Orain ez dago proba-tokirik Elgoibarren. Berdura plazaren aurrean egiten dira probak herriko jaietan. Emaztearen etxean baziren idiak eta behiak. Egunean 500 litro ateratzen zituzten.
- Hemen idi probarik eta, garai baten eitten zien, ezta?
- Bai, bai, bai. Ta probatokixa egon zan hamen. Gaur ez dao, baiņa probatokixa egon zan.
- Harrixa hor dao oindiok.
- E?
- Harrixa hor dauela oindiok.
- Harrixa bai, harrixa han ere bai beste bat [Elgoibarko] berdura plaza aurrian ere badao beste bat, baiņa hamen oin probatokirik ez dao. Oin ferixa egunian edo San Bartolome perixia edo Gabon perixia edo holako egun batzutan eitten dittue probak han berdura plaza aurrian galtzadia dao ta han botatzen debe letxeria, markatzen debe ta haintxe eitten dittue giltza batzuk. Ostien ez dao, profesional plaza bat ez dao.
- Zuek etxien idirik eukitzen zebein?
- Idixak? Ez, behixak. Basarrixan behixak. Gero honen etxien bai, honen etxien idixak eta zortzi bat behi onak, e? Egunian bostehun litro esne etaratzen denpora askuan egoten zien honek.
- Kontxo!
- Bai.
- Ta nora eruaten zeben?
- Hamen partidu. Andria etorri goizian kalera ta hamen eguardira artekua? lan txakurra da hori, e? Esne partitzen. Ta hamen esnia, harek danak esnia partidu ta eukitzen zittuen zortzi bat behi ta erosten zebenian beti hogeta hamar litrotik gorako behixa erosi, handik behera ez. Handik gorakuak hiretzat erdixa lagatzen jok, erdixa jaten jok pentsutan ta beste erdixa hiretzat lagatzen jok. Baiņa honek hogei ta hamasei ta honek bajuok, honek, honek ez dittuk aillegatzen. Pentsuan preziua dauka horrek. Horrek gasturako lain eitten juek.
- Osea, gutxienez hogeta hamar litro.
- Hogeta hamar litro. Ta harek eukitzen zittuan zortzi behi bata baiņo bestia edarrauak ta bostehun litro egunian, da-da-da? Honen anaixak.
Azkue (San Roke) auzoko Santsongoa baserrian jaio zen. Ama zuen bertakoa eta aita, berriz, Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrikoa. Bost urte zituela, familia osoa jaitsi zen kalera bizitzera, Kamiñorokoa etxera. Zortzi urterekin hasi eta 15 urtera arte Plaza Txikiko eskolan ikasi zuen. Aitak Alkortaren tailerrean egiten zuen lan, eta amak espartinak josten zituen etxean. Florenek 'Juaristi Hermanos' makina-erreminta txikien tailerrean ikasi zuen tornulari lanbidea. Gero, Danobat kooperatibara joan zen lanera, eta bertan jubilatu zen. Sallobente-Ermuaran bailarako Marigorta ("Maiorta") baserriko Teodora Elustondorekin ezkondu eta bi seme-alaba izan zituzten.
Aita Agirre plaza [Kaleak eta plazak]
Apatrizerrota [baserriak / Arriaga]
Autonomia kalea [Kaleak eta plazak]
Egia (Egi) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Gazteluerreka [Errekak]
Jibraltar [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Lorigorta (desagertua) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Oleta [baserriak / Arriaga]
Santsongoa [baserriak / Azkue (San Roke)]
Urruzunoandi [baserriak / Urruzuno]
—Hasieran, bueno, A eredua...
—Bai, geu giņen A eredua. Bai.
—Eta zelan juan zan gero hori...?
—Gero, nik Imanoli aurreko egunian kontatzen nion. Elgoibar da herri txiki bat. Eta, orduan, herri txiki bat eta lau eskola martxan: pribatua, ikastola eta bi publika. Ta orduan ez zegoen umerik hornitzeko eskola guztiak. Orduan, geuk ikusten genuen denboraren poderioz gure matrikula jeisten ari zela. Alde batetikan geneukan pribatua eta beste aldetikan geneukan ikastola. Orduan, heltzen zen matrikula garaia eta geure kopurua gero eta txikiagoa zen. Orduan eskolan zegoen erronka bat. Geuk eskola aurrera eramatea nahi genuen eta ikusten genuen etorkizuna nun zegoen. [...]
Aiastia (San Migel) auzoan hartutako irudia,
1935 urtean.
Dutxarik ez zaguan etxian: atarixan egoten zan aska haundi bat eta hantxe ibiltzen giņan danak sartuta... eta horixe zan gure dutxia. Ura bazaguan etxian ere, baiņa hara juaten giņan. Hotza egitxen zabanian, ez giņan han sartzen. Neguan, koziņan berotzen gendun ura, eta harekin arreglatzen giņan.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Dutxarik orduan ez zaguan, baiņa nik kontauko dizut nere lehenengo dutxia nun hartu naban. Uda baten nere amaren ahizpa bat Argentinatik etorri zan hona. Lehen izaten zan... erropia garbitzeko egosi egitxen zan eta egosteko lixibia erabiltzen zeben. Eta gure etxian zaguan harrizko zulo bat eta han ipintzen zan gaiņian barrika txiki bat erropaz beteta, sare baten barruan, eta hari ura, erramua, sutako hautsa... bota eta erropia han egosi eta gero, errekan edo askan aklaratzen zan. Gero egoten zan leun, leun, leuna erropia. Eta nik nere lehenengo dutxia zulo haretan hartu naban. Eta tiak baldiakin ura bota eta holaxe hartu naban. Zapatu gabetan, aste osua lanian egon eta gero, mutill kuadrillia errekan baiņatzen giņan garbitzeko.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AITTAZULO, aittazulua: Beti aitarekin egon nahi duen umea.
BETE: DA aditza. Nekatu. En kanbio, Gallastegi, manimano ta, bete eitxe(n) zan, petxutik, gizon haundixa ta.
ESTUTU: DA aditza. Apurarse, angustiarse. Bueno, hola eta hola eman eingo dogu eta ez zaitxezte estutu, eta hola ta hola aprobia eingo dogu ta.
ITXURA, itxuria: Adberbioa. Dirudienez. Al parecer. Itxuria: Eta errietia gogorra ein tzian aitxak, itxuria, enterau zan, handik ero hamendikan ero. Itxuria daukanez / itxuria dabanez / itxuria danez ere bai: Etorri zan, esan tzien zala injenierua bera, Lafitte. Itxuria, hori apelliduori frantsesa da, itxuria dabanez.
MAŅOSO, maņosua: (Umea) negar egiteko joera handia duena.
PUTETXE, putetxia: Casa de prostituciķn. Sarrittan juten dok hori putetxera, Ermua aldera.
Beria egiņ: Salirse con la suya. Atzenian, ibilli-ibilli ein, eta beria ein juan Joxek.
Garizumia baiņo luziagua izan: Oso luzea (altua) den pertsonari esan ohi zaio.
Jai euki (egon): Zer eginik ez izan. Horrekin jai dagok.
Nahikua / nahiko lan! Zela ferixa haundixak diran horrek, eta zela karabanak dauren, zapaturako allegatzen nahikua lan daukat. Holaxe dira kontuak. Nahikua euki ere bai. Nahikua jakak horrek beriakin, eta laga'ik pakian!
Txomin(txo) etorri: Logurea etorri, haurren hizkeran. Ikus Asto zurixa allegau.
