Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Babes-etxea San Frantzisko kalean

Babes-etxea (ospitalea) San Frantzisko kalean zegoen, gaur egun dagoen toki berean. Mesedeetako mojen ardurapean zegoen. Eskolan zebilela, babes-etxean bizi zen.

-Ospittal hori nun euen?

-Ointxe dauan lekuan. Hamentxe kalian. San Franzisko kale hau? Amaieria? Kanpantorre txiki bat dao; hauraxe da.

-Oin zer dao hor?

-Iguala.

-Residentzia da oin be?

-Bai.

-Eta monjak edo zer?

-Orduan monjak, monjak zeuden. Oin ez, oin ez daoz monjak.

-Ze monja zien?

-Caridad.

-Zer moduz arreglaitten ziņen eurakin?

-Ondo.

-Eskolan zebitzela orduan zuek eskolara fan eta gero bazkaittara ospittalera eta...

-Holaxe, bai.

Fermin Ruiz de Gauna Ibaņez de Garayo (1923)

Elgoibarren jaio zen. Aita Barrundiako Audikana kontzejukoa, eta ama Aguraingoa zituen. Bost anai-arrebatatik zaharrena zen Fermin. Zortzi urte zituela galdu zuen aita, eta bere bi anai-arrebarekin Elgoibarko babes-etxean hartu zuten. Hamahiru urterekin Ciara makina-erreminta lantegian hasi zen lanean. Hamaika urte Ciaran eginda, Sigmara joan eta bertan jardun zuen jubilatu arte. Pilota eta futbol zalea zen; Elgoibar futbol taldeko atezaina izan zen, baina pilotari profesional bihurtu zenean utzi behar izan zion futbolari. Barakaldon 1944. urtean debuta egin eta hemeretzi urtez jokatu zuen profesional mailan, lantegiko lana alde batera utzi gabe. Elgoibarko Anjelita Alzibarrekin ezkondu zen eta bi seme izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Aiastia (San Migel) [Baserri auzoak]

Antxusietagoikoa [baserriak / Urruzuno]

Aubiaerreka [Errekak]

Caballeroren txabola [baserriak / Urruzuno]

Garagartzaerrota [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Izarpeko txabola [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Lizundiaerreka [Errekak]

Olazarraga [baserriak / Aiastia (San Migel)]

San Roke kalea [Kaleak eta plazak]

Urondo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Tekniko-industriak hiztegia (erdara-euskara) — 1976

Ikastola mugimendua 1960-2010 — 2010

Mutuaren hitzak (Hasier Etxeberria) — 2005

Txalupa

Olentzero - Ongarri — 1961

Erriaren meza — 1966

Lekukotza

elgoibar — Maritxu _Loiola Ugarteburu Elgoibar (1948)
Euskarazko lehen agiri eta batzordeak udaletxean

—Zu udaletxian hasi ziņanian, kontu danak ondiokan erderaz egingo zian udaletxian...

—Bai. Hasi ziren, esan dizudan bezela, ba, lehendabizi ofizial ateratzen ziren idatziak, bai Diputaziorako edo bai beste toki baterako, bi hizkuntzetan ateratzen ziren. Eta gero hasi ziren bilerak, Plenoak, Osoko Bilkurak, hoiek itzultzen. Eta gero baita ere Kulturako Batzordea, e? Batzarrak euskeraz egiten. Baiņa asti haundirik ere ez, e! Ze feriak, jaiak, omenaldiak eta abar… denpora asko hartzen zizuten. Asko. [...]

Elgoibartarren esanetan


Aiastia (San Migel) auzoan hartutako irudia,
1935 urtean.

Dutxarik ez zaguan etxian: atarixan egoten zan aska haundi bat eta hantxe ibiltzen giņan danak sartuta... eta horixe zan gure dutxia. Ura bazaguan etxian ere, baiņa hara juaten giņan. Hotza egitxen zabanian, ez giņan han sartzen. Neguan, koziņan berotzen gendun ura, eta harekin arreglatzen giņan.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Dutxarik orduan ez zaguan, baiņa nik kontauko dizut nere lehenengo dutxia nun hartu naban. Uda baten nere amaren ahizpa bat Argentinatik etorri zan hona. Lehen izaten zan... erropia garbitzeko egosi egitxen zan eta egosteko lixibia erabiltzen zeben. Eta gure etxian zaguan harrizko zulo bat eta han ipintzen zan gaiņian barrika txiki bat erropaz beteta, sare baten barruan, eta hari ura, erramua, sutako hautsa... bota eta erropia han egosi eta gero, errekan edo askan aklaratzen zan. Gero egoten zan leun, leun, leuna erropia. Eta nik nere lehenengo dutxia zulo haretan hartu naban. Eta tiak baldiakin ura bota eta holaxe hartu naban. Zapatu gabetan, aste osua lanian egon eta gero, mutill kuadrillia errekan baiņatzen giņan garbitzeko.

Markos Arregi Iriondo

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AITTAGIŅARREBA, aittagiņarrebia: Suegro.

BERRI(T)Z: 1. Adlg.: Otra vez. Berriz egingo juagu kale bueltia. 2. Aurkaritza lokailua: Por otro lado, en cambio. Gero, berriz, soldau zazpi urte inguru, esate jok berak in dittuala gerratian.

ESTRAPERLO, estraperlua: Contrabando, estraperlo.

ITTULAN EGIŅ: DU aditza. Itaurrean egin, idien aurrean lan egin.

MANEJAU: 1. DU aditza. Lapurtu. 2. DA aditza. Arreglarse. Konpondu eta moldau ere bai. 3. DU aditza. Conducir. Ez, manejau neikian ero, eztakitx artietan karneta eukiko naban.

PUPU, pupua: Haur. Mina.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Are-makillia baiņo okerragua izan: Sororako areak duen makila okerra da. Ikus Akerran adarrak baiņo okerragua izan.

Diranak eta ez diranak esan: Sekulakoak esan.

Gu baiņo hobeto daguana, eztago gaizki!: Oso ondo daudenek esan ohi dute.

Kate motzian lotu: Askatasun gutxi utzi norbaiti. Kate motzian lotu jok andriak Patxi.

Piparrik ez jakin (entendidu): Ezer ez jakin.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Jaiotzak
Jaiotxa.— Euzkadi, 1931-12-23 | Atxolin
Kirola - Mendia
Ibillaldi bat.— El Día, 1930-11-26 | Ixaka
Kultura - Zinema
Euzkadi.— El Día, 1934-01-13 | Aixerixa
Politika - Hauteskundeak
Auteskundiak.— Euzkadi, 1931-03-18 | Aixerixa
Erlijioa - Jaiak
Kistar bezela ospatu dira erritxadonean izan ditugun [...] Argia, 1934-06-17 | Ixaka, Mirentxu, Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala