Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Antzerkia egiten zuten batzokian

Antzerkia egiten zuten batzokian. Bederatzi urterekin Eibarko batzokiko agertokitik Eulia eta Inurria ipuina irakurri zuela gogoan du. Anjel Mutrikuk eta Antonio Manterolak zuzentzen zituzten antzezlanak. Mutriku eta bere aita gerra denboran hil zituzten, espioiak zirela esanda.

- Batzokixan ze zeukatzuen, dotriñia eta?

- Teatruak-eta eitten genduzen gero batzokixan. Bai.

- Kontxo. Umetan hori?

- Umetan, bastante ume. Nik beratzi urte neukazen, Eibarrera joan nitzan batzokira eszenarixo batera irakurtzera. "Eulia eta Txindurria". Ez naiz aiztutzen nik irakurri naban zer harekin Eibarren. Beratzi urte edo hola eukiko nittuan. "Eulia eta Txindurria" zan liburua, hauraxe irakurri naban eszenarixuan.

- Osea ke irakurtzen bakarrik.

- Irakurri bakarrik.

- Baiña gero antzerkixak...

- Antzerkixak bai hementxe eitten genduzen, tablau bat ipini batzokixan eta...

- Eta nork zuzenketan zittuan antzerkixok?

- Han ibiltzen zan... Bertako zerak, gero gerra denporan hil zeben gaiñera haura. "Mutriku" esaten giñun, Anjel "Mutriku" esaten giñun hari. Ta Antonio Manterola ta horrek danak batzokixan ibiltzen zian.

- Eta horrek zuzenketan zittuan?

- Bai, horretxekin ibiltzen giñian. Anjel "Mutriku" hil in zeben, ezta, gerra denporan? Haura eta Gastesi.

- [...]

- Orduan Anjel "Mutriku" eta bestia zela esan dozu, Manterola?

- Antonio Manterola. Haura ere [...]. Ni ez naiz gogoratzen, ni ez naiz gogoratzen horrekin, hil zittuena bai baiña... Hamahiru urte geunkazen eta.

Koinatua: -Nik uste dot aitta-semiak hil zittuela, espixak ziela ta.

Miren Vallejo Arriaga (1923)

Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peñalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.

Toponimia


Toponimoak

Akerbasoerreka [Errekak]

Argingoa (desagertua) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Ballibar kalea [Kaleak eta plazak]

Ermube [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Gorostizabal [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Kalamua kalea [Kaleak eta plazak]

Melitoneko zubia [Zubiak]

Otsourteaga (Otsourtia) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Talaiaerreka [Errekak]

Usetxe (desagertua) [baserriak / Urruzuno]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Euskera-Castellano hiztegia — 1976-01

Ongarri - 1959ko estatutuak — 1959

Egunkariko mozketak

Eskuorria

Tekniko-industriak hiztegia (erdara-euskara) — 1976

Euskal kantak — 1960

Lekukotza

elgoibar — Miren _Vallejo Arriaga Elgoibar (1923-2020)
Antzezle baten kontuak

—Bueno, ez zatzu akordaitten zuri beste hola anekdotan bat edo… zure teatro, teatro istorixak eta…

—Ni teatrora apuntadora...

—Ondo pasauko zenduen zuek […]

—Beti apuntadora eoten nitzan ni, e?

—Apuntadora? Han zerien sartuta?

—Bai. Artistia gizona zan. Ni, ni txabolan sartuta apuntatzen, txabolan.

—Zure gizona beeuen teatro mundu horretan?

—Gizona?

—Bai. [...]

Elgoibartarren esanetan


Altzolako bainuetxeko langileak, jangelan,
bankete bat egin aurretik. 1933 urtea.

Bazkaltzeko basarriko jenerua hartzen genduan; gehixen bat, babak eta porruak... ardixaren tripak ere egosi egitxen genduzen, odolostiak egitten diran moduan. Oso goxuak izaten ziran. Txarrixa ere hiltzen gendun basarrixan txorixuak eta holakuak egitteko. Ogixa gure amamak egitten zaban basarrixan. Eta nik ere egin izan dot ogixa Eibarren kriada egon nitzanian, oso goxua, gaiñera. Esne pixka bat botatzen nion nik ogixari, batidu ondo eta gustua gailletiana hartzen zaban. Makarroiak ere hartzen genduzen. Dendetan bazaguazen, baina etxian nik egitten nittun, tallarines esaten genduan. Harek egitteko ura, ardo zurixa, arrautzak eta mantekillia erabiltzen naban nik.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Jeneralian basarrixan jasotakuakin eta egindakuakin jaten gendun: artua, esnia, taluak, baba gorrixa, ogixa... dana etxian eginda hartutakua. Baba gorrixak bai zirala onak!.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

Ogixa ere etxian egitten gendun, baiña egixa da hemen behian Arozena panaderixia zaguala eta ogixa egitten bertakuak erakutsi ziguen. Nere amak ogi ona egitten zaban, famia zaukan eta. Nere amak egitten zaban ogixa «de categoría»!.

Markos Arregi Iriondo

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


A(G)URO: Adb. Azkar, bizkor. Fubola ere gustatze(n) (j)ata. Baiña ni aspertu eitten naiz, a(g)uro.

BENTANA, bentania: Ventana. Leixua ere bai. Eta bentania holako pixkat zabalik baldin badaukak, dana entzuten dok.

ESNE-PARTITZE, esne-partitzia: Esne-banaketa.

INPERNU, inpernua: Infernua. Inpernuko diabrua baiño txarragua (gaiztuagua) izan: Oso gaiztoa izan. Baita Inpernuak ere etxok hartuko gizon hori!

MAIXU, maixua: Maestro. Arratsaldian, Madarixan hasiko zuan bostak inguruan. Eta pixkat illuntzen hasten zanian, maixua tilin-tilin, tilin-tilin kanpaia jotzen. Eta aide danak etxera!

POTROHAUNDI, potrohaundixa: Lgart. Huevón. Gibel handia dutenengatik esan ohi da.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Begittan hartu: Amorrua hartu.

Firin-faran ibilli: Batera eta bestera ibiliz probetxuzko ezer onik egiten ez duenari esan ohi zaio. Ibili asko, eta gutxi egin. Ezer eztok egiñ gaur, firin-faran ibilli haiz egun guztian. / —Banixe kalera. —Bai, ibilli oiñ ere firin-faran!

Ipurdixari buelta eman orduko ...: Berehala. Ipurdixari bueltia eman orduko ahazten jataz gauzak. Gauzak berehala ahazten zaizkiola esateko.

Modu onian (erosi, saldu): Merke eta egoera onean. Eta holakotxe kotxe bat konsegidu zaban honek Freirek, kotxe berrixa. Eta modu onian.

Txakurrari ere ez opa: Inori opa ez diogun gauza desatsegin bat adierazteko.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Ezkontzak
Ezkontza.— Euzkadi, 1932-12-04 | Aixerixa
Kirola - Herri kirolak
Bolaketia.— Euzkadi, 1933-08-22 | Aixerixa
Kultura - Dantza
Negargarria.— Argia, 1933-10-15 | Aldaizar, Xapi
Politika - Ekitaldiak
Erlijioa - Kongregazioak
Koldobikatarrak.— El Día, 1931-03-20 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala