Gerra denboran ere josi zituzten abarketak. Abarketa beltzak eta zuriak josten zituzten. Nola josten zituzten azaltzen du. Garai hartan abarketak gehiago erabiltzen ziren orain baino.
- Orduen ze zeuen jente asko Elgoibarkua alparketak josten?
- Bai, bai. Jende asko. Gerra denporan ere josi genduzen guk.
- A bai, gerra aurreko kontua da?
- Ez, gerria urten ta gero. Ni gogoratzen naiz soldauak eta hemen zeudela oindiok, abarketekin juaten nitzan ni Peñalbanera. Abarketak jositta, hola hartu, badakizu abarketia luzia ta, hola hartu ta juaten nitzan.
- Josittakuak erutera?
- Bai.
- Ta barrixak ekartera?
- Bai, barrtixak.
- Zuek josi ze itten zotsein, gaiñeko telia?
- Makani? makinillia hola hartu, ipini, makinillia, ipini abarketia hemen eta josi.
- (gizona) Bai, ointxe esan duan bezela.
- Eta gero orpua jarri, gerto telia gaiñian jarteko?
- Gero lehenengo, lehenengo aurria.
- Bai.
- Gero atzia piskat zeraua zan, piskat zailaua edo nasaitxua edo, eta aldamenak gero. Nik jeneralian josten nittuan aurriak, ta amak, amak atzia eta muturra eta aldamenak.
- Muturra zer zan, gaiñetik ipintten xakon?
- Hemen.
- Bai, bai, baiña muturra refuerzo modura izaten zan?
- Bai, bai. Algodoi, hiru edo lau buelta hemen. Nik hau, hauxe nik, hau. Ta aitta, amak muturra eta atzia.
- Ia, ia. Ta ze koloretakuak izaten zien alpargatak? danak baltzak edo...
- Beltzak eta zurixak. Kolorezkorik ez naiz gogoratzen.
- Zurixak nortzuk ebaltzen zittuen, dantzarixak kenduta?
- Jeneralian beltzak izaten zian, gehixenak, e? Bai.
- Garai hartan jentiak alparketak gehixao ebalten eben.
- Bai, bai. Nik hogeta hirua ibiltzen zan, ibiltzen naban.
- Hogeta hirua numerua?
- Bai. Hogeta hirua. Gure aittak hogeta zazpixa. Ta gure aittak ibiltzen zaban, Larreategiñekuak, dendia zeukena?
- (gizona) Bai.
- Hantxe erosten nittuan beti harentzat abarketak. Baiña reforzauak ez zian, e? Ez dakit zela esaten? "capella? capellados o". Beste izen bat zeuken harek. Haura reforzaua ez zan. Guk itten genduzen modukuak ez zian.
- Ze balixo eben, goguan dakotzu ze balixo eben alparketa pare batek orduen?
- Ezta ideiarik ere ez.
Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peñalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.
Aiastiaerreka [Errekak]
Apatriz kalea [Kaleak eta plazak]
Aureliaenea [baserriak / Urruzuno]
Deba [Errekak]
Garagartzagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Izkuntza [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Lizundiagoikoa [baserriak / Arriaga]
Olazarragagoikoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Santa Ana kalea [Kaleak eta plazak]
Urreategi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Eta gero hor, Gabonetan...
—A! Klaro, hori... 12 bat urte eukiko nittun. Badaukat argazki bat oso politta, gaiñera. Eta, orduan, Marisol Gurrutxagak –nere lehengusiña– eta Itziar Garciak –nere lehengusiña– egiten zuten zortziko bi talde eta ikasten zian hiru dantza: `Artzai buru txuri bi´ kantuan, `Ingurutxua´ eta `Txalo-dantza´ egiten zan, edo `Makil-txiki dantza´. Nik uste dot txaluekin egiten gendula. Edo makillekin, ez dakit seguru. Hiru hoiek. Eta egiten zian ensaiuak elizako sakristiaren atzekaldeko lokal batetan, santuak gordetzen zian armarixuan lokal haretan. Egiten zian... ensaiatzen zian, ba, ez dakit, hillebete edo bi hillebetian. Kriston lana egiten zuten, ze bueno... Nik uste dot ziala zortziko... [...]
San Antolineko gazteak, herriko jaietan,
bazkari bat egin ondoren. 1935 urteko iraila.
Jeneralian neskak eta mutillak ezagutzeko dantzak ziran aproposak, erromerixak. Dantzan hasi, ezagutu, alkarrekin barre pixka bat egiñ, kontuak esan, eta... orduan izaten zan basarrixetara neska laguntzia. Gaztetan, 16-18 urterekin edo, hauxe izaten zan: erromerira jun, eta illuntzian, edo goizago, etxera, basarrixetara. Inguratzen giñanian, txakurra hurbiltzen zanian ba... neskia etxera, ta buelta.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Neskalagun asko euki nittun nik, denpora gitxi igual ibilli, eh! Jun igual San Migelera, juntau eta gero pentsau: urruti dago etortzeko gabian berandu, ta igual, hurrengo batian juan ez. Hurrenguan beste aldera ere bai berriz. Bastante ligatzen naban nik lehen. Altzolako neskekin gitxi ibiltzen giñan, beste herri eta auzoetako neskekin gehixago. Intimidade billa San Lorentzo aldera juten giñan, edo Mendarora. Ta Mendarotik behera, Deba aldera eta.
Juan Lariz Garate
Erre ez neban egitten. Sekula santan nere eskuan ez zan zigarrorik sartu. Eta nere gizonak ezta ere, purua bakarrik. Gu laukotia ibiltzen giñan jeneralian, koñatak eta bixok. Ta harek ere ez zeben erretzen. Neri tabakuaren usaiña ez zitzatan gustatzen.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ATZE, atzia: Atziak: ipurdiari esan izan zaio, lagunarteko hizkera arruntean. Horrek dakaz atze polittak!
EMAN: Dirua eman. Horrek eman eitten jok, piñuak eman eitten jok.
HANKA-HUTSIK: Adb. Descalzo. Oiñ-hutsik ere bai. Bedarretan hanka-hutsik ibiltzia gustatze (j)ata. / Nik aitxa Bizkaikua naban, eta amama ere bai. Eta ortozik harek; hanka-hutsik guk.
KONTU: Kontu hartu: Pedir cuentas, llamar la atención. Baita kargu hartu ere. Kontu egiñ: Prestar atención. Kontuak etara: Gu ezkondu giñala? Etarako (d)izut kontua: jun dan astian semiak ein ditxu hogeta hamasei urte, eta ... Kontuan hartu: Tener en cuenta. -ren kontu: A mi cuenta, cargo. Nere kontu gaur edarixak. Kontuak kontu: Esanak esan. Kontuak etara: Sacar cuentas. Iñon kontura ... A cargo de ... Iñon kontura barre egin: reirse de alguien (baita iñoren lepotik barre egiñ ere). Halaxe kontuak: kontakizunetan erabiltzen den esapide betegarria.
OTSAILL, otsailla: Febrero. Gaur egun ez da erabiltzen; zaharrek bakarrik oroitzen dute.
TXITA, txitia: Txitiak beste jan: Oso gutxi jan.
Atzera eta aurrera (ibilli): Batera eta bestera ibili. Eta hortxe ibilli giñuazen, atzera ta aurrera.
Esperuan egon: Haurdun egon. Ba al dakizu Miren esperuan dauala?
Hitzian eta hortzian: Hitzean eta hortzean. Hitzian da hortzian esate(n) jok harek maldiziua! Está maldiciendo continuamente.
Lehengo lepotik burua euki: Ez aldatu, orain arte bezala jarraitu.
Sasoian kerixak!: Gauza bakoitzak bere sasoia, garaia duela esateko erabiltzen da. —Zeiñek bota juan bertso berde hori? —Mendaroko gazte batek. —Sasoian keixak! (Angiozarko itsuak erantzun zuen horrela, larogei urteko gizon batek ezin zuela horrelako bertsoa bota adierazteko).
