan ziren. Ama etxekoa eta aita Azkoitiko Santa Kruz auzoko Zumeta baserritik etorritakoa zen. Maalako mojen eskolan ikasi eta gero, Mendaroko mojetan brodatzen ikasi zuen. Josten ordea, Elgoibarren ikasi zuen. 1948. urtean etxea erre zitzaien; etxegilea zen Josefinaren aitak berreraiki zuen baserria. Etxera ezkondu zen Josefina Jose Mari Zabaleta azkoitiarrarekin. Hiru seme-alaba dituzte.
Aizpitarte [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Aranbeltzberri [baserriak / Urruzuno]
Azkarateberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Egigurentxikiko txabola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Gelatxo [Errekak]
Juan Mugertza kalea [Kaleak eta plazak]
Maalako plaza [Kaleak eta plazak]
Ortuzar [baserriak / Azkue (San Roke)]
Sigma [Kaleko auzoak]
Urruzunoetxetxo [baserriak / Urruzuno]
—Eta gero hor, Gabonetan...
—A! Klaro, hori... 12 bat urte eukiko nittun. Badaukat argazki bat oso politta, gaiñera. Eta, orduan, Marisol Gurrutxagak –nere lehengusiña– eta Itziar Garciak –nere lehengusiña– egiten zuten zortziko bi talde eta ikasten zian hiru dantza: `Artzai buru txuri bi´ kantuan, `Ingurutxua´ eta `Txalo-dantza´ egiten zan, edo `Makil-txiki dantza´. Nik uste dot txaluekin egiten gendula. Edo makillekin, ez dakit seguru. Hiru hoiek. Eta egiten zian ensaiuak elizako sakristiaren atzekaldeko lokal batetan, santuak gordetzen zian armarixuan lokal haretan. Egiten zian... ensaiatzen zian, ba, ez dakit, hillebete edo bi hillebetian. Kriston lana egiten zuten, ze bueno... Nik uste dot ziala zortziko... [...]
Ikasle talde bat, irakaslearen ondoan.
Altzolako eskoletan egonda eskursioren bat ere egin gendun. Ni gogoratzen naiz, eta istorixa politta daukat gaiñera. Maistriak esan zigun Getarixara jun bihar genduala Elkano ikustera. Etxera etorri, esan naban, eta amak esan zidan ez naukala juterik, erroparik ez naukalako. Orduan amamak zakazen seme-alabak Argentinan, eta harek noizian behiñ pakete bat bidaltzen zeben barkuan erropaz beteta, eta erropa horrek guk ibiltzen genduzen. Eta amamak erropia ekarri, probau eta haretxek jantzitta jun nintzan ni Elkano ikustera. Oso pozik gogoratzen det nik egun hori. Ni ez nitzan gauza askotan fijau baiña hara jutiakin nahikua zan, eta Elkanoren estatua nola ikusi naban oso ondo gogoratzen naiz.
Markos Arregi Iriondo
Eskoletan zigorrak izaten ziran. El Pilarreko eskolan esaten ziguen igual 40 aldiz idazteko egindako faltia: «no debo faltar a clase», «tengo que estar en silencio en clase»... baiña ez ziguen jotzen.
Horretarako zaguan Don Erasmo, bera bai zala «campeón de campeones»! Harek bai jotzen zittuala ikasliak! Ni ez nitzan ibilli harekin, baiña entzuten zan. Entzunda dakat baten bati esan ziola egitteko 10 aldiz, lurrian etzanda, kurutze bat mingaiñakin.
Ramon Maiztegi Iriarte
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALAJAUNGOIKUA!: Interjekzioa. Aldaerak: ALAJAINKIA, ALAZA(I)NKIA. ¡Por Dios!
BI-HIRU (LAU-BOST...): Bizpahiru, laupabost. Gerran, han bi-hiru urtian haura, eta gu hemen. / –Badaukak lorarik? –Eta nik: Bai, be(de)ratzi-hamar bai, lau-bost klaseko lorak: gorrixak, zurixak … eta edarrak.
EUPADA, eupadia: Agurra. Eup-i, agurra adierazteko era onomatopeikoari, dagokion izena. Agurra. Ieup eta ieupadia ere bai.
JABOIA EMAN: DIO aditza. Hacer la pelota.
MELA-MELA EGIÑ: Busti. Ikus BLAI EGIÑ sarrera. Mela-mela einda allegatu nok etxera.
SAMARTU: Aditza + samartu. Eta Manolo ezkondu ein tzan, gerria amaittu samartu zanian. / Zapatak apurtu samartuta zaukazen.
Astuak aza artian baiño gehixago gozau: Norbaitek zerbaitekin asko gozatzen duenean adierazteko.
Erretolikia euki: Meter la chapa, el rollo.
Hautsak kendu (norbaiti): Norbait astindu.
Lan-trukez (afaldu, bazkaldu): Lana egitearen truke jan. Baita Tripa-truke ere.
Saltsan ibilli: Saltsa guztixetan sartuta ibiltzen dok gure semia! Eztok, ez, geldik egotekua! Saltsa guztixetako perrejilla dok hori.
