Elgoibar bonbardatzen zutenean, ahal zen lekura ahal zen azkarren joaten ziren babes bila. Elizan gordetzen ziren askotan. Abioiek bonbardatzen zuten herria, baina Muneta menditik ere botatzen zituzten kanoikadak.
-Eta hemen goguan daukotzu bonbardaketak-eta egon zienian?
-Bai.
-Zuen etxe inguruan jausi zan baten bat edo?
-Ez, etxian ez. [...]. Baiña bonbardeua bai; refujixora saltaka ahal dan modura.
-Nora joaten ziñen?
-Saltaka.
-Baiña nora?
-Refujion batera.
-Lurpera edo?
-Ba karreterapera. Parrokixara ere bai kanpantorrera. Ahal zan lekura.
-Kanpantorriak errespetau eitten zittuen, elizak eta?
-Bai. Hamen bai behintzat.
-Eta nundik etortzen zien bonbok?
-Bonbardeua? Abioiak etortzen zian.
-Baiña kaiñoiak egongo zian, ezta?
-Kaiñoiak hamendikan, Munetatikan, Muskurutxu. Hortikan botatzen zittuen.
-Intxortatik be esaten dabe Eibarrera eta botatzen zittuela.
-Bai. Eibartikan ere botatzen zittuen hona.
-Arrate gaiñian zer zeozen, gorrixak edo?
-Gorrixak eta berdiak? Reketiak-eta zeuden han.
-Arraten?
-Bai.
-Eta haik handik Eibarrera eta eibartarrak honutz. Eta zuek erdi-erdixan.
-Gu bai. Kalkulatzen genduan noiz hasten zian eta hasten zianian trote.
-Refujixora?
-Bai.
Elgoibarren jaio zen. Aita Barrundiako Audikana kontzejukoa, eta ama Aguraingoa zituen. Bost anai-arrebatatik zaharrena zen Fermin. Zortzi urte zituela galdu zuen aita, eta bere bi anai-arrebarekin Elgoibarko babes-etxean hartu zuten. Hamahiru urterekin Ciara makina-erreminta lantegian hasi zen lanean. Hamaika urte Ciaran eginda, Sigmara joan eta bertan jardun zuen jubilatu arte. Pilota eta futbol zalea zen; Elgoibar futbol taldeko atezaina izan zen, baina pilotari profesional bihurtu zenean utzi behar izan zion futbolari. Barakaldon 1944. urtean debuta egin eta hemeretzi urtez jokatu zuen profesional mailan, lantegiko lana alde batera utzi gabe. Elgoibarko Anjelita Alzibarrekin ezkondu zen eta bi seme izan zituzten.
Aldazelai [baserriak / Urruzuno]
Armazio [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Belarreta [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Erretsundi [baserriak / Azkue (San Roke)]
Ibarratorre (Torrekoa) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Kaskantezar [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Momiola (Muniola) [baserriak / Arriaga]
Pedro Mugurutza etorbidea [Kaleak eta plazak]
Ubitarte plaza [Kaleak eta plazak]
Zeleta [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Eta etxeko girua... ze hizkuntza... euskeraz eitten zan zuen etxian?
—Hori da. Euskeraz eitten zan nere etxian, baiña, klaro, eskolara hasi giñanian, erabat erdalduna zan giroa eta nere ama zanak ipintzen zaban frigorifiko gaiñian ipintzen zaban itxulapiko bat eta pezeta bat edo ez naiz gogoratzen oin –ze txakur haundiak eta txakur txikiak ere ezagutu genituen–, baiña dirua sartu bihar izaten genun, ama oso gogor jartzen zalako, euskeraz egin bihar genula eta… Klaro, gu eskolatik, bueno, etxera juaten giñanian, hasten giñan erderaz eta... hori. Hori ezagutu naban, bai. Eta gerora, ba, 8 bat urtekin-edo hasi giñan… hasi zan ba Elgoibarko Izarra elkartearen bittartez edo, euskera pixka bat reforzatzeko edo, Kinak. [...]
Milagrosa ikastetxeko (Maalako eskola zaharra) ikasleek
San Isidrorako txangoa egin zutenekoa.
1928. Ezkerretik eskuinera: Digna Lasa, Anita Garate,
Maritxu Osoro (etzanda), Isabel Garcia y Maria Iriondo.
Udaran ibaira juten giñan baiñua hartzera, Goiko Errota aldera, eta King-Kong etxiaren ondora ere bai. Han zagozen «haitz haundixa» eta «haitz txikixa» esaten ziuenak». Harek ibaixan zagozen, King-kong ondoko pasuaren parian. Han ikasi naban nik igeri egitten. Baiña sasoi hartan, gaur egun baiño ur gehixago zaguan eta zikinkerixa gitxixago.
José Gurrutxaga Ondartza
Guk ez zakagun hondartzara juateko ohitturarikan. Errekatxuetan, ixkutuan, baiñatzen giñan, lotsa haundixa ematen zigun-eta. Astixa zakagunian Upai Goittira ere juten giñan.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga
19 urte naukazen lagunekin Debako hondartzara jun nitzan lelengo aldixan. Tomas Astigarragak tallar bat zaukan Maalan, eta bertan, bizikletak alkilatzen zittuan. Arratsalde bateko alkilerrak 2 pezeta kostatzen zaban. Hala, bizikleta batzuk alkilau, eta hondartzara jun giñan. Baiñua hartu, bizikletia bueltau, eta berriz ere, etxera
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AKASO: Beharbada. Akaso etorriko dok berri ona.
BIHAR, biharra: LAN, lana ere bai. Umiak badaukez bost edo, baiña hazitxa. Baiña danak enpleauta daukaz, biharrian. / Bueno, lanik gogorrena neretzako izaten zan, kalian biharrian ibiltze(n) nitzanian, udakua. / Eta han eitte(n) genduan, hiru errelebotan biharra.
ETXANDO BIRUTAS!: Azkar, bizkor. Enfatikoa. Etxando birutas alde egin jok Mikelek!
IZAN EZIK(AN): Excepto. Baiña orduan da, Elgoibarren basarrikua izan ezikan, kalekuak, ya normala zan igarixan eitxia. Normal, normal, normala.
MASUSTA, masustia: Mora, zarzamora.
SALTAKA: Antxi(n)txika eta korrika ere bai. Haura amaitzen zuan, eta gero aber ze eitten genduan? Kurutzetan beranduago hasten zuan, zortziretan ero igual. Eta haura amaittu, eta Kurutzetara etortzen giñuazen, saltaka.
Ahua bete hagiñekin geratu: Norbait zerbaitegatik harrituta edo txundituta geratzen denean esaten da. Aho zabalik ere bai.
Bete-bete eginda egon: Mozkortuta egon.
Giro ez izan: Gauzak gaizki, oker edo gogor datozenean erabiltzen da batez ere. Hori jartzen bada alkate, eztok giro izango baztarretan!
Jesusen denporakua izan: Aspaldikoa. Bai, neuk ere len euskera gehixago eitten najuan, garbixago, baiña oinguan mouan ez, e! Jesusen denporakua eitxen genduan. Ikus Francon denporakua izan.
On billa, on billa, bonbilla!: Duena baino andregai edo senargai hobearen bila (edo, ez daukanaren kasuan, onenaren bila) aritu eta gero, ez hain onarekin edo inorekin geratzen ez denari esan ohi zaio. On billa, on billa, azkenian bonbilla. Zentzu bertsua du honako honek ere: Oiñezkorik nahi ez, eta zaldizkorik etorri ez.
