Gerra denboran, kanoikada batek Sabinen etxeko hormak puskatu zituen. Sabinen osaba Benitok lima lantegia zuen etxe ondoan, eta harri guztiak lantegira erori ziren. Lantegiko bi langileek gerratik ihes egin zutenez, Sabin ibili zen osabari lantegia garbitzen laguntzen. Ondoren, hilabete batzuetan limak egiten ere ibili zen. Lana nola egiten zuten azaltzen du.
- Kaiņonazoak gure etxebizitza, holakotxe horma sendo bat zeukan albuetan ta jo goian ta alboko taillar gaiņera jausi zian harrixak eta eskonbruak eta danak. Eta gure osaba Benitona zan taillar haura, lima taillarra.
- Zela zeukan izena taillarrak?
- Benito Unzueta.
- Benito Unzueta.
- Bai. Langille bi zituan ta langille biak ihes in zieben aurrera eta neri esan zian, ba, laguntzera juteko ta hantxe lehenengo lana izan zan harri haundixak ibaira botatzen, harek eta eskonbruak, taillarra garbitzen. Gero beste bat segittu naban hillabete batzuk lanian limak egiten ta zerian ta harek pikatzeko galdaretan eta...
- Eta ze itten zebein taillar horretan?
- ba, limak. Limak, lima berriak. Preparau, zera, burdiņa eta gero makiņan, zera, pikadura eman eta bestiak, zaharrak ere, kendu zerak...
- Pikadura zaharra?
- Pikadura zaharra kendu eta gero berrixa eman. Horixe zan.
- Kertenak be zeuke itten zittuein?
- Bai, edo bestela zera, kertena edo zera, makiņa baten di-da di-da, jotzen ia gorrittuta, berak osabak egiten zuan lan hori. Ni, neria izaten zan askotan harri haundi baten pikadura zaharra, zaharreri pikaduria kentzia ta zan lan gogorra hamalau urteko batentzako.
San Frantzisko kalean jaio zen. Ama etxekoa eta aita mutrikuarra zen. Maalako mojen eskolan, Publikoetan eta marianistenean ikasi zuen. Hamalau urterekin hasi zen lanean. Pedro Loiolaren tailerrean ikasi zuen tornulari ogibidea. Danobat, Eguzki eta Goiti kooperatiben sorkuntzan hartu zuen parte. Elgoibarko ikastolaren sorreran eta garapenean, eta Elgoibarko Izarra euskara elkartearen sorreran ere parte hartu zuen. Beste hainbat proiektu sozialetan ere parte hartu du. Garbiñe Uriguen elgoibartarrarekin ezkondu zen eta lau seme-alaba dituzte.
Aldai [baserriak / Arriaga]
Arluzeaga [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Basarte kalea [Kaleak eta plazak]
Errekartenagusi (Errekarte) [baserriak / Azkue (San Roke)]
Haritzeta [baserriak / Urruzuno]
Kanterape [baserriak / Altzola]
Mintxeta [baserriak / Azkue (San Roke)]
Panparrongoa (Panparron) [baserriak / Azkue (San Roke)]
Txaletberria (Txalet Berria) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Zabaletagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Odeoian –Odeoia teatrua zan, zinia, ta– hor ere eitten zian noizbehinka, akordatzen naiz, konkursua eitten zan, euskerazko konkursua. Ni egonda nao han konkursuan. Ta han zeuan tribunala. Ba zeintzuk? Ba esan dizutena, `Plaentxi´, Felix Etxeberria, Pako Juaristi… ba enfin, pixkat, hor. Ta segun ze adin zakazun… 14 urtekuak ba galdera batzuk, 10ekuak beste hori… tal, tal, ta bestia. Ni akordatzen naiz aittak buruz erakutsi... "Hizkuntzak jakin arren zazpi edo zortzi, euskerak merezi du... " bueno, ez dakit. Bertso batzuk ikasi naban buruz eta han bota naban eta premixua eman zien.
—Eta euskerian lehiaketia zan?
—Bai, euskerian lehiaketia. [...]
Debako hondartzan hartutako irudia.
Zutik: Miguel Ajubita, Prudencio Etxaniz, (...) eta Estanis Azkue.
Eserita: Sinfoniano Abascal eta Sebastián Unzilla.
Trenian juten giņan hondartzara. Beti egoten zan tren espezial bat ordu bi eta erdixetan, gero, sei eta erdixak zazpirak aldera bueltatzeko. Trenak jendez lepo juten ziran, tren gitxi zagualako jendia juteko. Makiņa harek oso poliki juten ziran. Hondartzan etzan pixka batian, baiņua hartu, eta listo
Eugenio Diego Aranburu
Batzuetan, ez askotan, hala ere, Debako hondartzara juten giņan; takoidun zapatak eta guzti jantzitta. Orduan ez zan, gaur bezela, eguzkixa hartzen. Egixa esanda, kolore zurixa eruaten zan.
Teodosia Iriondo Garate
Bainujantzi gitxi zaguan, eta hondartzan bertan bazaguan kaseta bat baiņu-jantzixak alkilau eta erropak zaintzeko. Hori 1945 urtian bueltan zan. Alkilerra pagau, eta baiņujantzixa bueltautakuan, berriz ere erropak ematen zittuen. Baiņu-jantzixan alkilerra oso merkia zan. Guk, kuadrilla osuak alkilatzen genduan. Oso hanka zabaleko baiņu-jantzixak ziran, oso haundixak, danontzako modukuak izan zeittezen.
Eugenio Diego Aranburu
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AKASO: Beharbada. Akaso etorriko dok berri ona.
BIHAR, biharra: LAN, lana ere bai. Umiak badaukez bost edo, baiņa hazitxa. Baiņa danak enpleauta daukaz, biharrian. / Bueno, lanik gogorrena neretzako izaten zan, kalian biharrian ibiltze(n) nitzanian, udakua. / Eta han eitte(n) genduan, hiru errelebotan biharra.
ETXANDO BIRUTAS!: Azkar, bizkor. Enfatikoa. Etxando birutas alde egin jok Mikelek!
IZAN EZIK(AN): Excepto. Baiņa orduan da, Elgoibarren basarrikua izan ezikan, kalekuak, ya normala zan igarixan eitxia. Normal, normal, normala.
MASUSTA, masustia: Mora, zarzamora.
SALTAKA: Antxi(n)txika eta korrika ere bai. Haura amaitzen zuan, eta gero aber ze eitten genduan? Kurutzetan beranduago hasten zuan, zortziretan ero igual. Eta haura amaittu, eta Kurutzetara etortzen giņuazen, saltaka.
Alperrik galdu: Echarse a perder. Ezezkoan normalean. Ez arduratu Mikelengaittik, eztok alperrik galduko eta.
Burua lehengo lepotik euki: Ez aldatu, orain arte bezala jarraitu.
Gorrixak ikusi: Verlas canutas. Gorrixak ikusitta gaure gu gerra-denporan.
Kale egiņ: Huts egin.
Osasuna, munduko ondasuna: Gauzarik preziatuena osasuna dela adierazteko.
