Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Aitaginarreba harri-jasotzailea

Aitaginarrebak harri-jasotzen ere egiten zuen. Sallobente-Ermuaran (San Lorentzo) bailarako "Mokoroa"rekin izaten zituen desafioak.

- Harrijasotzailia ta gaiñera artistia.

- Harri jasotzen ere ba bere laguna, ez dakizu, Mokoruakua zan, San Lorentzo Balleko Mokorua; ez dakit entzueria daukazun. Kontrarixua. Kontrarixua edo, harekin jokuak itten zittuana. Harekin eitten zittuan jokuak harri jasotzen.

- Beti batekin itten zittuan desafixuak?

- Bai, besteik ez dot entzun. Harekin erretratua hortxe dao, erakutsiko dizut gero. Bai, hortxe dao, bixak hortxe daure.

- Orduan indartsua izango zan gizona?

- Bueno, bai. Hamar arruako harrixak-eta jasotzen zittuan. Biribilla jaso itten zaban eta. Kuadraua ere bai. Harekin plazan hortxe dao. Biribillakin egongo dala erretratuan uste dot.

Josefa Gabilondo Agirregomezkorta (1920)

Idotorbe (San Pedro) auzoko Egigurentxiki ("Eguentxiki") baserrian jaio zen. Bost anai-arrebatatik laugarrena izan zen. Aita etxekoa eta ama auzoko Aubia (Aubixa) baserrikoa zen. Bederatzitik 13 urtera arte auzoko eskolan ikasi zuen. Gero, kalera joan zen josten ikastera. Gerran anaia bat eta aita galdu zituen, eta honen ondorioz ama ere hil egin zitzaion. Baserrian bizi izan da beti. Urtetan, egunero joaten zen kalera esnea saltzera. Armueta baserrira ezkondu zen etxeko Antonio Arrizabalagarekin.

Toponimia


Toponimoak

Amuskategi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Arriaga [baserriak / Arriaga]

Berdun [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Etxeberrimetal [baserriak / Arriaga]

Iriartetxeberria (Iriarteberri) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Legarda [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Olaso [Industrialdeak]

San Bartolome kalea [Kaleak eta plazak]

Urazandi kalea [Kaleak eta plazak]

Zuluetabekoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Euskal izendegia — 1983

Euskal kantak — 1960

Idatzia

Ikastola hiztegia

Bernabe Mujikaren koadernoa — 1960-09-28

Mikelen baserria

Lekukotza

elgoibar — Pello _Arrieta Soraiz Elgoibar (1950)
1950-1970ean Elgoibar hain erdalduna izateko arrazoiak

—Zuk esan dozu lehen zuek umiak ziñazienian oso erdeldunduta zeuala Elgoibar. Zeintzuk dia horren arrazoi nagusixak? Bueno, bai, debeku horrek eta holako... eskolia oso erdelduna zalako edo kokapenagaittik, pasoko herrixa zalako edo...?

—Nik usten dot... horrek danak du... Arrazoiak hoiek danak dia, e. Gerra ondoren aurretik immigrazio haundia izan gendun, baiña dana ez dao horri leporatzerik. Elizak bere eragina izan zun nahiz eta gero apaiz batzuk ez dakit zer ezkutuan. Erregimen totalitario horrek jarritako eta oin esandako araua, debekatuta zegoela eta, gaiñera, paisajetik euskera kendu behar zala: kale izenak-eta gaztelania hutsez, kanposantura joan eta han ere gaztelaniaz hutsez izan behar zuela. Elizak. [...]

Elgoibartarren esanetan


Sallobente-Ermuaran auzoko Mokoroa baserriaren
atarian ateratako irudia, 1925 urte inguruan.
Ezkerretik eskuinera: Migel Arozena, Josefa Etxaniz,
Libereta Aranbarri eta Juan Egia.

Tergalezko soiñeko batzuk ibiltzen genduzen. Jaiko erropak hobiak izaten ziran. Basarrixan erropa bat ibiltzen gendun lanerako eta gero, kalerako, kanbixauta. Elgoibarren kalian erosten gendun erropia. Engrazianeko dendan, akordatzen naiz. Gaur Madalenan daguan botikaren onduan zaguan. Oiñetakuak, abarkak ibiltzen genduzen. Orduan erropa danak antzerakuak izaten zian.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

Gazte denporan bata batekin eta alpargatekin ateratzen giñan kalera eta domeketan beste erropa batekin. Igandeko erropak berrixenak eta polittenak izaten ziran. Erropak eta dana lan egitxen naban ugezaben dendan erosten gendun orduan.

Teodosia Iriondo Garate

Zapatak gitxitan usatzen ziran, ixa beti abarketak eruaten genitxun. Horrek ensegida apurtzen ziran, bihatzetan zulatu egitxen ziran. Eta gero berrixak bihar.

Mariano Elustondo Aizpiri

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ANDRA-GIZON, andra-gizonak: Senar-emazteak. Oiñ, gu egoten geran sasoian, «tercera edad» egoten dok asko. Andra zaharra, andra-gizonak, zaharrak gehixenak.

DANA DALAKUA: Sea lo que sea. Badakazuz behixak edo dana dalakua, eta derrepente danak kendu bihar.

GALDUAN EMAN: Salerosketa batean, galtzen atera. Zenbat da kontua? Eta hainbeste. Bueno, etxuek galduan emango eurek ere.

KAKA, kaka: Kaka burutik beera egin: Reirse a la cara. Ez gero laga kaka burutik behera eitxen! (= ez laga edozer egiten); Kaka zaharra! Haserrea adierazteko interjekzioa.

NATIBITTATE EGUNA: Abenduaren 25a, Natibitxate eguna, eta «Primero de mayo» bakarrik eitxen ziran jai. Natibittate ase ta bete; San Estebantxo, lehen bezela lantxo (/ lehen eratxo): Natibittate eguna, janariz eta edariz lepo betetzekoa, ondo bidean; hurrengo eguna, ordea, San Esteban eguna, normaltasunera (eta lanera) itzultzekoa zen.

SU KANPAI, su kanpaiak: Sua izaten denean jotzen diren kanpaiak.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Atzo goizekua ez izan: Adinean nahiko aurreratua izan.

Etxia, beti eskian: Etxeko gastuak inoiz amaitzen ez direla adierazteko.

Hor konpon!: ¡Allá cuidados! Hor konpon, Mari Anton!

Lotsagarri, nabarmen laga ere bai.

Takian-potian: Sarritan, noiznahi. Estartaneko tallarra ere, berak militarizau zaban, eta gero, Bilbora ta, Donostiara ta, takian-potian juan biharra izaten zaban. Mutill fiña bera.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Jaiotzak
Jaiotza.— Argia, 1933-02-12 | Aixiria
Kirola - Herri kirolak
Kultura - Zinema
Euzkadi.— El Día, 1934-01-13 | Aixerixa
Politika - Ekitaldiak
Sabin aldez.— Argia, 1935-12-08 | Ixaka, Mirentxu
Erlijioa - Ekitaldiak
Elizkizunak.— El Día, 1930-09-24 | Aixerixa, Ixaka


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala